مخاطب‌شناسی در غزلیّات حافظ شیرازی با تکیه بر نقش ترغیبی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران

2 دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه مازندران، مازندران، ایران

چکیده

­یاکوبسن، ابزارهای تاثیرگذاری زبان را در شش حوزه­ی عاطفی، ترغیبی، ارجاعی، فرازبانی، همدلی و ادبی معرفی می­کند که هنرمند باید با هدایت پیام خود از طریق این شش مجرا، مخاطب خویش را تحت تأثیر قرار دهد. حافظ در ترغیب، با مخاطب خاص یا عام سخن می­گوید، لذا در تحلیل خطاب­ها، شناخت مخاطب مورد نظر شاعر و بررسی میزان تأثیر ترغیبات بر مخاطب اهمیّت بسیاری دارد. شناخت مخاطبان حافظ، دریچه­ای به ­سوی درکی صحیح از فضای سیاسی- اجتماعی حاکم بر زمانه­ی حافظ و گفتمان رایج در آن می­گشاید. حافظ پیام­های ترغیبی را، در زمینه­های مختلف دینی، عرفانی، اخلاقی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی با مخاطبانی متنوع و به قصد ایجاد تأثیر، تغییر و اصلاح، مطرح­می­کند. مخاطبانی که متناسب با مضمون پیام، شخصیت­ها و نهادهای سیاسی و اجتماعی را نیز در خویش جای داده­­اند. در این مقاله از روش توصیفی- تحلیلی استفاده شده­است ­و کل غزلیّات حافظ مورد بررسی قرار گرفته­اند و ابیات مرتبط با بحث استخراج و تحلیل شده­اند. مخاطب­شناسی یکی از عناصر بنیادی نظام شاعرانه­ی حافظ محسوب می­شود. گزاره­های شعر حافظ با توجه به شخصیت مخاطب شکل می­گیرد. کارکرد غالب جمله­های امر، نهی، ندا و برخی از جمله­های خبری، ترغیب مخاطب به اهداف مورد نظر حافظ است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Audience analysis of the lyrics of Hafez relied on the conative function role

نویسندگان [English]

  • Sanaz Azari 1
  • Ali Akbar Bagheri Khalili 2
1 Master of Persian Language and Literature, Mazandaran University
2 Associate Professor of Persian Language and Literature, Mazandaran University, Mazandaran, Iran
چکیده [English]

Jacobson, introduces the instruments of influencing language in six areas of emotional, civic, referential, metaphorical, sympathetic, and literary influence audience by these channels. The statements of Hafez poetry are based on his goals and according to the personality of the audience. More function of the imperative, negatives, interjection and some of the predicative Encouraging the audience to pursue the goals of Hafez. lyrics of Hafez, as an exemplary example, the breadth of the poet's persuasive messages in various fields of religious, mystical, moral, cultural, political and social with a diverse audience is revealed. the poet intends to create change and correct in his audience. Audience that fits the theme of the message, they also have personalities and political and social institutions.The research method in this study has been used descriptive analytical. All Hafiz s Ghazaliat has been studied and issues of the discussion have been analyzed recognizing Hafez's audience can be understood the lyrics of this poetic poet. the more accurate knowledge of this audience, due to the more precise knowledge of this audience, there is a wide opening to a proper understanding of the socio-political environment governing Hafez's time and the current discourse.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Jacobson's Theory of Communication
  • Persuasion Role
  • Hafez Shirazi
  • Audience analysis

مراجع

- احمدی، بابک(1380)، ساختار و ﺗﺄویل متن، چاپ سیزدهم، تهران: مرکز.
- ایمانیان، حسین(1394)، «طعنه رندانه به حافظ شهر؛ بررسی ایهام در تخلص شعری حافظ شیراز»، مجله مطالعات و تحقیقات ادبی، شماره 18، صص7-25.­
- پشت­دار، علی­محمد(1389)، «چشم­انداز آزادگی و ادب اعتراض در شعر فارسی»، دوفصلنامه­ی علوم ادبی، دوره سوم، شماره 5، صص157-180.
- پورنامداریان، تقی(1380)، در سایه­ی آفتاب، تهران: سخن.
- تادیه، ژان ایو(1378)، نقد ادبی در قرن بیستم، ترجمه­ی شیرین نونهالی، تهران: نیلوفر.
- ترکاشوند، مریم و ایرانی، محمد(1394)، «تحلیل نحوی- معنایی «منادا» در مخالف خوانی­های حافظ»، کهن­نامه ادب پارسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال ششم، شماره 4، صص71-91.
- حافظ شیرازی، شمس­الدین محمد(1387)، دیوان، تصحیح علامه قزوینی و قاسم غنی به اهتمام عبدالکریم جربزه­دار، چاپ هفتم، تهران: اساطیر.
- خرازی، سید کمال(1385)، «مکتب تربیتی حافظ»، مجله روانشناسی و علوم تربیتی، سال سی­وششم، شماره 3و4، صص129-140.
- خرمشاهی، بهاءالدین(1373)، حافظ­نامه، ویراست دوم، تهران: علمی و فرهنگی.
- خرمشاهی، بهاءالدین(1361)،ذهن و زبان حافظ، تهران: نشر نو.
- دهخدا، علی­اکبر(1377)، لغت­نامه، تهران: ﻣﺆسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
- دیچز، دیوید(1379)، شیوه­های نقد ادبی، ترجمه­ی غلامحسین یوسفی، تهران: علمی.
- دینانی، مجتبی(1369)، دانشنامه­ معاصر قرآن کریم، مهر2، لندن: آکادمی مطالعات ایرانی.
- ریچاردز، آی.ا (1375)، اصول نقد ادبی، ترجمه­ی سعید حمیدیان، تهران: علمی فرهنگی.
- زرین­کوب، عبدالحسین(1369)، از کوچه رندان، تهران: امیرکبیر.
- شمیسا، سیروس(1383)، بیان و معانی، چاپ هشتم، تهران: فردوس.
- صفوی، کوروش(1380)، گفتارهایی در زبانشناسی، تهران: هرمس.
- طاهری، حمید(1386)، «ﺳﺆال و اغراض ثانوی آن در غزلیّات حافظ»، فصلنامه­ی علوم انسانی دانشگاه ­الزهرا(س)، سال هفدهم و هجدهم، شماره68-69، صص88-118.
- طهماسبی، فرهاد(1391)، «جامعه­شناسی غزل حافظ با تکیه بر شیوه تحلیل گفتمان انتقادی»، فصلنامه تخصصی دهخدا، دوره ­چهارم، شماره13، صص9-41.
- علی­مددی، منا(1395)، «از مخاطب خاص تا عام» (نگاهی جامعه­شناسانه به تحول طیف مخاطبان ادبیات تعلیمی فارسی با تکیه بر مرصادالعباد و کتاب احمد)، ادبیات پارسی معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال ششم، شماره­ی اول، صص 51-79. 
- غلامحسین­زاده، غریب­رضا(1386)، «حافظ و منطق مکالمه رویکرد «باختینی» به اشعار حافظ شیرازی»، پژوهش زبان­های خارجی، شماره39، صص95-110.
- فتوحی، محمود و ­­وفایی، افشین (1388)، «مخاطب­شناسی حافظ در سده­های هشتم و نهم هجری بر اساس رویکرد تاریخ ادبی­هرمنوتیک»، نقد ادبی، سال دوم، شماره 6، صص71- 126.
- فرشیدورد، خسرو(1375)،نقش­آفرینی­های حافظ،تهران: صفی­علیشاه.
- قیصری، ابراهیم(1390)، «غزل-ساقی­نامه، از هنرهای حافظ»، سالنامه حافظ­پژوهی، دفتر چهاردهم، صص153-161.
- کمالی، محمود(1393)، «نگاهی به ساقی­نامه،خمریات و دیتی رمب»، فصلنامه پژوهش­های ادبی و بلاغی، دوره­دوم، شماره 2، صص30-41.
- محسنی، مرتضی(1392)، «تحلیل غزلیّات حافظ براساس نظریه زیبایی شناختی انتقادی مکتب فرانکفورت»، مجله جامعه­شناسی هنر و ادبیات دانشگاه تهران، مقاله هشتم، دوره پنجم، شماره2، صص287-306.
- ملاح، حسینعلی(1351)، حافظ و موسیقی، تهران: وزارت فرهنگ و هنر.
- معیری، محمدعلی(1352)، حافظ را هم از حافظ بشناسیم، تهران: سخن.
- واعظ، بتول(1395)، «اسلوب خطاب و بیان در شعر حافظ»، فصلنامه علمی تخصصی زبان و ادبیات غنایی، سال ششم، شماره20، صص55-74.
- وحیدیان­کامیار، تقی(1383)، زبان چگونه شعر می شود؟، مشهد: دانشگاه آزاد اسلامی و سخن گستر.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار