2دانشیار، گروه آموزشی زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و زبان های خارجی، دانشگاه کاشان
چکیده
قصیده، نخستین قالب مشخص شعر فارسی است. ازاینرو، شناخت خاستگاههای زبانی، ادبی و فکری این قالب شعری، برای شناخت ریشههای شعر فارسی، اهمیت دارد. بدین منظور ابتدا باید دید چه پیشینهها و زمینههایی در شکلگیری قالب قصیده اثرگذار بودهاند. یکی از مهمترین پیشینههای اثرگذار در این باره، فن خطابه است. کاربرد خطابه در ایران پیش از اسلام و میان اعراب دورة جاهلی و دورة اسلامی و یونان باستان و تقدم زمانی این ژانر نسبت به شعر عربی و فارسی جای تردید ندارد. از سوی دیگر، شباهت چندجانبة قصیده با خطابه، این تأثیر را، بویژه از طریق قصیدة عربی، بر قصیدة فارسی نشان میدهد. این واقعیت سبب شد تا در مقالة حاضر با روش توصیفی و تطبیقی، فن خطابه را به عنوان یکی از خاستگاههای ادبی قالب قصیده بررسی کنیم. برای این منظور، خطابه و قصیده، از چشمانداز ساختار، مخاطب، ابزارها، کارکردها و آرایهها مورد مطالعه قرار گرفتند و شباهتهای بارزی میان آنها به دست آمد.
1Ph.D student of persian language and literature Dept kashan university
2.
چکیده [English]
.
مراجع
فارسی:
ابنسینا (1383)، رساله منطق دانشنامه علائی، با مقدمه و حواشی و تصحیح دکتر معین و سید محمد مشکوه، چاپ دوم، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی و دانشگاه بوعلی همدان.
مجتهد خراسانی، میرزا محمود (۱۳۹۰)، رهبر خرد، قم: انتشارات سمت.
محجوب، محمدجعفر (1345)، سبک خراسانی در شعر فارسی، تهران: سازمان تربیتمعلم و تحقیقات تربیتی.
محمدزاده، مریم، علی رمضانی، رسول عبادی (۱۳۹۳)، «منشور سلطنت و خطبه پادشاهان ایران باستان (با تأملی در شاهنامه، تاریخ طبری، غررالحکم ملوک الفرس و سیرهم)»، پژوهشنامه ادب فارسی، سال دهم، شماره هجدهم، صص ۱۱۵-۱۴۴.
مسعود سعد سلمان (1362)، دیوان، مقدمه از ناصر هیری، تهران: گلشایی.
نظامی عروضی سمرقندی، احمد بن عمر (1386)، چهارمقاله، به اهتمام محمد معین چاپ سیزدهم، تهران: صدای معاصر.
نیکوبخت، ناصر (۱۳۸۰)، هجو در شعر فارسی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
همایی، جلالالدین (1389)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: اهورا.
عربی:
ابن عاشور، محمد الطاهر و محمد الخضر حسین (1433ق)، اصول الانشاء والخطابه للعلامه محمد الطاهر ابن عاشور ویلیه الخطابه عند العرب للعلامه محمد الخضر حسین، تحقیق از یاسر بن الحامد المطیری، ریاض: دارالمنهاج.
ابوزهره، محمد (1353ق-1934م)، الخطابه، اصولهاو تاریخها فی ازهر عصورها عند العرب، قاهره: مطبعه العلوم.
شاکر، عبدالقادر (2013)، «صنعه الخطابه عند الیونان والعرب»، فصل الخطاب، تیارت الجزائر، دانشگاه ابن خلدون.