تاریخ جهانگشای جوینی و بررسی جنبه‌های تراژیک آن با رهیافت نوع‌شناسی ادبی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استاد‌یار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علامه طباطبایی

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه یاسوج

3 استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور واحد دوگنبدان (نویسندة مسئول)

چکیده

تراژدی، در میان انواع ادبی، تأثیرگذاری بیش‌تری در ذهن مخاطب دارد و باعث می‌شود مخاطب حوادث را عینی‌تر و زنده‌‌تر احساس کند و دریابد و گاه خود را با قهرمان تراژدی مقایسه کند. در تاریخ ادب فارسی این نوع ادبی کم‌تر مورد توجه شاعران و نویسندگان قرار گرفته است. در تاریخ جهانگشای جوینی ساختار روایی حوادث و ویژگی شخصیت سلطان‌محمد خوارزمشاه و سرانجامِ کار او به‌گونه‌ای است که بسیاری از نشانه‌های نوع ادبی تراژدی را می‌توان در آن سنجید و بررسی کرد. در پژوهش حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی کوشش می‌شود ساختار تراژیک داستان‌های تاریخ جهانگشا با تأکید بر جلد اول بررسی و تحلیل شود. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که جوینی اگرچه تاریخ را گزارش می‌کند و نوشتۀ تاریخی هرچند با تراژدی، که جنبۀ نمایشی و داستانی دارد، از منظر روش و غایت متفاوت است، تاریخ جهانگشا را نمی‌توان صرفاً اثری تاریخی قلمداد کرد. در تاریخ جهانگشا نشانه‌هایی است که با تراژدی مطابقت دارد. این تطابق از حیث ساختار (ازجمله کیفیت نگارش داستان‌ها از لحاظ آغاز و انجام روایت)، تأثیرگذاری تراژیک، ویژگی‌های شخصیتی سلطان‌محمد خوارزمشاه (که بر بنیاد روایت جوینی، کاملاً خصوصیات قهرمان تراژدی را داراست)، و هم‌چنین آرایش کلام و فخامت زبان، در این اثر قابلیت بررسی دارد. با چنین رویکردی تاریخ جهانگشا را، به‌مثابۀ متنی برجسته و اثری تراژیک، می‌توان خواند و تأویل و گزارش کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Review of Tragedy Elements in Tarikh-e Jahangoshay by Typological Approach

نویسندگان [English]

  • Nematollah Iranzade 1
  • Abdollah Hakim 2
  • Seyyed Ali Dasp 3
چکیده [English]

Among different literary types tragedy has more influence on the reader and it directly
involves the reader in the stream of the events and even sometimes the reader
compares himself with the protagonist. This type has been less noticed by Persian
poets and writers. Many signs of tragedy can be observed in the narrative structure in
Trikh-e jahn-gošy Jovayni, the personality of Sultan Mohammad and his end. In
this research it is tried to analyze the tragic aspects of Trikh-e jahn-gošy Jovayni’s
stories. Although jahn-gošy is a historical book and far from dramatic and historical
elements of tragedy but some aspects of tragedy can be found in this book. In the
structure of the work especially in stories depiction where the narration starts or ends
and also in the effectiveness that cause reader’s self purification and makes him/her
feel feared while sympathetic and the personality of Sultan Mohammad that can be
compared with a protagonist of a tragic work and also language arrangement and
rigidity in Trikh-e jahn-gošy made it a great tragic work.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Tragedy
  • Trikh-e jahn-gošy
  • Jovany
  • faith
  • conflict
  • disaster.