ORIGINAL_ARTICLE
پیشدرآمدی بر مطالعة روایت و روایتپژوهی
در روایتشناسی که از عمر آن بیشتر از چند دهه نمیگذرد، نظریهپردازان روایت را وسیلهای جهت انتقال دانش و معرفت دانسته و دامنة آن را بسی گستردهتر از قبل تعریف کردهاند. این شاخه از پژوهش ادبی ناظر بر تحلیل روایت و خصوصاً اشکال و انواع راوی و مطالب دیگر است و بهعنوان نظریهای مدرن عمدتاً با ساختارگرایی اروپایی مرتبط است، هرچند بررسیهای قدیمی اشکال و صنایع روایی از دوران بوطیقای ارسطو را نیز از آثار مربوط به علم روایت و روایتپژوهی میتوان دانست. در این مقاله هدف ارائۀ تعریفی از روایت، ماهیت، کارکرد و پیشینة تاریخی آن به همراه معرفی برخی نظریهپردازیهای جدیدی است که در چهارچوب آن میتوان انواع روایت را بررسی کرد.
https://classicallit.ihcs.ac.ir/article_1008_a8d2c5542e72da12a3c550685fe2c8b9.pdf
2013-08-23
1
19
.
نقد ادبی
ساختارگرایی
روایت
تاریخچۀ روایتشناسی
نظریههای روایت
طرح
راوی
فروغ
آقایی میبدی
aghaee.forough@yahoo.com
1
استادیارادبیات فارسی، پژوهشگاه علوم انسانی
AUTHOR
منابع
1
آسابرگر، آرتور (1380). روایت در فرهنگ عامیانه، رسانه و زندگی روزمره، ترجمۀ محمدرضا لیراوی، تهران: کانون اندیشۀ ادارۀ کل پژوهشهای سیما.
2
احمدی، بابک (1380). ساختار و تأویل متن، تهران: نشر مرکز.
3
اخوت، احمد (1371). دستور زبان داستان، اصفهان: نشر فردا.
4
انوشه، حسن (سرپرست) (1376). دانشنامۀ ادب فارسی، ج 2، تهران: سازمان چاپ و انتشارات.
5
ایگلتون، تری (1380). پیشدرآمدی بر نظریۀ ادبی، ترجمۀ عباس مخبر، تهران: نشر مرکز.
6
پراپ، ولادیمیر (1386). ریختشناسی قصههای پریان، ترجمۀ فریدون بدرهای، تهران: توس.
7
تولان، مایکل جی. (1383). درآمدی نقادانه ـ زبانشناختی بر روایت، ترجمۀ ابوالفضل حری، تهران: بنیاد سینمایی فارابی.
8
حدادی، الهام (1388). «رویکردی روایتشناختی به داستان دو دنیا» اثر گلی ترقی، فصلنامۀ نقد ادبی، س 2، ش 5.
9
حری، ابوالفضل (1387). «رویکرد روایتشناختی به قصص قرآنی»، فصلنامۀ نقد ادبی، س 1، ش 2.
10
سچ ویک، پیتر اندروگاد (1387). مفاهیم بنیادی نظریۀ فرهنگی، ترجمۀ مهران مهاجر و محمد نبوی، تهران: نشر آگه.
11
کادن، جی. ای. (1380). فرهنگ ادبیات و نقد، ترجمۀ کاظم فیروزمند، تهران: شادگان.
12
کالر، جاناتان (1382). نظریۀ ادبی، ترجمة فرزانه طاهری، تهران: نشر مرکز.
13
مارتین، دالاس (1382). نظریههای روایت، ترجمۀ محمد شهبا، تهران: هرمس.
14
وبستر، راجر (1382). پیشدرآمدی بر مطالعة نظریه ادبی، ترجمۀ الهه دهنوی، تهران: سپیدۀ سحر.
15
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی دلالتهای ضمنی گفتوگو در داستان رستم و اسفندیار از دیدگاه علم معانی
در بلاغت سنتی، دو سطح معنایی واژهها و گزارهها با اصطلاحاتی چون معنای ظاهری و باطنی، معنای حقیقی و مجازی، معنای اولیه و ثانویه، و دلالت صریح و دلالت ضمنی شناخته میشوند. علم معانی که در کنار بیان و بدیع، یکی از اصلیترین شاخههای علوم بلاغی است، کارکرد مجـازی جملات و دلالتهای ضـمنی آن را بازمیشناسد. مبـانیِ این علم نشان میدهد گاه افق معنایی متن از طریق دلالتهای ضمنی جملات حاصل میشود. ازآنجاکه در علم معانی دلالتمندی سخن با توجه به حال مخاطب و اقتضـای موضوع دریافت میشود، با دستهبندی گروههـای همسخن و تحلیل گفتوگوهای آنان در موقعیتهای مختلف داستان میتوان به طور مشخص و مستدل به معانی مجازی گفتوگوها و کارکرد هنری آن دست یافت؛ چنانکه در داستان رستم و اسفندیار میتوان استدلال کرد: 1. پردازش درونمایه و تأثیر عاطفی داستان رستم و اسفندیار بر معانی مجازی گفتوگوها استوار است. 2. گفتوگوهایی که در معنای حقیقی و اولیه فهمیده میشوند، یا کارکرد داستانی دارند و به نقاط فصل و وصلی شبیه هستند که رویدادها را به یکدیگر متصـل میکنند یا کارکرد عاطـفی دارند و احساسات شخصیتها را به صورت مستقیم بیان میکنند. 3. طیف دلالتهای ضمنی میتواند درونمایة داستـان، کانون عاطفی روایت، وضعیت تراژیکی داستـان و ویژگیهای شخصیتها را در دادههای کمّی و عینی بازنماید؛ چنانکه زیربنای مشترک معانی مجازی کلام اسفندیار، اعتراض و انتقاد از دو قدرت مسلم شاهنامه ـ رستم و گشتاسب ـ است و ایستادگی او را در برابر سنت حماسی فاش میکند؛ یا بسامد تقریباً یکسان معانی «مقاومت» و «سازش» در گفتوگوهای رستم از یکسو شخصیت پیر و با تجربه او را نشان میدهد و از سوی دیگر جایگاه برزخی او را در داستان مشخص مینماید.
https://classicallit.ihcs.ac.ir/article_1009_2d26800d4c9af11c866b036c40d4a4e4.pdf
2013-08-23
21
45
.
شاهنامه
رستم و اسفندیار
معانی
دلالت ضمنی
گفتوگو
زهرا
حیاتی
hayati.zahra@gmail.com
1
استادیار پژوهشگاه علوم انسانی
AUTHOR
منابع
1
الف) کتاب
2
حمیدیان. سعید (1372). درآمدی بر اندیشه و هنر فردوسی. تهران. نشر مرکز.
3
شمیسا. سیروس (1384). بیان و معانی،چ اول از ویرایش دوم، تهران، میترا.
4
شمیسا. سیروس و دیگران (1369). در پیرامون رستم واسفندیار. تهران. جهاد دانشگاهی دانشگاه تهران. واحد انتشارات.
5
صفوی. کورش (1379). درآمدی بر معنیشناسی. تهران. پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی.
6
صفوی. کورش (1386). آشنایی با معنیشناسی. تهران. پژواک کیوان.
7
فردوسی، حکیم ابوالقاسم (1373). شاهنامه. به کوشش سعید حمیدیان. تهران. قطره.
8
همایی. علامه جلال الدین (1374). فنون بلاغت و صناعات ادبی. به کوشش ماهدخت بانو همایی. چ سوم، تهران مؤسسة نشر هما.
9
ب) مقاله
10
راشد محصل، تقی (1369).«مروری بر داستان رستم و اسفندیار»، مجلة دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، شمارة 3 و 4، پاییز و زمستان.
11
ORIGINAL_ARTICLE
وحدت «ساختاری ـ واژگانی» جملههای همسانی (پیوسته)، یکی از الگوهای نحوی موسیقیآفرین در مثنوی
مثنوی معنوی از شگرفترین آثاری است که پیوسته مورد نقد و تحلیل قرار گرفته است. یکی از ویژگیهای منحصر به فرد این شاهکار ادبی، وحدت «ساختاری ـ واژگانی» جملههای همسانی (توازن نحوی و واژگانی) است. منظور از جملههای همسانی، جملههای مرکبی است که جملهوارههایشان با هم، رابطة همپایگی، تفسیری، بدلی یا تأکیدی دارند و هر یک از این جملهوارهها ممکن است مرکب وابسته باشند. باید اعتراف نمود که به نقش الگوهای نحوی، در ایجاد بلاغت و موسیقی کمتر توجه شده است. اگر صناعاتی مثل موازنه و ترصیع و... که مبتنی بر روش تسجیع و تکرار هستند، از دیدگاه نحوی بررسی شوند، روشن میشود که روش موازنه و ترصیع، جملههای همسانی است که ساختار زبانی و دستوری یکسانی دارند؛ یعنی این الگوی نحوی، بستر آن صناعات است. آنچه که الگوی وحدت «ساختاریـ واژگانی»، بر صنایع مذکور فزونی دارد، این است که در صنایع مذکور آهنگ واژگان و خصوصاً آهنگ پایانی جملهها اهمیت دارد و کمتر به وحدت ساختار دستوری و وحدت واژگانی توجه میشود. مولانا به نحو شگفتانگیزی این الگوی نحوی را چه در دیوان و چه در مثنوی به کار میگیرد و از تکرار واژگان و ترکیبات و جملهها ابایی ندارد. چه بسا همین ساختار یکسان، موجد موسیقی در شعر وی است. این مقاله در عین آنکه نکتهای دستوری را تبیین و توصیف مینماید، به بررسی زبان اثر از حیث زیباشناختی نیز میپردازد که به سبکشناسی منجر میشود.
https://classicallit.ihcs.ac.ir/article_1010_eced99e942507bd25a9ba989a8bf3c49.pdf
2013-08-23
47
67
.
زبان
سبک
تسجیع
جملههای مرکب همسانی (پیوسته) و وابسته
وحدت ساختار و واژگان
موسیقی
ابوالقاسم
رادفر
a.radfar@gmail.com
1
استادپژوهشگاه علوم انسانی
AUTHOR
محمد
پاکنهاد
mpaknahad7@gmail.com
2
دکتری ادبیات فارسی
LEAD_AUTHOR
منابع
1
قرآن. (1376). ترجمة مهدی الهی قمشهای. تهران: دفتر فرهنگی نور وابسته به انتشارات مهشاد.
2
بهار، محمدتقی (1373). سبکشناسی. تهران: امیرکبیر.
3
پورنامداریان، تقی (1384). گمشده لب دریا. تهران: سخن.
4
تفتازانی، سعدالدین (1378). شرح المختصر. قم: دارالحکمه.
5
توکلی، حمیدرضا (1388). «مثنوی مولانا از شعر تا روایت»، هنر. ش 81 ، صص 60 – 96 .
6
خانلری، پرویز (1345). شعر و هنر. شرکت سهامی چاپ ایران.
7
خرقانی، حسن (1380). «آیه و ساختار آن،» بینات. ش 29، صص 48-69 .
8
خوشمنش، ابوالفضل (1381). «جستاری در نظماهنگ قرآن کریم (3)»، بینات. صص 48 – 69 .
9
زمانی، کریم (1387). شرح جامع مثنوی معنوی. تهران: اطلاعات.
10
سعدی شیرازی، مشرفالدین مصلح بن عبدالله (1371). گلستان. به کوشش خلیل خطیب رهبر.
11
شفائی، احمد (1363). مبانی علمی دستور زبان فارسی. تهران: نوین.
12
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1373). موسیقی شعر. تهران: آگاه.
13
شمیسا، سیروس (1371). نگاهی تازه به بدیع. تهران: فردوس.
14
فرشیدورد، خسرو (1382). جمله و تحول آن در زبان فارسی. تهران: امیرکبیر.
15
---------- (1388). دستور مفصل امروز. تهران: سخن.
16
مولانا جلالالدین بلخی. (1374). کلیات دیوان شمس، ج 1. تصحیح بدیعالزمان فروزانفر. تهران: ربیع.
17
---------------- (1387). شرح جامع مثنوی معنوی. شرح و توضیح کریم زمانی. تهران: اطلاعات.
18
وحیدیان کامیار، تقی (1379). «نثر مسجع فارسی را بشناسیم»، نامه فرهنگستان. تابستان. ش 15، صص 58 – 77.
19
وطواط، رشیدالدین (1362). حدائق السحر فی دقایق الشعر. تصحیح عباس اقبال. کتابخانه سنایی.
20
ولک، رنه و وارن آوستن (1382). نظریه ادبیات. ترجمة ضیاء موحد و پرویز مهاجر . تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
21
همایی، جلالالدین (1373). فنون بلاغت و صناعات ادبی. تهران: هما.
22
دانشمند، مرتضی (1390). «آوای موسیقایی آیات»، در دانشنامه موضوعی قرآن. موجود در سایت زیر:
23
http://www.maarefquran.com, 1390
24
ORIGINAL_ARTICLE
تاریخ ادبیات در تاریخ (مطالعة موردی: منابع تاریخی قرن دهم)
مسئلة مقاله، جستوجوی اطلاعات تاریخ ادبیاتی در منابع تاریخی است. نویسندگان کتابهای تاریخ ادبیات غالباً تذکرهها را به عنوان منبع اصلی خود قرار میدهند، حال آنکه کتابهای تاریخی، به اعتبار موضوعشان و نیز ارتباط مستقیم نویسندگانشان با نهاد قدرت باید به عنوان یکی از منابع درنظرگرفته شوند. مقاله نشان میدهد که برخی چهرههای ادبی که در منابع تذکرهای از قلم افتادهاند، در منابع تاریخی به عنوان شاعر معرفی شدهاند. نیز اختلافنظرهایی میان نویسندگان کتب تاریخی از یکسو با تذکرهنویسان و از سوی دیگر با مورخان ادبی وجود دارد. هرچند ممکن است در بسیاری موارد حق با مورخان ادبی باشد، نمیتوان منابع تاریخی را یکسره کنار گذاشت. منابع تاریخی از جهت «مخاطبشناسی شاعران»، که موضوعی محوری در نظریة تاریخ ادبیات نوین است، نیز حائز اهمیت هستند. گزارشها، قضاوتها و اطلاعات این آثار، به عنوان نماینده و بیانگر ذهنیت مورخان نسبت به نهاد شعر، به خودی خود قابل بررسی است. مقاله در سه بخش اصلی تنظیم شدهاست: شاعران از قلم افتاده، شاعران مضبوط و اختلاف نظر مورخان و نویسندگان تاریخ ادبی دربارة آنها و سرانجام چهرههایی که در گفتمانهای مسلط جامعة کلاسیک طبعآزمایی کردهاند، اما کسی آنان را به عنوان شاعر نمیشناسد.
https://classicallit.ihcs.ac.ir/article_1011_2d09bb8b67a4f31f4089382ade84ce5b.pdf
2013-08-23
69
92
.
تاریخ ادبی
تاریخ شعر
منابع تاریخی
قرن دهم
سیدمهدی
زرقانی
irzarghani@yahoo.com
1
عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد
AUTHOR
محمدجعفر
یاحقی
ferdows@um.ac.ir
2
عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد
AUTHOR
هادی
بیدکی
h.bidaki@stu.um.ac.ir
3
دانشجوی کارشناسی ارشد
AUTHOR
منابع
1
اقبال آشتیانی، عباس (1347). تاریخ مفصل ایران. به کوشش محمد دبیرسیاقی. تهران: خیام.
2
امینی، امیر صدرالدین ابراهیم (1383). فتوحات شاهی. تصحیح محمدرضا نصیری. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
3
براون، ادوارد (1351). تاریخ ادبیات ایران (از سنایی تا سعدی)، بخش دوم از جلد دوم. ترجمة غلامحسین صدری افشار. تهران: مروارید.
4
تتوی، احمد و دیگران (1382). تاریخ الفی، ج سوم، چهارم، هفتم و هشتم. تصحیح غلامرضا طباطبایی مجد. تهران: علمی و فرهنگی.
5
جامی، عبدالرحمان (1367). بهارستان. تصحیح اسماعیل حاکمی. تهران: سخن.
6
------------ (1386). نفحاتالانس. تصحیح محمود عابدی. تهران: اطلاعات.
7
حسینی قمی، قاضی احمد (1359). خلاصهالتواریخ، ج اول. تصحیح احسان اشراقی. تهران: دانشگاه تهران.
8
----------------- (1363). خلاصهالتواریخ، ج دوم. تصحیح احسان اشراقی. تهران: دانشگاه تهران.
9
حسینی، خورشاه بن قباد (1379). تاریخ ایلچی نظامشاه. تصحیح محمدرضا نصیری و کوئیچی هانهدا. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
10
خنجی، فضلالله (2535). مهماننامهی بخارا. تصحیح منوچهر ستوده. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
11
خواندمیر، غیاثالدین (1353). حبیبالسیر، ج دوم تا چهارم. زیر نظر محمد دبیرسیاقی. تهران: خیام.
12
-------------- (2535). دستورالوزرا. تهران: اقبال.
13
دوغلات، میرزا محمد حیدر (1383). تاریخ رشیدی. تصحیح عباسعلی غفاریفرد. تهران: میراث مکتوب.
14
دولتشاه. سمرقندی. دولتشاه بن امیر علاء الدولة بختیشاه (1900). تذکرهالشعرا. تصحیح ادوارد براون. لیدن: بریل.
15
روملو، حسنبیگ (1349). احسنالتواریخ، ج یازدهم. تصحیح عبدالحسین نوایی. تهران: بابک.
16
--------- (1357). احسنالتواریخ، ج دوازدهم. تصحیح عبدالحسین نوایی. تهران: بابک.
17
سیفی قزوینی، یحیی بن عبداللطیف (1363). لبالتواریخ. تهران: بنیاد گویا.
18
صفا، ذبیحالله (1389-1387). تاریخ ادبیات در ایران. پنج جلد در هشت مجلد. تهران: فردوس.
19
عوفی، محمد (1906). لبابالالباب، ج دوم. تصحیح ادوارد براون. لیدن: بریل.
20
غفاری، قاضی احمد. (1340). تاریخ نگارستان. مرتضی مدرس گیلانی. تهران: کتابفروشی حافظ.
21
-------------- (1343). تاریخ جهانآرا. تصحیح سیدکاظم موسوی. تهران: کتابفروشی حافظ.
22
قزوینی، بوداق (1999). جواهرالاخبار. تصحیح محمدرضا نصیری و کوئیچی هانهدا. توکیو: مؤسسه مطالعات فرهنگها و زبانهای آسیا و آفریقا.
23
مستوفی، حمدالله (1387). تاریخ گزیده. تصحیح عبدالحسین نوایی. تهران: امیرکبیر.
24
میرافضلی، سید علی (1381). «قاضی نظامالدین اصفهانی و رباعیات او»، مجله معارف. دوره 19، ش 2، آبان. صص 25-3.
25
نفیسی، سعید (1344). تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی، ج اول. تهران: کتابفروشی فروغی.
26
شوشتری، نورالله (1354). مجالسالمؤمنین، دو جلد. تهران: کتابفروشی اسلامیه.
27
واصفی، زینالدین محمود (1349). بدایعالوقایع، ج اول. تصحیح الکساندر بلدروف. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
28
--------------- (1350). بدایعالوقایع، ج دوم. تصحیح الکساندر بلدروف. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
29
یاحقی، محمدجعفر. (1386). «حیرتی تونی»، در دانشنامه زبان و ادب فارسی، ج دوم. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
30
ORIGINAL_ARTICLE
مجمعالفضلا
نوشتن تذکرة شعرا در حوزة رواج و گسترش زبان فارسی، بیش از همه در فرارودان و هند، سابقه و روایی دارد. پس از تألیف لبابالالباب، وقفة طولانی در نوشتن تذکره روی داد و در قرن نهم فقط تذکرةالشعرای دولتشاه نوشته شد، اما از اواخر قرن دهم تذکرهنویسی به ویژه در هند رونق گرفت؛ در آنجا به دلیل وجود حکومتهای ایرانی، محیط مناسبی برای حضور شاعران و نویسندگان فارسیزبان فراهم آمده بود. یکی از تذکرههای مهم که در این دوره تألیف یافت، مجمعالفضلای محمد عارف بخارایی است که متأسفانه تاکنون تحقیق بایستهای دربارة احوال مؤلف و کتابش انجام نگرفته است و اکثر محققان صرفاً به نقل سخنان عبدالحی حبیبی و علیرضا نقوی پرداختهاند و چیزی بر آنها نیفزودهاند. یکی از دلایل گمنامی مجمعالفضلا و مؤلفش، کمیابی نسخههای آن است. از این تذکره تنها دو نسخة شناختهشده وجود دارد؛ یکی در دانشگاه پنجاب لاهور و دیگری در دانشگاه تهران. در این مقاله کوشش میشود تا ضمن تحلیل و نقد تحقیقات پیشین دربارة تذکرة مجمعالفضلا، این تذکره بر اساس نسخة موجود در دانشگاه تهران، بررسی و معرفی شود.
https://classicallit.ihcs.ac.ir/article_1012_0096d66a583bb4b4a11bf95694da84f8.pdf
2013-08-23
93
107
.
تذکره
تذکرهنویسی در هند
مجمعالفضلا
محمد عارف
علیرضا
شعبانلو
alirezashabanlu@yahoo.com
1
استادیارادبیات فارسی، پژوهشگاه علوم انسانی
AUTHOR
منابع
1
آزاد بلگرامی، غلامعلی (1390). خزانه عامره. تصحیح ناصر نیکوبخت و شکیل اسلم بیک. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
2
بدائونی، عبدالقادربنملوک شاه (1379). منتخبالتواریخ. به تصحیح احمدعلی صاحب و اهتمام توفیق هاشم پور سبحانی. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
3
بقایی، خواجه محمد عارف (1330). مجمعالفضلا. نسخة خطی شمارة 6546، کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران، تاریخ تحریر: 13/جدی/ 1330: محل کتابت: کابل.
4
حبیبی، عبدالحی (1339). «دربارة مجمع الفضلاء محمدعارف بقایی»، راهنمای کتاب. س سوم، ش 4 ، آبان 1339، صص522-530.
5
گلچین معانی، احمد (1350). تاریخ تذکرههای فارسی، ج2. تهران: دانشگاه تهران.
6
محمد صدیقحسنخان(1386). تذکرة شمع انجمن. تصحیح محمدکاظم کهدویی. یزد: دانشگاه یزد.
7
نفیسی، سعید (1344). تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی تا پایان قرن دهم هجری. تهران: کتابفروشی فروغی.
8
نقوی، علیرضا (1343). تذکرهنویسی فارسی در هند و پاکستان. تهران: علمی.
9
نهاوندی، عبدالباقی (1381). مآثر رحیمی، بخش سوم، به اهتمام عبدالحسین نوایی. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
10
ORIGINAL_ARTICLE
تحلیل خویشکاریهای ضد حماسی بهمن در بهمننامه و مقایسة آن با خویشکاریهای پهلوانان الگویی حماسه
بهمننامه از منظومههای پهلوانیای است که پس از شاهنامه و به سیاق اثر عظیم فردوسی سروده شد. این اثر ذکر پهلوانیهای بهمن ـ پسر اسفندیارـ و ثبات او در انتقامجویی از خاندان رستم، پس از مرگ او است؛ اما خویشکاریهای بهمن در بسیاری موارد بیشتر از آنکه حماسی و پهلوانی باشد، به شکلی ضدحماسی جلوهگر شده و در مغایرت با پیشفرضهای الگویی در رابطه با یک پهلوان حماسی است. رعایت نکردن چهارچوب ساختاری حماسه و بیمقدمه واردشدن بهمن ـ به عنوان قهرمان ـ به داستان، شکستهای پیدرپی بهمن، کمرنگ بودن فره ایزدی در او و کمفروغ بودن مشروعیتش به عنوان پادشاهی آرمانی، نبرد با یلان سیستانی و به آتش کشاندن سیستان به جای مبارزه با انیران و اهریمنان، نداشتن خویشکاری نبرد با زیانکاران، پشت سرگزاردن هفتخانی آرام و بدون مبارزه و شکست او در تنها نبردش با زیانکاری چون اژدها، از مهمترین عواملی هستند که انتظار مخاطب حماسه را برای مواجهشدن با پهلوانی/ شاهی نمونه و آرمانی برآورده نساخته و عظمتی را که لازمة حماسه است، به او یادآور نمیشوند. به نظر میرسد قرار دادن رستم و خاندانش به عنوان هماوردان بهمن، نیز در شکلگیری چنین تناقضاتی نقش داشته و زیربنای ساختاری تفکر سراینده که ناخودآگاه رستم را ابرمرد دنیای حماسه میداند، بر فضای اثر غلبه کرده و پهلوانی را پرورانده که خویشکاریهایش در مقابل یلان سیستانی بسیار ضعیف و کمفروغ جلوه میکند.
https://classicallit.ihcs.ac.ir/article_1013_1333301dc09546289c2cf2a8da989b49.pdf
2013-08-23
109
130
.
حماسه
بهمننامه
یلان سیستانی
پیشفرضهای الگویی
معصومه
طالبی
masoome.talebi@gmail.com
1
مدرس مدعودانشگاه شهید بهشتی
AUTHOR
منابع
1
آموزگار، ژاله (1386). زبان، فرهنگ و اسطوره (مجموعه مقالات). تهران: معین.
2
آیدنلو، سجاد ( 1388). از اسطوره تا حماسه (هفت گفتار در شاهنامهپژوهی). تهران: سخن.
3
................. (1388). «هفتخان پهلوان»، نشریة زبان و ادب فارسی دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان. ش 26(پیاپی23)، صص27-1.
4
اسدی طوسی، حکیم ابونصر علیبناحمد (1389). گرشاسبنامه. تصحیح حبیب یغمایی. تهران: دنیای کتاب.
5
اعتماد مقدّم، علیقلی (1346). پادشاهی و پادشاهان از دیده ایرانیان بر بنیاد شاهنامه فردوسی. تهران: انتشارات اداره فرهنگ عامّه.
6
امیدسالار، محمود (1381). جستارهای شاهنامهشناسی و مباحث ادبی. تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشاری یزدی.
7
ایرانشاهبنابیالخیر (1370). بهمننامه. ویراستة رحیم عفیفی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
8
باختین، میخاییل (1387). تخیل مکالمهای. ترجمة رویا پورآذر. تهران: نشر نی.
9
بانوگشسبنامه (1382). تصحیح روحانگیز کراچی. تهران: انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
10
برتلس، یوگنی ادواردویچ (1369). فردوسی و سرودههایش. ترجمة سیروس ایزدی. تهران: انتشارات هیرمند.
11
بهار، مهرداد (1362). پژوهشی در اساطیر ایران. تهران: انتشارات توس.
12
حمیدیان، سعید (1383). درآمدی بر اندیشه و هنر فردوسی. تهران: انتشارات ناهید.
13
دانشنامة ادب فارسی، ج 3 (1387). تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
14
دانشنامة جهان اسلام، ج 3 (1378). تهران: بنیاد دایرۀالمعارف اسلامی.
15
دهقانی، محمد (1389). از شهر خدا تا شهر انسان. تهران: انتشارات مروارید.
16
دیویدسن، الگا ( 1378). شاعر و پهلوان در شاهنامه. ترجمة فرهاد عطایی. تهران: نشر تاریخ ایران.
17
رزمجو، حسین (1368). انسان آرمانی و کامل در ادبیات حماسی و عرفانی فارسی. تهران: انتشارات امیرکبیر.
18
----------- (1381). قلمرو ادبیات حماسی ایران. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
19
رضی، هاشم (1346). فرهنگ نامهای اوستا، ج3. تهران: انتشارات فروهر.
20
زنر، آر.سی (1375). زروان. ترجمة تیمور قادری. تهران: نشر فکر روز.
21
سرامی، قدمعلی (1383). از رنگ گل تا رنج خار. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
22
سرکاراتی، بهمن (1385). سایههای شکار شده. تهران: انتشارات طهوری.
23
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1350). «انواع ادبی و شعر فارسی»، مجلة خرد و کوشش، نامه ادبیات و علوم اجتماعی دانشگاه پهلوی. ش32، صص1-24.
24
شالیان، ژرار (1387). گنجینه حماسههای جهان. ترجمة علیاصغر سعیدی. تهران: نشر چشمه.
25
صدیقیان، مهیندخت (1386). فرهنگ اساطیری ـ حماسی ایران به روایت منابع بعد از اسلام، 2جلدی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
26
------------- (1352). حماسهسرایی در ایران ( از قدیمترین عهد تاریخی تا قرن چهاردهم هجری). تهران: انتشارات امیرکبیر.
27
فردوسی، ابوالقاسم (1386). شاهنامه. تصحیح جلال خالقی مطلق. تهران: مرکز دایرۀالمعارف بزرگ اسلامی.
28
کریستن سن، آرتور (1350). کارنامه شاهان در روایات ایران باستان. ترجمة باقر امیرخانی و بهمن سرکاراتی. تبریز: انتشارات کمیته استادان دانشگاه تبریز.
29
کمبل، جوزف (1387). قهرمان هزار چهره. ترجمة شادی خسروپناه. مشهد: نشر گل آفتاب.
30
گردیزی، ابوسعید عبدالحی بن ضحاک بن محمود (1384). زینالاخبار. به اهتمام رحیم رضازاده ملک. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
31
مجملالتواریخ و القصص (1318). تصحیح ملکالشعرای بهار. تهران: چاپخانه خاور.
32
مختاری، محمد (1379). اسطوره زال. تهران: انتشارات توس.
33
مؤذن جامی، محمدمهدی (1388). ادب پهلوانی. تهران: انتشارات ققنوس.
34
نیشابوری، عمربنابراهیم خیام (1388). نوروزنامه. به کوشش علی حصوری. تهران: نشر چشمه.
35
وحیدیان کامیار، تقی (1387). «آیا بهمننامه حماسه ملی است؟»، مجلة دانشگاه آزاد اسلامی مشهد. صص20-25.
36
ORIGINAL_ARTICLE
تحلیل بنمایههای استفهام در دیوان ناصرخسرو
ابیات سؤالی در دیوان ناصرِخسرو، در مقایسه با دیگر شاعران تعلیمی، بسامد زیادی دارد. ما در این مقاله در پی پاسخگویی به این سؤالات خواهیم بود که دلیل اتکای شاعر بر استفاده از سؤال در تعلیم چیست؟ و آیا میتوان این نکته را از ویژگیهای سبک فردی ناصرِخسرو تلقی کرد؟ در این مقاله کوشش شده است ضمن پاسخگویی به این سؤالات مسئله با رویکردهای متفاوت تحلیل و بررسی شود. این پژوهش به شیوة توصیفی ـ تحلیلی و با رویکرد دیالکتیکی دلایل عمدة شاعر در اتکا به سؤال در روش تعلیم را در موارد زیر جستوجو کرده است: 1. اثرپذیری از ویژگیهای سبکی قرآن کریم، 2. اثرپذیری از روش تدریس و آموزش سقراط در تعلیم مخاطب، 3. بهکارگیری جنبة بلاغی و زیباییشناسانة استفهام در بالابردن غنای هنری شعر، و 4. استفاده از روش تبلیغی اسماعیلیه در مراحل دعوت به این مکتب فکری. در این تحقیق با توجه به آمار مستخرج از دیوان ناصرِخسرو به این جنبههای بنیادین پرداخته میشود.
https://classicallit.ihcs.ac.ir/article_1014_3f3487f8cd2f681c125791acfb151959.pdf
2013-08-23
131
154
.
سبکشناسی
ناصرِخسرو
استفهام
قرآن کریم
روش سقراطی
بلاغت
اغراض ثانوی
ناصر
نیکوبخت
nikoubakht@yahoo.com
1
استادادبیات فارسی،دانشگاه تربیت مدرس
AUTHOR
مجید
هوشنگی
magid.1358@yahoo.com
2
دانشجوی دکتری ادبیات فارسی، دانشگاه تربیت مدرس
AUTHOR
منابع
1
آته، هرمان (1351). تاریخ ادبیات فارسی، ترجمه و حواشی رضازاده شفق، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
2
آقانوری، علی (1381). «اسماعیلیه و باطنیگری»، در کتاب اسماعیلیه (مجموعه مقالات)، قم: مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب.
3
ابن بلخی (1353). فارسنامه، به کوشش جلالالدین تهرانی، تهران.
4
ابن هشام، جمالالدین عبدالله بن یوسف انصاری (1411). مغنی اللبیب عن کتب الاعاریب، ج 1، بیروت: دارالحیل.
5
ابوحیان، اثیرالدین محمد بن یوسف (1328). البحرالمحیط، قاهره: مطبعه السعاد.
6
برزگر خالقی، محمدرضا (1383). «ناصرخسرو و علوم رایج زمان خود»، مجلة دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، ش 170 و 171.
7
تفتازانی، سعدالدین مسعود (1047). المطول، قم: انتشارات کتابخانة آیتالله مرعشی نجفی.
8
حازم، علی و امین مصطفی (1372). البلاغه الواضحه، قم: سیدالشهداء.
9
حلبی، علیاصغر (1372). تأثیر قرآن و حدیث در ادبیات فارسی، تهران: اساطیر.
10
دانشپژوه، منوچهر (1355). منطق در نزد ناصرخسرو قبادیانی، مشهد: یادنامه.
11
دفتری، فرهاد (1375). تاریخ و عقاید اسماعیلیه، ترجمة فریدون بدرهای، تهران: فرزانروز.
12
الدمامینی، بدرالدین (1304). تحفه الغریب علی مغنی اللبیب، ج 1، البهیه المصریه.
13
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412). مفردات الفاظ قرآن، بیروت: دارالشامه.
14
رجایی، محمدخلیل (1372). معالم البلاغه، شیراز: دانشگاه شیراز.
15
زرکشی، بدرالدین محمد بن عبدالله (1410). البرهان فی علوم القرآن، ج 2، بیروت: دارالمعرفه.
16
زرینکوب، عبدالحسین (1356). شعر بیدروغ شعر بینقاب، تهران: انتشارات جاویدان.
17
زمخشری، محمود بن عمر (1415). الکشاف عن حقایق غوامض التنزیل، ج 1، لبنان: دارالکتب.
18
سبکی، بهاءالدین (1342). عروس الافراح من شروح التخلیص، قاهره.
19
سیوطی، جلالالدین عبدالرحمان (1421). الاتقان فی علوم القرآن، ج 2، بیروت: دارالکتب العلمیه.
20
شعبانی، فاطمه و منصور پهلوان (1385) «جایگاه و معانی استفهام در قرآن»، رسالة کارشناسی ارشد، دانشگاه اصول دین.
21
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1370). صور خیال در شعر پارسی، تهران: نیل.
22
شمیسا، سیروس (1374). سبکشناسی شعر، تهران: فردوس.
23
شمیسا، سیروس (1383). معانی، تهران: میترا.
24
شهیدی، سیدجعفر (1355). «افکار و عقاید کلامی ناصرخسرو»، یادنامة ناصرخسرو، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه مشهد.
25
صفا، ذبیحالله (1371). تاریخ ادبیات در ایران، ج 2، تهران: فردوس.
26
طالبیان، یحیی (1378). صور خیال در شعر شاعران سبک خراسانی، کرمان: عماد.
27
طباطبایی، سوسن (1379). «عوامل مؤثر در معانی بلاغت استفهام و بلاغت اسالیب استفهام در آیات قرآن کریم»، صبح صادق، ش 17 و 18.
28
غلامرضایی، محمد (1381). سبکشناسی شعر پارسی از رودکی تا شاملو، تهران: جامی.
29
غیاثی، محمدتقی (1368). درآمدی بر سبکشناسی ساختاری، تهران: شعلة اندیشه.
30
فوده، عبدالعظیم (1373). اسالیب الاستفهام فی القرآن، قاهره: نشرالوسائل الجامعیه.
31
کزازی، میرجلالالدین (1380). معانی (زیباشناسی سخن پارسی 2)، تهران: نشر مرکز.
32
گوهرین، صادق (1356). حجت الحق ابو علی سینا، تهران: توس.
33
متینی، جلال (1351). «هدایةالمتعلمین فی الطّب، قدیمیترین کتاب فارسی در طب»، مجلة دانشکدة ادبیات و علوم انسانی مشهد، ش 1.
34
محقق، مهدی (1363). تحلیل اشعار ناصرخسرو، تهران: دانشگاه تهران.
35
محقق، مهدی (1368). تحلیل اشعار ناصر خسرو، تهران: دانشگاه تهران.
36
مطهری، مرتضی (1370). فطرت، قم: انتشارات صدرا.
37
معرفت، محمدهادی (1421). التمهید فی علوم القرآن، ج 5، قم: مؤسسه النشر الاسلامی التابعه الجامعه المدرسین بقم.
38
موسوی، زهرا و محسن ذوالفقاری (1384). «نقد شیوههای تأثیرپذیری در شعر ناصرخسرو»، نشریة زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی اراک، س 1، ش 3.
39
ناصرخسرو (1373). دیوان، به کوشش حسن تقیزاده، تهران: پگاه.
40
ناصرخسرو قبادیانی (1348). وجه دین، تهران: طهوری.
41
ناصرخسرو قبادیانی (1363). جامعالحکمتین، تصحیح محمد معین و هانری کربن، تهران: طهوری.
42
ناصرخسرو قبادیانی (1370). سفرنامه، به کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران: زوار.
43
ناصرخسرو قبادیانی (1384). دیوان اشعار، تصحیح مجتبی مینوی و مهدی محقق، تهران: دانشگاه تهران.
44
الولید، علی بن محمد (1986). کتاب تاج العقاید و معدن الفواید، بیروت: تحقیق عارف تامر.
45
هاشمی مقدم، سیدشمسالدین (1376). مکاتب فلسفی و سیر آرای تربیتی، اراک: دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک.
46
هاشمی، احمد (1377). جواهرالبلاغه فی معانی و البیان والبدیع، تهران: الهام.
47