2024-03-29T09:11:53Z
https://classicallit.ihcs.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=280
کهننامه ادب پارسی
2383-0603
2383-0603
1393
5
1
نقدی بر فرهنگ انجمنآرای ناصری
بهمن
افشانی آقاجری
ابوالقاسم
رادفر
رضاقلیخان هدایت یکی از مفاخر ادبی معاصر است. فرهنگ انجمنآرای ناصری از جملة آثار و تألیفات اوست. این فرهنگ در سه بخش تألیف شده است: مقدمه، واژگان، و کنایات. این فرهنگ، در اصل، به تبع فرهنگ جهانگیری، برهان قاطع، و دیگر فرهنگهای پیش از خود نوشته شده است. متأسفانه، برخی واژههای دساتیری از این فرهنگ و برهان قاطع وارد زبان فارسی و اشعار استادان شعر، همچون شیبانی و ادیبالممالک فراهانی، شده است که باعث برهمزدگیِ واژگان زبان فارسی شده است. ولیکن، فرهنگ انجمنآرا دارای اشعار و شاهدمثالهای بسیار ارزشمندی است. همچنین، نقدهای عالمانة مؤلف در جای جای این فرهنگْ رنگ و بوی انتقادی و فضایی تازه به این فرهنگ داده است.
دساتیر
رضاقلیخان هدایت
زند و پازند
فرهنگ انجمنآرا
نقد
2014
05
22
1
30
https://classicallit.ihcs.ac.ir/article_1252_03099294153edde91c2c6902d721f28b.pdf
کهننامه ادب پارسی
2383-0603
2383-0603
1393
5
1
شیوۀ داستانپردازی در سمک عیّار
مریم
ایرانمنش
سیدمرتضی
هاشمی
داستان سمک عیّار از قصههای بلند عامیانۀ ایرانی اواخر قرن ششم هجری است. فرامرز بن خداداد بن عبدالله کاتب ارجانی، مؤلف آن، داستان سمک عیّار را از قول شخصی به نام صدقه بن ابی القاسم شیرازی به شیوۀ سوم شخص نوشته است. زبانِ این اثر ساده و روان، جملهها ساده و کوتاه و گاه بریده بریده، و قصهگو شیوۀ ایجاز را برگزیده است که همۀ آنها از ویژگیهای نثر گفتاری یا محاوره است. سمک عیّار اثری حماسی ـ تخیلی است و قهرمان آن مردی است عیّارپیشه به نام سمک. سمک مظهر دلیری و جوانمردی است و در هوشیاری و تدبیر و طرح نقشههای زیرکانه بینظیر است. به دلیل تخیلیبودن این اثر، شخصیتهای داستان هم رفتار طبیعی دارند و هم ماوراء طبیعی. این خصیصه از ویژگیهای قصههای عامیانۀ قدیمی است. گفتار (کتبی و شفاهی) در این داستان به صورت گفتار یکطرفه (مونولوگ) و دوطرفه (دیالوگ یا گفتوشنود) و به صورت پیامهای شفاهی و نامه است. گفتار یکطرفه به شکلهای تحسین، نفرین، سوگند، و ... دیده میشود و گفتارهای دوطرفه نیز موضوعاتی همچون اقرار، خواستگاری، و مشورت را دربر میگیرد. در این اثر، زمان و مکانْ فرضی و تصوری است و، به سبب هیجانانگیزتر جلوهدادن، راوی آن را به سرزمینهای دور و افسانهای منسوب مینماید. حوادث داستان، به ظاهر، در چین و ماچین و خاورکوه و هند رخ دادهاند؛ شاید به این دلیل که به امرای زمان برنخورد. از نام مکانهایی چون دشت ماران، قلعۀ شاهک، مرغزار زعفران مشخص است که قصه ایرانی است. درونمایة فکری و اخلاقی و اجتماعی این اثر از لابهلای گفتار، کردار، و پندارها در خلال داستانهای آن مشخص میشود.
درونمایه
رمانس
سمک عیّار
قصۀ عامیانه
نثر گفتاری
2014
05
22
31
43
https://classicallit.ihcs.ac.ir/article_1253_135c083b6c96f35d9f9f9fa709c225d8.pdf
کهننامه ادب پارسی
2383-0603
2383-0603
1393
5
1
آینه؛ جنگابزاری ناشناخته در آوردگاه
تقی
پورنامداریان
معصومه
سام خانیانی
در میان ابزارهای نبرد، که از روزگاران دیرین در آثار پارسی بر جای مانده است، آینه از جمله ابزاری است که پژوهشگران کمتر بدان توجه کردهاند و در فرهنگها نیز اطلاع چندان کاملی دربارۀ آن نیامده است. در این پژوهش سعی کردهایم تعاریف، کاربرد، و سابقۀ استفاده از آینه را، با توجه به مآخذ متعدد، بیان کنیم و در پایان نشان دهیم که بیتوجهی به این کاربرد از آینه چگونه برخی از شارحان متون را دچار اشتباه کرده است. پس از بررسی متون، مشخص شد که تقریباً، از سدۀ چهارم تا سیزدهم هجری، آینه در آوردگاه ابزاری بوده که بر پیشانی فیل و اسب بسته میشده برای بازتاباندن نور در دیدگان هماورد. علاوه بر آن، یکی از انواع طبلها و زنگهای جنگی بوده که بر پشت فیل گذاشته یا از گردن آن آویخته میشد. گاه نیز نوعی زره بر تن جنگجویان بود؛ هم برای محافظت بیشتر و هم برای بازتاباندن نور در دیدگان مبارز.
آینه
آینۀ پیل
پوشش جنگی
چهار آینه
2014
05
22
45
65
https://classicallit.ihcs.ac.ir/article_1254_ab5ebd6c69501673665bd648cd247e31.pdf
کهننامه ادب پارسی
2383-0603
2383-0603
1393
5
1
تحلیل انتقادی گفتمان قصیدهای از سنایی غزنوی
نجمه
حسینی سروری
تحلیل گفتمان انتقادی شامل نظریهها و روشهایی است برای مطالعۀ تجربی روابط میان گفتمان و تحولات اجتماعی و فرهنگی قلمروهای گوناگون اجتماعی. تحلیلگران انتقادی گفتمان بر آناند که متنهای ادبی، مثل سایر متنها، در خدمت ارتباطاند، بنابراین، آنها را نیز میتوان با نگرش و روش انتقادی تحلیل نمود. در این پژوهش یکی از قصاید مشهور سنایی غزنوی، بر اساس روش تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف، در سه سطح توصیف، تفسیر، و تبیین بررسی شده است. نتایج حاصل از این بررسی نشان میدهد سنایی، با ترکیببندی ابعاد گفتمانهای مسلط روزگار خود، در قالب ژانری ازپیشموجود، ساختار و نظم گفتمانی موجود و مسلط روزگار خود را بازتولید کرده است. بنابراین، قصیدۀ سنایی، به منزلة رخدادی ارتباطی، فقط بازتابی از کردار اجتماعی روزگار او نیست، بلکه، با بازتولید نظم گفتمانی، به حفظ وضع موجود کردار و نظم اجتماعی کمک میکند.
تحلیل گفتمان انتقادی
قصیدۀ سنایی
کردار اجتماعی
کردار گفتمانی
متن
2014
05
22
67
89
https://classicallit.ihcs.ac.ir/article_1255_8555dfe5ed532164a119e35a80e74fa1.pdf
کهننامه ادب پارسی
2383-0603
2383-0603
1393
5
1
معرفی و بررسی نسخهای ناشناخته و بینظیر از تاریخ نگارستان احمد غفاری
سمیرا
رستمی
جمشید
مظاهری
عطاء
محمد رادمنش
در مقالة حاضر نسخهای نفیس از تاریخ نگارستان، اثر قاضی احمد بن محمد غفاری، از نویسندگان معروف قرن دهم هجری، بررسی شده است. این نسخه به شمارة 583 در کتابخانة کاخ گلستان نگهداری میشود. در این پژوهش، برای توضیح ویژگیهای نسخة مذکور، آن را با پنج نسخة خطی و یک چاپ سنگی این اثر مقایسه کردهایم. این نسخهها عبارتاند از: نسخ مورخ 993 ق، 1003 ق، و 1015 ق محفوظ در کتابخانة ملی ایران، نسخة مورخ 1010 ق محفوظ در کتابخانة آیتالله مرعشی، نسخة مورخ 1008 ق محفوظ در کتابخانة دانشگاه پرینستون امریکا، و چاپ سنگی مورخ 1275 ق در هند. بررسیهای انجامشده نشان میدهد از این اثر تحریرهای متعددی موجود است و شباهت نسخة شمارة 583 کاخ گلستان از جهاتی با نسخ مورخ 993 ق، 1003 ق، و 1015 ق محفوظ در کتابخانة ملی ایران و نسخة مورخ 1010 ق محفوظ در کتابخانة آیتالله مرعشی بیش از نسخة مورخ 1008 ق کتابخانة دانشگاه پرینستون و چاپ سنگی مورخ 1275 ق است. در این پژوهش، همچنین، به بررسی ویژگیهای سبکی و زیباییهای ادبی این اثر پرداخته شده است.
احمد غفاری
تاریخ نگارستان
زیباییهای ادبی
نسخة خطی
ویژگیهای سبکی
2014
05
22
91
109
https://classicallit.ihcs.ac.ir/article_1256_d26278ae0cb13e8ea11b77ed6a3a2054.pdf
کهننامه ادب پارسی
2383-0603
2383-0603
1393
5
1
بازتاب تاریخ عهد غزنوی در دیوان فرخی
فروغ
سلطانیه
در این مقاله به بازخوانی دیوان فرخی سیستانی، از نظر رویدادهای تاریخی و اجتماعی، پرداخته شده است. بنابراین، این مقاله مبتنی بر موضوعات تاریخی و اجتماعی دوران غزنوی است؛ موضوعاتی که فرخی در اشعار خود آنها را بیان کرده است. مطالب و اشارات مندرج در مدحها با شش اثر تاریخی ـ مجملالتواریخ و القصص، زینالاخبار گردیزی، تاریخ گزیده، تاریخ بیهقی، ترجمة تاریخ یمینی، و طبقات ناصری ـ مقایسه شده است. ملاحظه میشود که فرخی فقط شاعری مداح نیست و قصاید او فقط مدح نیست؛ بلکه مدایح او بیانکنندة اوضاع سیاسی، مانند جنگها، مصالحهها، وزرا، و مسائل اجتماعی، مانند رفتار با اسرا، شکارها، و شاهدها، در دوران غزنوی است. میتوان گفت که، در حقیقت، دیوان او مکمّل کتب تاریخی فوق است و در بعضی موارد، به علت ثبت جزئیات، بر آنها برتری مییابد. بنا بر پنداشتِ نگارندة مقاله، فرخی نهتنها به ستایش غزنویان نپرداخته است، بلکه شاید آنان را سرزنش هم کرده باشد.
اسرا
پناهندگان
تاریخ
جنگها
شاعر
کاخها
مصالحهها
2013
05
22
111
137
https://classicallit.ihcs.ac.ir/article_1257_70a2901738971761e40e52c0f3d68a28.pdf
کهننامه ادب پارسی
2383-0603
2383-0603
1393
5
1
نسبت تألیفات بلاغی شرفالدین رامی با اشعار سبک عراقی
ناصر
محسنینیا
مجاهد
غلامی
وقتی از بلاغت در سدۀ هشتم هجری و همزمان با دورة رواج سبک عراقی در شعر پارسی سخن بهمیان میآید توجه به شرفالدین رامی و تألیفات بلاغی وی ناگزیر است. از رامی سه اثر در بلاغت بر جای مانده است: تحفةالفقیر یا بدایعالصنایع، حقایقالحدایق، و انیسالعشاق. مشخصة کلّی این آثار، مانند دیگر آثار بلاغی سدههای هفتم تا نهم هجری، عمدتاً، تقلیدها و تحریرهایی است از کتابهای بلاغی پیشین، یعنی آثار رادویانی، وطواط، و شمس قیس رازی. به موازات توجه به سیر تاریخی تحولات بلاغی، تحلیل نوآوریهای بلاغیون در هر دوره در ارتباط با تحولات زیباییشناسی شعر آن دوره ضروری و نمایانگر میزان توانایی نظریات نوظهور بلاغی در نقد زیباییشناسیک شعر پارسی است. آیا آرای مطرحشده در آثار بلاغی شرفالدین رامی منطبق با تحولات شعر سبک عراقی است؟ برای پاسخ به این سؤال، آثار بلاغی رامی تحلیل شده و، در ضمن آن، به میزان نسبت نظریات بلاغی مطرحشده در آنها با شعر سبک عراقی پرداخته شده است
بلاغت
سبک عراقی
شرفالدین رامی
2014
05
22
139
158
https://classicallit.ihcs.ac.ir/article_1258_1bfc68d85da7412ff2e238c611fedcfc.pdf