مقایسه ویژگی‌های شاه در شاهنامه فردوسی با رئیس مدینه فاضله فارابی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه گلستان

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه گلستان

10.30465/cpl.2021.5797

چکیده

تصوّر ایجاد جامعه­ای آرمانی و تبدیل موقعیت موجود به شرایط مطلوب در ادوار گوناگون، توجه اندیشمندان مختلف را به خود جلب کرده است. رویای ساخت اجتماعی فارغ از هر عیب و نقص، در آثار بزرگانی چون افلاطون و فارابی به چشم می­خورد. هدایت چنین جامعه­ای از منظر افلاطون بر عهده فیلسوفان و از دیدگاه فارابی بر عهده حکیمی است که بین شریعت و حکمت پیوند ایجاد کرده باشد. فارابی برای رئیس مدینه خود هفت ویژگی برمی­شمرد که مهمترین آنها ارتباط با عالم معنا و دریافت وحی است. در میان شعرا نیز گاه کسانی چون فردوسی و نظامی به چشم می­خورند که چنین دغدغه­های آرمان­گرایانه­ای داشته و اندیشه­های خود در این باره را در شعرشان بازتاب داده­اند. فردوسی آنچنان که از شاهنامه برمی­آید شاهان آرمانی ایران باستان را به عنوان الگویی شایان توجه برای حاکمان عصر خود مطرح نموده است. مقایسه این خصوصیات با رئیس مدینه فاضله فارابی، نشان می­دهد که ویژگی های مشترک والبته وجوه افتراقی بین شاه و رئیس مدینه وجود دارد. نویسندگان در این مقاله، سعی در نمایاندن این وجوه اشتراک و افتراق دارند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Comparison of Characteristics of the Shah in Ferdowsis Shahnameh with the Head of Farabi’s utopia

نویسندگان [English]

  • Fateme Sadeghli 1
  • Vahid Rooyani 2
1 M.A. in Persian Language and Literature, Golestan University
2 Associate Professor in Persian Language and Literature, Golestan University
چکیده [English]

The idea of creating an ideal society in different ages attracted the attention of different thinkers. The dream of social fabric, regardless of any defect, is seen in the great works of Plato and Farabi. Among the poets there are some people like Ferdowsi and Nezami who have such concerns and reflect their thoughts on the subject in their poems. The fourth century AH which Ferdowsi was based on is the era of cultural renaissance and prosperity. Ferdowsi as it comes from the Shahnameh is also looking for a suitable model for transforming the situation in the city and society, For this reason, the aristocratic kings of ancient Iran have been considered as a model for the rulers of their time. Comparison of the characteristics of the head of the Farabi utopia with the Shah of Ferdowsi's desirable society shows that the prominent kings of Shahnameh not only have seven main attributes of the head of the utopia. Also Farabi did not say anything about the mistakes that may be made by the head of utopia, but in Shahnameh, the king's error and rebellion against God have been spoken, and the punishment of such a king has been brought to the forefront of Kayani and the support of god.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Farabi
  • Ferdowsi
  • The head of the utopia
  • The ideal shah
  • The ideal society

مراجع

آموزگار، ژاله (1391)، تاریخ اساطیری ایران، تهران: سمت، چاپ سیزدهم.
احمدوند، شجاع؛ بردبار، احمدرضا (1395)، «تطبیق فیلسوف شاه‌ افلاطونی بر شاه ‌آرمانی ایران باستان»، فصلنامه پژوهش­های راهبردی سیاست. شماره ۱۸. صص 9- 33.
اصیل، حجت اله (1393)، آرمانشهر در اندیشه ایرانی، تهران: نشر نی، چاپ سوم.
اعتماد مقدم، علیقلی (۱۳۵۰)، آیین شهریاری در ایران بر بنیاد شاهنامه فردوسی، تهران: نشر وزارت فرهنگ و هنر.
بهار، مهرداد (1396)، پژوهشی در اساطیر ایران، تهران: نشر آگه، چاپ سیزدهم.
تکمیل همایون، ناصر (1382)، نظام و نهادهای آموزشی در ایران باستان، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.
تَنسر (1392)، نامه تنسر به گشنسب، تصحیح مجتبی مینوی، تهران: دنیای کتاب، چاپ دوم.
ثاقب­فر، مرتضی (1387)، شاهنامه فردوسی و فلسفه تاریخ ایران، تهران: معین، چاپ دوم.
جمشیدیها، غلامرضا؛ دیباجی فروشانی، شکوه (1394)، «مفهوم عدالت از دیدگاه فارابی و ابن خلدون»، فصلنامه نظریه­های اجتماعی متفکران مسلمان، سال 5، شماره 1، 81-104.
جوانشیر، ف. م.(1393)، حماسه داد، تهران: فردوس.
حمیدیان، سعید (1393)، درآمدی بر اندیشه و هنر فردوسی، تهران: ناهید، چاپ چهارم.
حیاتی، صفر (1384)، «پژوهشی تطبیقی بر آرمانشهر اسطوره­ای جمشید و مدینه فاضله فارابی»، مجله مطالعات علوم اجتماعی ایران، شماره 7، صص 155- 172.
داوری اردکانی، رضا (1389)، فارابی فیلسوف فرهنگ، تهران: نشر سخن، چاپ اول.
رستم وندی، تقی (1392)، اندیشة ایرانشهری در عصر اسلامی، تهران: امیرکبیر، چاپ دوم.
رضایی راد، محمد (1378)، مبانی اندیشه سیاسی در خرد مزدایی، تهران: طرح نو.
روحانی، فؤاد (۱۳۸۸)، جمهور افلاطون، تهران: نشر علمی و فرهنگی، چاپ دوم.
رویانی، وحید؛ موسوی، صفیه (1393)، «مقایسه تطبیقی فرّه ایزدی در شاهنامه و مهابهاراتا»، مجله جستارهای ادبی، شماره 187، صص 59- 82.
ریاحی، محمد امین ( 1389)، فردوسی، تهران: طرح نو، چاپ پنجم.
زمانی، حسین (۱۳۹۰)، «شاه آرمانی در ایران باستان و بایستگی‌های او»، فصلنامه تاریخ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال دوم، شماره ۷، صص 118- 133.
شعبانی، رضا (۱۳۸۸)، مبانی تاریخ اجتماعی ایران، تهران: نشر قومس، چاپ دوم.
فارابی، ابونصر محمد (1361). اندیشه­های اهل مدینه فاضله، ترجمه سیدجعفر سجادی، تهران: کتابخانه طهوری، چاپ دوم.
..................... (1358)، سیاست مدینه، ترجمه سیدجعفر سجادی، تهران: انجمن فلسفه ایران.
فردوسی، ابوالقاسم (1394)، شاهنامه، تصحیح جلال خالقی مطلق (چهارجلدی)، تهران: سخن.
فشارکی، حسن (1397)، شاهنامه از دو منظر، تهران: نشر نگاه، چاپ دوم.
کنت، رولاند. ج. (1379)، فارسی باستان، ترجمه سعید عریان، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی.
گزیده‌های زادسپرم (1366)، ترجمۀ محمّدتقی راشد محصّل، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
مجتبایی، فتح‌الله (۱۳۵۲)، شهر زیبای افلاطون و شاهی آرمانی در ایران، تهران: نشر انجمن فرهنگ ایران باستان.
محمدیان مصمم، حسن؛ ضرغامی، سعید (1396)، «خاستگاه تفکر آرمانشهری و آرمانشهرها در دو مهد عظیم تمدن شرق و غرب»، فصلنامه مطالعات مدیریت شهری، سال 9، شماره 29، صص 55- 66.
محمدی­کیا، طیبه (1383)، «بررسی مدینه فاضله فارابی»، نشریه دانش پژوهان، شماره 6، صص 125-134.
موسوی، سیدکاظم؛ خسروی. اشرف (1395)، پیوند خرد و اسطوره در شاهنامه، تهران: علمی و فرهنگی، چاپ دوم.
وکیلی، شروین (1389)، «مفهوم دروغ در ایران باستان»، فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره­شناختی، سال 6، شماره 20، صص 173- 198.
یزدانی­راد، علی؛ رنجبر جمال­آبادی، عاطفه (1397)، «مضمون تقابل خرد و آز و جایگاه آن در اندیشه ایرانشهری»، فصلنامه پژوهش­های تاریخی، شماره 1، صص 179- 202.

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار