سفینه ی تبریز و چند پیش نهادِ تازه در ویرایش شاهنامه

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی،دانشگاه پیام نور

چکیده

مجموعه ای که ابوالمجد محمد بن مسعود تبریزی در فاصله ی سال های 720-723ق، به خط خود، از زندگی و آثار شاعران و عالمان نام آشنا یا گمنامِ پیش ازسده ی هشتم،گردآورده و به «سفینه ی تبریز» نامبُرداراست، دارای مطالب ارزشمند و دست اول بسیاری می باشد. این مجموعه، گزیده ای از شاهنامه ی فردوسی را نیز، شامل 1245 بیت، در خود جای داده که در کار ویرایش شاهنامه، شایسته ی اعتنای فراوان است.از آن جا که ابوالمجد تبریزی به تصریح خود، بخش شاهنامه ی سفینه را در سالِ 721ق رونویسی کرده، ناگزیر نسخه ای مقدّم بر این تاریخ، اساس کتابت او بوده است.در میان دست نویس های تاریخ دار شاهنامه تنها دو نسخه ی فلورانس و لندن، پیش از سفینه ی تبریز کتابت شده اند و همین نکته، اهمیتِ گزیده ی موجود را، از نظر ترتیب تاریخیِ دست نویس های شاهنامه، نشان می دهد. مطابقِ روالِ دیگر دست نویس ها و حتا به گونه ای شدیدتر، نسخه ی سفینه نیز از دست بُردِ کاتبان، در امان نمانده، اما ضبط های قابل توجهی را هم ثبت و تأیید کرده است.این نوشتار که حاصل ارزیابی بیت به بیت ضبط های موجود در سفینه ی تبریز و سنجش آن با دیگر نسخه ها است، بر این پایه و با توجه به قرینه های دیگر، چند پیش نهاد تازه در ویرایش شاهنامه مطرح می کند.



 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

..

نویسنده [English]

  • . .
چکیده [English]

.

آیدنلو،سجاد(1384- 1385).«شاهنامه در سفینه ی تبریز».نامه ی بهارستان.س6.ش1-2.
ابوالمجد تبریزی،محمد بن مسعود(1381). سفینه ی تبریز،چاپ عکسی.چاپ یکم.تهران:مرکز نشر دانشگاهی.
اسدی توسی،ابو منصور احمد بن علی(1319).لغت فرس. تصحیح عباس اقبال. چاپ یکم. تهران: چاپ خانه ی مجلس.
اسدی توسی،ابو منصور احمد بن علی (1365).لغت فرس(لغت دری). به تصحیح فتح الله مجتبایی و علی اشرف صادقی. چاپ یکم.تهران:انتشارات خوارزمی.
انجو شیرازی،میرجلال الدین حسین بن فخرالدین حسن(1351).فرهنگ جهانگیری.ویراسته ی رحیم عفیفی.چاپ یکم.مشهد:انتشارات دانشگاه مشهد.
بنداری اصفهانی، فتح بن علی(1970م).الشاهنامه.به تصحیح عبدالوهاب عزام.2ج.چاپ یکم.قاهره 1350 ق.اعید طبعه بالافست فی طهران.
جاروتی،ابوالعلاء عبدالمؤمن(2536).فرهنگ مجموعة الفرس.تصحیح عزیزالله جوینی.چاپ یکم. تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
 جوینی،عزیزالله(1380).شاهنامه،از دست نویس موزه ی فلورانس. ج3.چاپ یکم.تهران:انتشارات دانشگاه تهران.
جیحونی، مصطفی؛ فشارکی، محمد(1379). اختیارات شاهنامه، متنی گزیده از قرن پنجم. چاپ یکم. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی،مرکز خراسان شناسی.
خالقی مطلق،جلال(1374).«اهمیت و خطر مآخذ جنبی در تصحیح شاهنامه».ایران شناسی.س7. ش 4.
خالقی مطلق،جلال(1389).یادداشت های شاهنامه.3ج.چاپ یکم.تهران:مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی.
طبری، محمدبن جریر(1356).ترجمه ی تفسیر طبری.7ج.چاپ دوم.تهران: انتشارات توس.
علوی توسی،محمد بن رضا بن محمد(1353).معجم شاهنامه.به تصحیح حسین خدیوجم.چاپ یکم.تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
فخری اصفهانی، شمس(1337).واژه نامه ی فارسی. ویراسته ی صادق کیا. چاپ یکم.تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
فردوسی،ابوالقاسم(۱۳۸۶). شاهنامه، به کوشش جلال خالقی مطلق(همکاران جلدهای ۶ و ۷ به ترتیب:محمود امیدسالار و ابوالفضل خطیبی). ج ۱ تا ۶ چاپ دوم،ج۷و۸ چاپ یکُم.تهران:انتشارات مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی.
فردوسی،ابوالقاسم(1379).شاهنامه.چاپ عکسی از دست نویس سعدلو.چاپ یکم.تهران:انتشارات مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی.
فردوسی،ابوالقاسم(1389).شاهنامه،چاپ عکسی از دست نویس سن ژوزف.چاپ یکم.تهران: انتشارات طلایه.
فردوسی،ابوالقاسم (1369).شاهنامه،چاپ عکسی از دست نویس فلورانس.چاپ یکم.تهران:مؤسسه ی انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
فردوسی،ابوالقاسم(1384).شاهنامه،چاپ عکسی از دست نویس لندن. چاپ یکم.تهران: انتشارات طلایه.
فرهنگ سپهسالار،منسوب به قطران(1380).تصحیح علی اشرف صادقی. چاپ یکم.تهران:انتشارات سخن.
قوام فاروقی،ابراهیم(1385).شرف نامه ی مَنیَری یا فرهنگ ابراهیمی.تصحیح حکیمه دبیران.2ج.تهران: انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
مستوفی،حمدالله بن ابی بکر(1377).ظفرنامه به انضمام شاهنامه ی فردوسی،چاپ عکسی.2ج. چاپ یکم. تهران: انتشارات مرکز نشر دانشگاهی و آکادمی علوم اتریش .
ناصرخسرو،ابومعین حمید الدین(1380).دیوان اشعار.به تصحیح مجتبی مینوی.چاپ یکم.تهران: انتشارات معین.
نخجوانی،محمد بن هندوشاه(2535).صحاح الفرس.به اهتمام عبدالعلی طاعتی.چاپ دوم. تهران:بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
یاحقی،محمدجعفر(1372). فرهنگنامه ی قرآنى، فرهنگ برابرهاى فارسى قرآن بر اساس 142 نسخه ی خطى کهن محفوظ در کتابخانه مرکزى آستان قدس رضوى.‏5ج. چاپ یکم. مشهد:انتشارات آستان قدس رضوی،بنیاد پژوهش های اسلامی.