«ردیف و کارکردهای آن در شعر شاعران حوزه ادبی عراق»

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی/ دانشکده علوم انسانی/ دانشگاه اراک

2 استادیار/ گروه زبان و ادبیات فارسی/ دانشگاه اراک/ اراک

چکیده

ردیف یکی از ارکان موسیقی کناری شعر است که نقش مهمی در زیبایی شعر کلاسیک فارسی از بدو پیدایش آن داشته است. اما از آنجا که سبک بینابین قرن ششم آغاز استفادۀ پیچیده و هنرمندانه از ردیف در حوزه ادبی عراق است، این پژوهش بر آن است تا به شیوۀ توصیفی- تحلیلی دریابد ردیف در شعر شاعران سبک سلجوقی تا چه میزان و با چه کارکردهایی رواج داشته است؟ نتایج پژوهش نشان می‌دهد شاعران قرن ششم نخستین شاعرانی هستند که به طور گسترده از ردیف­های اسمی دشوار و ردیف­های فعلی مختلف با کارکردهای متنوع هنری، غیر هنری و حتی گاه نامتعارف و منفی در اشعارشان استفاده کردند؛ و همین امر یکی از عوامل تمایز سبک سلجوقی از شعر سبک خراسانی است. با توجه به نتایج تحقیق، ردیف فعلی با 55 % پرکاربردین ردیف در اشعار شاعران این دوره است. مهمترین کارکردهای هنری ردیف در شعر این شاعران عبارتند از: فراهنجاری، تناسب با مضمون شعر، ایجاد صور خیال، روایتگری فکر و اندیشۀ شاعر و ایجاد موسیقی درونی.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

.

نویسندگان [English]

  • fatemeh sultani 1
  • zahra rajabi 2
1 Assistant Professor of Persian Language and Literature / Faculty of Humanities / Arak University
2 Zahra Rajabi, Assistant Professor of Persian Language and Literature / Arak University/ Arak
چکیده [English]

.

-         انوری، محمد بن محمد (1389). دیوان انوری، به اهتمام پروبز بابایی، تهران: نگاه.
-         برتنس، هانس (1384). مبانی نظریه ادبی، ترجمه محمد رضا ابوالقاسمی، تهران: نشر ماهی.
-         جمال­الدین اصفهانی، محمدبن عبدالرزاق (1320). دیوان استاد جمال الدین، تصحیح  وحید دستگردی، تهران: چاپخانه ارمغان.
-         حق­شناس، محمدعلی(1360). «پرداختن به قافیه باختن»،  نشر دانش، سال 2، شماره 8، صص18-30.
-         حسن­پور، هیوا؛ محمدی، لیلا (1391). «کارکردهای ردیف در غزلیات شمس»، مجموعه مقالات هفتمین همایش بین المللی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی، ج4، صص 9-24.
-         رادمنش، عطا محمد (1382).« هنجار­گریزی در ردیف»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شیراز، دوره2، ش 34و 35، صص 223-236.
-         روحانی، مسعود و عنایتی قادیکلایی، محمد (1392). « نگاهی به ردیف و کارکردهای آن در شعر خاقانی»، فنون ادبی، دانشگاه اصفهان، سال5، ش 2 (پیاپی 9)، صص67-88.
-         شفیعی کدکنی، محمد رضا (1380). صورخیال در شعر فارسی، چاپ هشتم، تهران: آگه.
-         شفیعی کدکنی، محمدرضا (1385). موسیقی شعر، چ9، تهران: آگه.
-         شمیسا، سیروس (1382). سبک شناسی شعر، چاپ نهم، تهران: فردوس.
-         شمیسا، سیروس (1383). نگاهی تازه به بدیع، چاپ چهاردهم، تهران: فردوس.
-         صادقی­نژاد، رامین (1390). «بررسی سبک شناختی ردیف در غزل‌های سنایی و خاقانی»، پژوهش­های نقد ادبی و سبک شناسی، سال اول، شماره 3، صص 63-82.
-         صفا، ذبیح الله (1378). تاریخ ادبیات ایران، ج1و2، چ 5، تهران: فردوس.
-         صفا، ذبیح الله (1374). گنج سخن، چاپ دهم، تهران: ققنوس.
-         صفوی، کورش (1380). از زبان شناسی به ادبیات، ج1، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی.
-         طالبیان، یحیی و اسلامیت، مهدیه (1384). «ارزش چند جانبه ردیف در شعر حافظ»،  فصل­نامه پژوهش­های ادبی، ش 8، صص 7-27.
-         طوسی، خواجه نصیر­الدین (1369). معیارالاشعار، تصحیح جلیل تجلیل، چاپ نهم، تهران: جامی و ناهید.
-         فاریابی، ظهیرالدین (1381). دیوان ظهیرالدین فاریابی، تصحیح امیرحسن یزدگردی، تهران: قطره.
-  کمال­الدین اصفهانی، اسماعیل بن محمد (1348). دیوان کمال­الدین اسماعیل اصفهانی، با اهتمام حسین بحرالعلومی، تهران: انتشارات کتابفروشی دهخدا.
-         محجوب، محمد جعفر (بی­تا). سبک خراسانی در شعر فارسی، تهران: فردوس.
-         محسنی، احمد ( 1382). ردیف و موسیقی شعر، مشهد: انتشارات فردوسی مشهد.
-         نظری، ماه (1389). «ردیف در سبک عراقی»، فنون ادبی، دانشگاه اصفهان، سال 2، شماره1 (پیاپی2)، صص136-119.
-         واعظ کاشفی سبزواری، کمال الدین حسین (1369). بدایع الافکار فی صنایع الاشعار، ویراسته و گزارده میر جلال­الدّین کزازی، تهران: مرکز.
-         وحیدیان کامیار، تقی (1372). «تکرار در زبان خبر و تکرار در زبان عاطفی». مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی مشهد، سال 26، شماره 3و 4، صص28-43.