تحلیل تأثیر گفتمان حاکمیت در ترجمة الذریعه إلی مکارم الشریعه

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کردستان

چکیده

کنوز الودیعه من رموز الذریعه ترجمه‌ای کهن از کتاب الذریعه إلی مکارم الشریعه، اثر راغب اصفهانی است. این کتاب به فرمان شاه‌ شجاع مظفّری ترجمه شده است و مترجم با افزودن مقدّمه و مؤخّره‌ای مزیّن به آیات و احادیث و اقوال حکمای مشهور عرب و عجم، ساختار و محتوای الذریعه را با آثاری از قبیل جاودان خرد تلفیق نموده و کتابی با پیکره‌ و محتوایی تازه پدید آورده است. بررسی گفتمانی این ترجمه می‌تواند بیانگر انگیزة مترجم برای اطاعت از فرمان شاه شجاع و مبنای طلب ترجمة متن الذریعه باشد. برای دریافت این انگیزه و طلب، مقدمة مترجم را با مؤلّفه‌های تحلیل گفتمان لاکلائو و موفه بررسی کرده‌ایم. نتیجة بررسی ما نشان می‌دهد کنوز الودیعه با توجّه به اوضاع و زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی حکومت شاه شجاع مظفرّی، به غیریت‌سازی آیین حکمرانی پادشاهان عجم، مغولان و امیر مبارزالدین محمد پرداخته است و با «مفصل‌بندی هژمونیک» گفتمان خلیفه-پادشاه، تضادهای موجود میان واقعیّت و تصویر اسطوره‌ای را در فضای استعاری گفتمان پنهان می‌سازد تا گفتمان رایج در حکومت شاه شجاع را الگوی آرمانی هواداران اخلاق اسلامی و ایرانی گرداند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

.

نویسندگان [English]

  • . . 1
  • . . 2
چکیده [English]

.

قرآن کریم.
آقاگل‌زاده، فردوس و همکاران (1389). «کارآمدی الگوی تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف در نقد و ارزیابی برابرها در متون ترجمه‌شدة «خواهران» اثر جیمز جویس»، پژوهش‌های زبان و ادبیات تطبیقی، س1، ش3.
آیتی، عبدالمحمد (1382). ترجمة دادخواهی حیوانات نزد پادشاه پریان از ستم آدمیان (از رسائل اخوان‌الصفا)، تهران: نی.
ابن اثیر جزری (1371). تاریخ کامل بزرگ اسلام و ایران، ترجمة عباس خلیلی و ابوالقاسم حالت، ج1، تهران: علمی.
ابن‌ظافر (768الف). کنوز الودیعه من رموز الذریعه[نسخة خطی]، شمارة 8792، محل نگهداری: کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران.
ابن‌ظافر (768ب). کنوز الودیعه من رموز الذریعه[نسخة خطی]، شمارة 180، محل نگهداری: کتابخانة سلطنتی.
تفضلی، احمد (1393). تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، تهران: سخن.
حافظ ابرو، عبدالله بن لطف الله (1380). زبدة التواریخ، تصحیح کمال حاج سید جوادی، ج1، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
دانش‌پژوه، محمدتقی (1352). «چند اثر فارسی در اخلاق»، فرهنگ ایران زمین، س19، ش19.
درایتی، مصطفی (1389). فهرستوارة دستنوشت‌های ایران، ج8، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
سلطانی، علی اصغر (1391). قدرت، گفتمان و زبان، تهران: نی.
شعیری، حمید رضا (1389). تجزیه و تحلیل نشانه- معناشناختی گفتمان، تهران: سمت.
طباطبایی، جواد (1385). درآمدی بر اندیشة سیاسی در ایران، تهران: کویر.
علی‌مددی، منا (1394). «تبارشناسی ادبیات تعلیمی (نگاهی به چرایی شکل گیری و گسترش ادبیات تعلیمی در ایران)»، پژوهشنامه ادبیات تعلیمی، س7،ش25.
فردوسی، ابوالقاسم (1386). شاهنامه، به کوشش جلال خالقی مطلق، ج1، تهران: مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی.
فوشه کور، شارل هانری (1377). اخلاقیات (مفاهیم اخلاقی در ادبیات فارسی از سدة سوم تا سدة هفتم هجری)، ترجمة محمدعلی معزی و عبدالمحمد روح‌بخشان، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
فیرحی، داود (1378). قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام، تهران: نی.
کتبی، محمود (1364). تاریخ آل مظفّر، تصحیح عبدالحسین نوایی، تهران: امیرکبیر.
لاکلائو، ارنستو و موفه، شانتال (1392). هژمونی و استراتژی سوسیالیستی به سوی سیاست دموکراتیک رادیکال، ترجمة محمد رضایی، تهران: ثالث.
محمدی، مجید (1379). نظام‌های اخلاقی در اسلام و ایران، تهران: کویر.
محمدی ملایری، محمد (1352). ادب و اخلاق در ایران پیش از اسلام، تهران: اداره کل نگارش وزارت فرهنگ و هنر.
مستوفی، حمدالله (1364). تاریخ گزیده، تصحیح عبدالحسین نوایی، تهران: امیرکبیر.
مسکویه، ابو علی احمد بن محمد (1377). الحکمة الخالدة، حقّقه و قدّم له عبدالرحمن بدوی، تهران: دانشگاه تهران.
مشرّف، مریم (1389). جستارهایی در ادبیات تعلیمی ایران، تهران: سخن و دانشگاه شهید بهشتی.
هوارث، دیوید (1377). «نظریة گفتمان»، ترجمة علی اصغر سلطانی، فصلنامه علوم سیاسی، س1، ش2.
یورگنسن، ماریان و فیلیپس، لوئیس (1391). نظریه و روش در تحلیل گفتمان، تهران: نی.
Ernesto, Laclau& Chantal Mouffe (2001). Hegemony and socialist strategy (towards a radical democratic politics), London: Verso.