بازتاب اندیشۀ اسطوره‌‌ای جادو در غزلیات مولوی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه اراک

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه اراک

چکیده

          با ورود انسان به عصر علمی و پشت سرگذاشتن دوره­های اسطوره­ای و فلسفی چنین به نظر می­رسد که دورة اندیشه­های اسطوره­ای به سر­آمده باشد اما اساطیر به علت کارکرد و نقش عمیقی که در زندگی روانی و حتی اجتماعی نوع بشر داشته­­اند، هم­چنان با تغییر، تحول و پویایی خاص خود از راه­های گوناگون به حیات خویش ادامه می­دهند. جادو، نماد، داستان­های تمثیلی، ادبیات عامه، آیین­ها و مراسم محلی نقش مهمی در انتقال اسطوره­ها به دوره­های بعدی دارند. در این میان، جادو به علت کارکرد گسترده­ای که در جوامع بشری داشته است نه تنها در بسیاری از حوزه­های معرفتی بشر وارد شده بلکه بازتاب­دهندة بسیاری از باورهای اساطیری هم می­باشد. نقش جادو و جادوگری در بازتاب و انتقال اندیشه­های اسطوره­ای از مؤلفه­های دیگر اگر بیش­تر نباشد، کم­تر نیست. بخشی از جادو که با آیین­های ابتدایی بشر پیوستگی دارد، با اسطوره­ها در ارتباط تنگاتنگ است. در مقالۀ حاضر، برخی از مهم­ترین اندیشه­های اسطوره­ای­-­جادویی در غزلیات مولوی به شیوۀ توصیفی-تحلیلی بررسی شده است. آیین­های جادویی، شیوه­های جادوگری، واژه­ها و ترکیبات جادویی، تأثیرات آشکار و پنهان جادو بر سرشت اجسام و افراد و .... بازتابی از همان اندیشه­های اسطوره­ای در غزلیات مولوی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

.

نویسندگان [English]

  • . . 1
  • . . 2
چکیده [English]

.

قرآن کریم.
اتونی، بهروز (1390). «جادو، زیرساختی بنیادین در جهان­بینی اسطوره­ای»، کاوش­نامه، دورة 12، ش 22، یزد.
الیاده، میرچا (1375). اسطوره، رؤیا، راز، ترجمة رؤیا منجم، تهران: فکر روز.
الیاده، میرچا (1392). چشم­اندازهای اسطوره، ترجمة جلال ستاری، تهران: توس.
الیاده، میرچا (1376). رساله در تاریخ ادیان، ترجمة جلال ستاری، تهران: سروش.
الیاده، میرچا (1388). شمنیسم، فنون کهن خلسه، ترجمة کاظم مهاجری، قم: نشر ادیان.
اوشیدری، جهانگیر (1389). دانش­نامة مزدیسنا؛ تهران: نشر مرکز.
براکت، اسکار (1380). تاریخ تئاتر جهان، ترجمة هوشنگ آزادی­ور، جلد اول، تهران: مروارید.
بهار، مهرداد (1390). از اسطوره تا تاریخ، تهران: نشر چشمه.
بهار، مهرداد (1389). پژوهشی در اساطیر ایران، تهران: نشر آگه.
بهار، مهرداد (1374). جستاری چند در فرهنگ ایران، تهران: فکر روز.
جعفری، محمد­تقی (1357). مولوی و جهان­بینی­ها در مکتب­های شرق و غرب، تهران: بعثت.
دماوندی، مجتبی (1384). جادو در اقوام، ادیان و بازتاب آن در ادب فارسی، سمنان: آبرخ.
رضایی باغ­بیدی، حسن (1388). «جادو»، دائرة­المعارف بزرگ اسلامی، تهران.
سرکاراتی، بهمن (1350). «پری» (تحقیقی در حاشیة اسطوره­شناسی تطبیقی)، مجلة دانشکدة ادبیات و علوم انسانی تبریز، ش 97 تا 100: تبریز.
سگال، رابرت آلن (1394). اسطوره، ترجمۀ فریده فرنود­فر، تهران: بصیرت.
فریزر، جیمز­جرج (1388). شاخة زرین،  پژوهشی در جادو و دین، ترجمة کاظم فیروزمند، تهران: آگاه.
کاسیرر، ارنست (1390). زبان و اسطوره، ترجمة محسن ثلاثی، تهران: مروارید.
کریستن­سن، آرتور (1355). آفرینش زیان­کار در روایات ایرانی، ترجمة احمد طباطبایی، تبریز: شفق.
کزازی، میرجلال الدین (1390). رؤیا، حماسه، اسطوره، تهران: نشر مرکز.
کمبل، جوزف (1389). قدرت اسطوره، ترجمة عباس مخبر، تهران: نشر مرکز.
محمدی، محمد­حسین (1383). «جادو در ادبیات فارسی»، مجلة دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، ش3، تهران.
مولوی، جلال­الدین (1382). کلیات شمس تبریزی، به کوشش اردوان بیاتی، تهران: دوستان.
واحد­دوست، مه­وش (1389). رویکردهای علمی به اسطوره­شناسی، تهران: سروش.