جمال‌شناسی اغراق در سبک هندی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

مسألۀ این مقاله  فرانمایی (صنعتِ اغراق) به عنوان یکی از ارکان اصلی شعر سبک هندی  است. مقاله شیوه‌های فرانمایی و نقش هنری اغراق در شعر فارسی قرن یازدهم از خلال موضوعات اغراق، شگردهای فرانمایی و کارکرد هنری این اسلوب را بررسی می‌کند. و به همسویی اسلوب اغراق شاعران پارسی زبان با زیبایی‌شناسی اغراق در بلاغت هندی اشاره می‌کند. گرچه اغراق نقطۀ پیوند جمال‌شناسی شعر فارسی  با ذوق و بلاغت هندی بود اما در ایران نقطۀ کانونی مخالفت با سبک هندی شد؛ ادیبان ایرانی اغراقها و ابیاتِ مستحیل  شاعران خیال‌بند را عامل اصلی انحطاط شعر فارسی در قرن یازدهم و دوازهم دانسته‌اند. مقاله ضمن اشاره مبانی نظری اغراق‌ستیزی تأکید دارد که  اسلوبِ اغراق با نگرش زیباشناختی و سیاقِ باریک‌اندیشی مطابقت دارد و سبک هندی بدون عنصر اغراق از ماهیت خود ساقط می‌شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A study on aesthetic of exaggeration in the Indo-Persian poetry

نویسنده [English]

  • Mahmood Fotoohi Rudmajani
Professor, Department of Persian Language and Literature, Ferdowsi University of Mashhad
چکیده [English]

Exaggeration as one of the main devices of Indian style poetry is the subject of this article. The article examines methods of making exaggeration and the artistic role of hyperbole in Persian poetry at 11th century through the exaggerated themes, the techniques of exaggeration, and the artistic function of this manner. It also points to the alignment of the exaggerated style of the Persian poets with the aesthetics of exaggeration in Indian rhetoric. Although the exaggeration was the aesthetics erea between Persian poetry and Indian rhetoric, in Iran it became the focal point of opposition to the Indo-Persian poetry. Iranian critics and scholors have considered the exaggerations of imaginative poets to be the main cause of the decline of Persian poetry in the 11th and 12th centuries. While pointing to the theoretical foundations of exaggeration, the paper emphasizes that the style of exaggeration is consistent with the thin-minding and atomistic attitude, and that the Indo-Persian style without the element of exaggeration falls short of its nature.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Exaggeration
  • hyperbole
  • Indo-Persian poetry
  • thin-minding and atomistic poetr

مراجع

‌‌ابن أبی الإصبع العدوانی، عبد العظیم بن الواحد بن ظافر.(ف 654ق). تحریر التحبیر فی صناعة الشعر والنثر وبیان إعجاز القرآن.  تقدیم وتحقیق: الدکتور حفنی محمد شرف. القاهره: 1963 م.
ابن تیمیة الحرانی،تقی الدین أبو العباس أحمد. (ف 728 ق). منهاج السنة النبویة فی نقض کلام الشیعة القدریة. المحقق: محمد رشاد سالم. الناشر: جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامیة . الطبعة الأولى، 1406 ق/  1986 م.
ابن حجة الحموی، تقی الدین أبو بکر بن علی. (ف 837 ق). خزانة الأدب وغایة الأرب.  المحقق: عصام شقیو. بیروت: دار ومکتبة الهلال- دار البحار. 2004م.
ابن رشیق القیروانی الأزدی، أبو على الحسن. (ف 463 ق). العمدة فی محاسن الشعر وآدابه. تحقیق: محمد محیی الدین عبد الحمید. الناشر: دار الجیل. الطبعه الخامسه، 1401 ق/  1981 م.
ابن معصوم الحسنی. (1120 ق).  انوار الربیع فی انواع البدیع. حققه شاکر هادی شکر. نجف اشرف: مکتبة النعمان. 1388ق/ 1968م.
اخوان ثالث، مهدی. (1373) . در حریم سایه‌های سبز. مقالات مهدی اخوان ثالث (م. امید). زیر نظر  مرتضی کاخی. تهران: زمستان. ج 2.
آزاد بلگرامی، میر غلامعلی. (1178 ق).غِزْلانُ الهند. تصحیح سیروس شمیسا.تهران: انتشارات صدای معاصر. ۱۳۸۲ش.
اشرف مازندرانی، محمد سعید. (1116 ق). دیوان اشعار. به کوشش محمد حسین سیدان. تهران: بنیاد موقوفات محمود افشار. 1373 ش.
اعتماد السلطنه، محمد حسن بن علی. (1299؟). تاریخ منتظم ناصری. تصحیح  محمداسماعیل رضوانی. تهران: دنیای کتاب. 1363.
الآمدی، أبو القاسم الحسن بن بشر. (ت 370 ق). الموازنة بین شعر أبی تمام والبحتری.  تحقیق لسید أحمد صقر.(مجلد 1 و 2) الناشر: دار المعارف - الطبعة الرابعة [سلسلة ذخائر العرب (25)].
بهار، محمدتقی. (1312 ش.). « بازگشت ادبی» درمجلۀ  ارمغان. سال 13. صفحات 441-752 و سال 14 ص 1311-1312. و نیز در بهار و ادب فارسی. به کوشش محمد گلبن. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. 1355چاپ سوم  1388 ش. (ص 43-66).
بیدل، میرزا عبدالقادر‌‌. (1131 ق)‌‌. دیوان‌‌. به کوشش علیرضا قزوه‌‌. تهران: انتشارات تعاونی کارآفرینان فرهنگ و هنر‌‌. 1389ش‌.
الجرجانی،  أبو بکر عبد القاهر بن عبد الرحمن. (ف 471ق).  أسرار البلاغة.  المحقق: عبد الحمید هنداوی. بیروت: دار الکتب العلمیة. الطبعة الأولى. 1422 ق/ 2001 م.
جویا تبریزی، میرزا داراب بیگ. (ف 1118 ق). کلیات دیوان. به اهتمام دکتر محمد باقر. پنجاب: دانشگاه پنجاب. 1337 خورشیدی/ 1959 میلادی.
الحاتمی، أبو علی محمد بن الحسن بن المظفر. (ف 388 ق).حلیة المحاضره. المحقق: د. جعفر الکتانی.  بغداد: دار الرشید للنشر.  1399 ق/ 1979م .
رادویانی، محمد بن عمر. (ف 507 ق). ترجمان البلاغه. تصحیح احمد آتش. تهران: اساطیر. 1362 ش. (چاپ دوم).
زلالی خوانساری‌‌. (1025 ؟ ق)‌‌. کلیات زلالی خوانساری‌‌. به تصحیح سعید شفیعیون‌‌. تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی‌‌. 1385‌.
سرهندی، ناصرعلی. (1108 ق). دیوان. تصحیح دکتر رشیده حسن هاشمی. مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان. اسلام آباد. 1384 ش / 2005 م.
شا‌هنوازخا‌ن خوافی‌، میر عبدالرزاق‌ بن‌ میرحسین‌ [صمصا‌م‌ الدوله]. (1160 ق).بهارستان سخن. تصحیح و تعلیق عبدالمحمد آیتی و حکیمه دسترنجی. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگى. 1388ش.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1389). صور خیال در شعر فارسی. تهران: آگه. ویراست سوم.
شمس الدین محمد بن قیس رازی. (تألیف 630 ق). المعجم فی معاییر اشعار العجم به کوشش: سید محمدتقی مدرس رضوی مصحح: محمد قزوینی. طه‍ران‌: مجلس‏‫‏،۱۳۱۴.
شوکت بخاری، محمد اسحاق. (1107). دیوان شوکت بخاری. تصحیح سیروس شمیسا. تهران: انتشارات فردوس. 1382ش.
شیرعلی‌خان لودی. (1102 ق). مرآت الخیال. به اهتمام حمید حسنی و با همکاری بهروز صفرزاده. تهران: 1377ش.
صائب تبریزی‌‌. (1087 ق)‌‌. دیوان، تصحیح محمد قهرمان‌‌. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی‌‌. 1366‌.
صفوی، کورش. ( 1379ش). از زبانشناسی به ادبیات. (نظم و شعر). تهران: انتشارات سورۀ مهر. چاپ پنجم  1394ش.
طالب آملی. (ف 1036 ق). کلیات اشعار طالب. تصحیح طاهری شهاب. تهران: انتشارات سنایی. 1346 ش.
العسکری، ابو هلال. (395 ق). الصناعتین فی الکتابة و الشعر. صححه علی محمد البجاوی و محمد ابوالفضل ابراهیم. القاهره.  مصر. 1952
قدامة بن جعفر بن قدامة بن زیاد البغدادی، أبو الفرج.(ف 337ق).نقد الشعر. قسطنطینیة: مطبعة الجوائب. الطبعة الأولى، 1302 ق.
قدسی مشهدی، محمد جان. (1056 ق). دیوان اشعار. تصحیح محمد قهرمان. مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی . 1375 ش.
محیی الدین بن العربی، ابوبکر.  (ف 628 ق). الفتوحات المکیه.  تحقیق أحمد شمس الدین. بیروت: دارالکتب العلمیة . 1420 ق/ 1999 م.
مکی، حسین. (1320). مقدمه بر دیوان مشتاق اصفهانی. تهران: انتشارات مروج. 1320 ش.
النحاس، إبراهیم. (1430 ق).  الجامع لعلوم الإمام أحمد ( شرح الأحادیث والآثار الإمام أبو عبد الله أحمد بن حنبل).  جمهوریة مصر العربیة، الفیوم  : دار الفلاح للبحث العلمی وتحقیق التراث. الطبعة الأولى. 1430 ق/  2009 م
والهِ داغستانی، علی‌قُلی‌خان‌‌. (1161ق)‌‌. ریاض الشعرا‌‌. تصحیح محسن ناجی نصرآبادی‌‌. تهران: اساطیر، 1384ش‌.
Gerow, Edwin. (1971). A Glossary of Indian Figures of Speech. Walter de Gruyter.
Rudrata. (9th cent). The Kâvyâlankâra. (a treatise on rhetoric) with the commentary of Namisâdhu. edited by Mahâmahopâdhyâya Pandit Durgâprasad and Wâsudev Laxman Śâstrî Panśîkar. Bombay: Nirnaya Sâgar, 1928.
Claridge, Claudia. (2010). Hyperbole in English: A Corpus-based Study of Exaggeration. Cambridge University Press.
Macleod, Marian B. (2013). "Establishing a Canon of Commonwealth Public Address". In Canon of Commonwealth Literature: Essays in Criticism, edited by Alan Lindsey McLeod. Publisher Sterling Publishers Pvt. Ltd.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار