بررسی و تحلیل کارکرد حُسن‌طلب در قالب‌های شعر فارسی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید چمران اهواز

2 دانشیارگروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید چمران اهواز

3 دانشجوی دکتری دانشگاه شهید چمران اهواز

چکیده

   حسن طلب، سخنی ادبی و به مقتضای حال با درونمایه­ی نیاز است که مخاطب خاص دارد و قالب­های شعری به­عنوان ساخت زبانی برای بروز آن، رابطه­ی تنگاتنگی با تأثیرگذاری این آرایه­ی ادبی دارند. از سویی،برگزیدن قالب شعری مناسب برای بیان حسن طلب،یکی از مهم­ترین عوامل ایجاد ارتباط و تأثیر آن بر مخاطب است؛ چنان­که آرایه­ی مذکور در آغاز، میانه وپایان قالب­هایی چون قصیده، قطعه، ترکیب بند، ترجیع بند، رباعی وغزل باشیوه­های گوناگون و با درنظر گرفتن تمهیدات وشگردهایی ویژه، به کار ­رفته ­است.از این رو، قالب شعری به عنوان یکی از عناصر زیباساز و تأثیرگذار طلب در بافت شعرو نیزچگونگی قرارگرفتن حسن طلب در آن،از عوامل زیبایی و هنری بودن این آرایه­ی ادبی به­شمار می­روند؛ بنابراین، در این­مقاله تلاش شده تا سیرکارکردی را که حسن طلب در قالب-­های شعری از آغاز تا قرن هشتم هجری سپری کرده است­ و جایگاه آن در قالب­های مورد استفاده و میزان کاربرد آن را در هریک از آن قالب­های شعری در هر دوره­، با نگاهی تحلیلی و آماری، بر پایه­ی دیوان­های شعری شانزده تن از شاعران برجسته­ی شعر فارسی بررسی شود. قالب قصیده با شیوه­های متنوع، بیشترین کاربرد را دارد پس ازآن به­ترتیب قالب­های قطعه، غزل، رباعی، ترجیع­بند وترکیب بند و به یک نسبت  مثنوی و مسمّط تحت تأثیر ویژگی­های خاص این آرایه­ی ادبی، به­کار رفته­است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Survey and Analysis of Beauty of Demand Use in Persian Poetic Forms

نویسندگان [English]

  • Manuchehr Tashakori 1
  • Mohammad Reza Salehi Mazandarani 2
  • kazem jaffari nik 3
1 Assistant Professor of Persian Language and Literature, Shahid Chamran University of Ahvaz
2 Associate Professor, Department of Persian Language and Literature, Shahid Chamran University, Ahvaz.
3 PhD student of Shahid Chamran University of Ahvaz
چکیده [English]

Beauty of Demand is a literary expression and of present observation with the theme of need which has its particular audienc; and the poetic forms, as the lingual structures in expressing them, hold close strong connection to the efficiency of this literary figure. On one hand, choosing proper poetic form for expressing Beauty of Demand is counted as the most important factor of its connection with and effect on the audience; because the mentioned figures in the beginning, middle and end of the forms such as ode, combination, prey, rubai, sonnet and piece are used with various approaches, considering particular points. Thus, the poetic form as one of the aesthetic and effective elements of request in the poem's texture and that how Beauty of Demand is used in it, are of the aesthetic and artistic factors of this literary figure. Therefore, the composers of this article are to analytically and statistically review the time-series of the poetic forms of Beauty of Demand from its outset to the eighth century (lunar year), its position within the used formats, and its application level in any of those forms in each period.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Beauty of Demand
  • approprite present
  • poetic format
  • ode
  • piece
 ابن­ یمین ­فریومدی، محمود­امیر(1344).دیوان،تصحیح­حسینعلی­باستانی­راد، تهران: سنایی.
آخسیکتی،اثیرالدّین­(1337).دیوان،تصحیح رکن­الدّین همایون فرّخ، تهران:رودکی.
 امامی، نصراله(1388). برآستان جانان، اهواز: رسش.
انوری،اوحدالدّین(1364).دیوان،محمدتقی مدرس­رضوی،تهران:علمی وفرهنگی.
بهار، محمّد تقی(1386).سبک شناسی، چاپ دوم، تهران: زوّار.
 بیلقانی،مجیرالدین(1358). دیوان،تصحیح محمّدآبادی، تبریز: انتشارات دانشگاه تبریز.
ترمذی، شهاب الدین  ادیب صابر(1331).دیوان، تصحیح محمّدعلی ناصح،تهران: خاور.
 جمال­الدّین­اصفهانی،­عبدالرزاق(1362).دیوان،حسن وحیددستگردی،تهران: سنایی.
 حافظ شیرازی، شمس­الدین محمّد(1362).دیوان، محمّدقزوینی­وقاسم غنی،تهران: زوّار.
الحلاوی، علی­بن­محمّد(1341).دقائق الشعر،تصحیح­سیّدکاظم امّام،تهران: دانشگاه تهران.
 خاقانی شروانی،افضل­الدّین بدیل(1391). دیوان،ضیاالدّین سجادی،تهران: زوّار.
خواجوی­کرمانی،کمال­الدّین­(1369).دیوان، احمدسهیلی­خوانساری، تهران: پاژنگ.
الخیّاط، جلال(1970م.).التکسّب بالشعر، بیروت:دارالآداب.
دهلوی، امیرخسرو(1343).دیوان، به­کوشش م. درویش، تهران: انتشارات جاویدان.
 رادویانی، محمّد بن عمر(1949). ترجمان البلاغه، تصحیح محمّد آتش،تهران:اساطیر.                      
راستگو، سید محمّد(1376). هنر سخن­آرایی، کاشان:مرسل.                                          
 زاکانی، نظام الدّین عبیدالله(1384).کلیّات؛ تصحیح پرویز اتابکی، تهران: زوّار.
زرین­کوب، عبدالحسین(1388).شعر بی­دروغ شعر بی­نقاب،تهران: انتشارات علمی.
 زرین­کوب، عبدالحسین (1383).از گذشته­ی ادبی ایران، تهران: سخن.
 ساوجی،سلمان(1376).کلیّات، عباسعلی وفایی،تهران: انجمن آثارومفاخر فرهنگی.
سعد­سلمان، مسعود(1364). دیوان اشعار، مهدی نوریان، اصفهان: انتشارات کمال.
سعدی شیرازی، مصلح الدّین(1389).کلیّات،محمّدعلی فروغی، تهران: امیرکبیر.
سنایی، مجدود بن آدم(1388).دیوان؛ به­اهتمام محمّدتقی مدرس­رضوی، تهران:سنایی.
 شمسیا، سیروس(1373). سیر رباعی در شعر فارسی، تهران: آشتیانی.
­­­­­­­­­­­­ شمسیا، سیروس (1381).نگاهی تازه به بدیع، تهران:فردوس.­
 صادقیان، محمّدعلی.(1378). زیور سخن در بدیع  فارسی، یزد: دانشگاه یزد.                   
 ضیف، شوقی(1364).العصر الجاهلی، ترجمه علیرضا ذکاوتی­قراگزلو، تهران: امیرکبیر.      
عنصرالمعالی،کیکاوس­­اسکندر(1345).قابوس­نامه،غلامحسین­یوسفی،تهران:ترجمه ونشر.
عوفی، محمّد(1335).لباب­الالباب، به­کوشش سعید نفیسی، تهران: کتابفروشی ابن­سینا.
غزنوی، سیدحسن(1362).دیوان،تصحیح محمّدتقی مدرس رضوی،تهران:اساطیر.
فاریابی، ظهیرالدین(1381).دیوان،امیرحسن یزدگردی، به­اهتمام اصغردادبه، تهران: قطره.
الفاخوری، حنّا (1374).تاریخ ادبیات زبان عربی، ترجمه­ عبدالمحمّد آیتی، تهران:توس.
 فرّخی سیستانی،علی­بن­جولوغ(1363). دیوان، به­کوشش محمّد دبیرسیاقی، تهران: زوّار.
 فشارکی، محمّد(1379). نقد بدیع. تهران:سمت.
قطران تبریزی(1362).دیوان،به­اهتمام حسین آهی، تهران: موسسه مطبوعاتی خزر.
 القیروانی،ابی­علی­حسن بن­رشیق(1416). العمده، بیروت:دارالمکتبه الهلال.
المدنی،صدرالدین معصوم(1389ه.ق). انوارالربیع­فی­انواع البدیع،النجف:مطبعه­النّعمان.
کزازی، میرجلال الدّین(1389).زیبایی­شناسی سخن پارسی،تهران:مرکز.
محبّتی، مهدی(1380). بدیع نو، تهران:سخن.
 محجوب، محمّد­جعفر(1345). سبک­خراسانی درشعرفارسی،تهران:دانشگاه­تربیت معلم.
معزّی نیشابوری، محمّدعبدالملک(1362).دیوان، ناصر هیری، تهران: نشر مرزبان.
منوچهری دامغانی،احمد قوص(1388).دیوان، به­کوشش محمّد دبیرسیاقی، تهران: زوّار.
مهستی گنجوی(1347).دیوان، به اهتمام طاهر شهاب، تهران: کتابفروشی ابن­سینا.
 نشاط، سیدمحمّد(1342). زیب سخن در بدیع فارسی،تهران:انتشارات کتاب ایران.
نظامی­گنجه­ای، الیاس­بن­یونس(1382). خمسه­،به­کوشش سعید حمیدیان، تهران: قطره.
 نظامی­گنجه­ای، الیاس­بن­یونس (1362).دیوان، بسعیدنفیسی، تهران: کتابفروشی فروغی.
 وحیدیان کامیار، تقی(1379). بدیع از دیدگاه زیبایی­شناسی،تهران:دوستان.
 وزین­پور، نادر (1374). مدح داغ ننگ بر سیمای ادب فارسی، تهران:معین.                 
 وطواط،رشیدالدین(1362).­حدائق­السحرفی­دقائق­الشعر،عباس­اقبال،­تهران:کتابخانه سنایی.
وطواط، رشیدالدین (1339). دیوان،تصحیح سعید نفیسی، تهران: انتشارات بارانی.
هدایت، رضا قلی­خان(1331ه.ق). مدارج البلاغه،شیراز:کتاب­فروشی معرفت.
همایی، جلاالدین،(1388). فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران:مؤسسه­ی نشر هما.