تزریق در شعر عصر صفوی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری ادبیات پژوهشگاه علوم انسانی

2 استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه کاشان

.

چکیده

یکی از موضوعات مهم تحقیقات ادبی بررسی عوامل ظهور و افول سبک‌هاست که معمولاً در فضای رابطه‌ای دوجانبه میان جامعه و ادبیات پدید می‌آیند و از میان رفتنشان نیز حاصل دگرگونی همین فضاست. در شعر فارسی عصر صفوی، با سبکی به نام «تزریق» مواجهیم که گرچه در عرصة ادبیات، دوام چندانی نداشت، اما به هر حال، شاعران این سبک، بخشی از تاریخ ادبیات ایران را به خود اختصاص داده‌اند. تزریق را می‌توان از جهت داشتن وجوه اشتراک فراوان، همسان با مکتب ادبی غربی دادائیسم دانست. در این مقاله، ضمن بررسی سبک تزریق به‌مثابة سبک ادبی و زمینه‌های پدید‌آمدن آن، همسانی‌هایش را با دادائیسم بررسی کرده‌ایم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Tazrigh in Poem of the Safavidera

نویسندگان [English]

  • Roqayyeh Farahani 1
  • Alireza Fooladi 2
1 Ph.D Candidate in Persian Language and Literature, Research Center for Humanities and Cultural Studies
2 Assistant Professor of Persian Language and Literature, Kashan University
چکیده [English]

One of the main scopes of literary criticism is the investigation of reasons for emergence and abrogation in the literary style. Literature has a mutual relationship with the political, social and cultural situation of any country. Thus, some literary stylesare abrogated sooner than others. Tazrigh (atype of parody) emergedduring the Safavidera. It was a kind of poem that failed to survive; however, it is part of the Iranian literature, which is very similar to Dadaism. It is called Tazrigh. In this article, we attempt to scrutinize Tazrigh (as a literary style) and study those factors that caused its emergence. Finally, we compare Tazrigh with Dadaism and discuss their similarities.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Persian poetry
  • Safavid poetry
  • literary style
  • Tazrigh
  • Dadaism
منابع
آذر بیگدلی، لطفعلی‌‌بیگ (1337). آتشکدۀ آذر، تصحیح سیدجعفر شهیدی، چاپ افست محمدعلی علمی.
اخوان‌‌ثالث، مهدی (1374). نقیضه و نقیضه‌‌سازان، به کوشش ولی‌‌الله درودیان، تهران: زمستان.
اخوت، احمد (1371). نشانه‌‌شناسی مطایبه، اصفهان: فردا.
بیگزبی، سی. و. ای (1379). دادا و سورئالیسم، ترجمۀ حسن افشار، تهران: مرکز.
تربیت، محمدعلی (بی‌‌تا). دانشمندان آذربایجان، تهران: بنیاد کتاب‌خانة فردوسی.
جمالزاده، محمدعلی (1342). صندوقچۀ اسرار، تهران: معرفت.
حزین لاهیجی، محمدعلی ‌‌بن ‌‌ابی‌‌طالب (1374). دیوان حزین لاهیجی، تصحیح ذبیح‌‌الله صاحبکار، تهران: میراث مکتوب.
خرمشاهی، بهاءالدین (1376). در خاطرۀ شط، تهران: جاویدان.
خیامپور، ع (تاهباززاده) (1372). فرهنگ سخنوران، تهران: طلایه.
دهخدا، علی‌‌اکبر (1373). لغت‌نامه، تهران: دانشگاه تهران.
رازی، امین احمد (بی‌‌تا). هفت‌‌اقلیم، تصحیح جواد فاضل، بی‌‌جا: علمی.
رامپوری، غیاث‌‌الدین‌‌محمد بن جلال‌‌الدین ابن‌‌ شرف‌‌الدین (1363). غیاث‌‌اللغات، به‌کوشش منصور ثروت، تهران: امیرکبیر.
زرین‌‌کوب، غلامحسین (1372). شعر بی‌‌دروغ شعر بی‌‌نقاب، تهران: علمی.
سیدحسینی، رضا (1389). مکتب‌‌های ادبی، تهران: نگاه.
شفیعیون، سعید (1388). «تزریق نوعی نقیضۀ هنجار ستیز طنزآمیز»، ادب‌‌پژوهی، س 3، ش 10.
شفیعیون، سعید (1389). «هیاهوی هیچ؛ آشنایی‌‌ با چند نمونۀ تزریق در ادب کهن فارسی»، گزارش میراث، س 4، ش 38.
صائب تبریزی، محمدعلی (1370). دیوان صائب تبریزی، به‌ کوشش محمد قهرمان، تهران: علمی و فرهنگی.
صفا، ذبیح‌‌الله (1369). تاریخ ادبیات در ایران، تهران: فردوسی.
صفوی، سام‌‌میرزا (بی‌‌تا). تذکرۀ ‌‌تحفۀ سامی، تصحیح رکن‌‌الدین همایونفرخ، بی‌‌جا: شرکت سهامی چاپ و انتشارات کتب ایران.
فاریابی، ظهیرالدین (1388). دیوان ظهیر فاریابی، تصحیح و مقدمة محسن آثارجوی، تهران: سنایی.
فتوحی، محمود (1385). نقد ادبی در سبک هندی، تهران: سخن.
فولادی، علیرضا (1386). طنز در زبان عرفان، قم: فراگفت.
قانع تتوی، غلامعلی شیرین عزت‌‌الله (1957). مقالات‌‌الشعرا، کراچی: سندی ادبی بورد.
کادن، جی. ای (1380). فرهنگ ادبیات و نقد، کاظم فیروزمند، تهران: شادگان.
مجاهدی، محمدعلی (1370). تذکرۀ سخنوران قم، قم: مؤسسۀ انتشارات هجرت.
میرصادقی، جمال، میمنت میرصادقی (1377). واژه‌‌نامۀ هنر داستان‌‌نویسی، تهران: کتاب مهناز.
نصرآبادی، میرزا محمدطاهر (بی‌‌تا). تذکرۀ نصرآبادی، با تصحیح و مقابلۀ وحید دستگردی، بی‌‌جا: کتابفروشی فروغی.
نصیری، محمدجواد (1384). اثرآفرینان، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
نوایی، میرنظام‌‌الدین علیشیر (1363). تذکرۀ مجالس‌‌النفایس، تصحیح علی‌‌اصغر حکمت، تهران: کتاب‌خانة منوچهری.
نیکوبخت، ناصر (1380). هجو در شعر فارسی، تهران: دانشگاه تهران.
واله داغستانی، علیقلی (1384). ریاض‌‌الشعرا، تصحیح محسن ناجی‌‌آبادی، تهران: اساطیر.
هاوزر، آرنولد (1372). تاریخ اجتماعی هنر، ترجمۀ امین مؤید، تهران: چاپخش.
هدایت، رضاقلی‌‌خان (1339). مجمع‌‌الفصحا، تهران: امیرکبیر.
هدایت، محمود (1353). گلزار جاویدان، بی‌‌جا: بی‌‌نا.
همینگوی، ارنست (1376). وداع با اسلحه، نجف دریابندری، تهران: نیلوفر.