تأملی در کلمات‌الشعرا

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

استادیار فرهنگستان زبان و ادب فارسی

چکیده

کلمات‌الشعرا، تذکرۀ شاعران فارسی‌زبان هند در عهد نورالدین جهانگیر تا اورنگ‌زیب بابری، تألیف محمد افضل متخلص به سرخوش، شاعر و نویسندۀ سده‌های ۱۱-۱۲ق، است. این کتاب اولین‌بار در سال ۱۹۴۲م در لاهور، سپس در سال ۱۹۵۱م در مدراس و آخرین‌بار در سال ۱۳۸۹ به تصحیح علی‌رضا قزوه در تهران منتشر شده است. قزوه در تصحیح کلمات‌الشعرا از دو چاپ قبلی و سه دستنویس آن بهره برده‌است. نگارندگان در این مقاله چاپ‌های پیشین این کتاب را با تصحیح قزوه مقابله کرده‌اند و به این نتیجه رسیده‌اند که چاپ قزوه از برخی جهات نسبت به آن‌ها برتر است، اما کاستی‌ها و ایرادات نسبتاً چشمگیری هم در آن مشاهده می‌شود که شماری از آن‌ها از جنبه‌های ذیل بررسی شده‌اند: صورت‌های نادرست (کلمات یا عبارات مغلوط)، نسخه‌بدل‌ها (گزارش ناقص، برتری بر متن، همسانی با متن، ناهماهنگی با متن)، و اشکالات  کلّی و روش‌شناختی (تفاوت ضبط‌ها در مقدمۀ مصحح، جابه‌جایی و آمیختگی بخش‌ها، تکرار، نداشتن تعلیقات و ناقص بودن نمایه‌ها).

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Review of Kalamāt al-Sho ‘arā

نویسندگان [English]

  • Abbas Bagjani
  • Seyyed Mohmmad Sahebi
Assistant Professor, Academy of Persian Language and Literature
چکیده [English]

Kalamāt al-Sho‘arā is a biography of the Persian-speaking poets of India in the time of Nur-ud-din Jahangir to Aurangzeb baburi, written by Mohammad Afzal Nicknamed Sarkhosh, a poet and writer of the 11th-12th centuries. This book was first published in 1942 in Lahore, then in 1951 in Madras, and last published in 2010 by Alireza Qazveh in Tehran. In this article, the authors have compared the previous editions of this book with Qazveh correction and have come to the conclusion that Qazveh printing is superior to them in some respects, but there are also relatively significant shortcomings and drawbacks in it, some of which have been explored in the following sections: incorrect forms (Wrong words or phrases), variant copies (incomplete reporting, Superiority over text, similarity to text, inconsistency with the text), and general and methodological defections (differences in recordings in the preface of the corrector, movement and merging of sections, repetition, lack of comments and incompleteness of indexes).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Kalamāt al-Sho‘arā
  • Mohammad Afzal Sarkhosh
  • Persian biographies of the 11th centuries
  • Correction of texts
اشرف مازندرانی، ملا محمدسعید (۱۳۷۳). دیوان، تصحیح محمدحسن سیّدان، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار. ‌
افوشته‌ای نطنزی، محمودبن هدایت‌اللّه (۱۳۵۰). نقاوة‌الآثار، تصحیح احسان اشراقی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر آثار.
بداؤنی، عبدالقادر (۱۳۸۰). منتخب‌التواریخ، تصحیح مولوی احمدعلی صاحب، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
بنارسی، علی ابراهیم خان خلیل (۱۳۸۴). صحف ابراهیم (بخش معاصران)، تصحیح میرهاشم محدث، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
بهار، لاله‌تیک چند (۱۳۸۰). بهار عجم، تصحیح کاظم دزفولیان، تهران: طلایه.
بیدل دهلوی، عبدالقادر (۱۳۷۶): کلیات، تصحیح اکبر بهداروند و پرویز عباسی داکانی، تهران: الهام.
تأثیر تبریزی، محسن (۱۳۷۳). دیوان، تصحیح امین‌پاشا اجلالی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
جهانگیر گورکانی، نورالدین محمد (۱۳۵۹). جهانگیرنامه، تصحیح محمد هاشم، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
حسینی منشی، محمود (۱۳۹۶). تاریخ احمدشاهی، تصحیح محمدسرور مولایی، تهران: عرفان.
خوشگو، بندرابن داس (۱۳۸۹). سفینۀ خوشگو (دفتر دوم)، تصحیح سید کلیم اصغر، تهران: کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.
رامپوری، غیاث‌الدین محمدبن جلال‌الدین (۱۳۷۵). غیاث‌اللغات، به کوشش منصور ثروت، تهران: امیرکبیر.
سرخوش، محمد افضل (۱۳۸۹). کلمات‌الشعرا، تصحیح علیرضا قزوه، تهران: کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.
شوکت بخاری، محمداسحاق (۱۳۸۲). دیوان، تصحیح سیروس شمیسا، تهران: فردوس.
صائب تبریزی، میرزا محمدعلی (۱۳۷۰). دیوان، تصحیح محمد قهرمان، ج۶، تهران: علمی و فرهنگی.
صفا، ذبیح‌اللّه (۱۳۷۸). تاریخ ادبیات در ایران، ۸ج، تهران: فردوس.
علامی، ابوالفضل مبارک (۱۳۷۲). اکبرنامه، تصحیح غلامرضا طباطبایی مجد، ج۱، تهران: مؤسسّۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
گلچین معانی، احمد (۱۳۶۳). تاریخ تذکره‌های فارسی، ۲ج، تهران: کتابخانۀ سنایی.
گوپاموی، محمد قدرت‌اللّه (۱۳۸۷). نتایج‌الافکار، تصحیح یوسف بیگ‌باباپور، قم: مجمع ذخائر اسلامی.
لاهوری، عبدالستّاربن قاسم (۱۳۸۵). مجالس جهانگیری، تصحیح عارف نوشاهی و معین نظامی، تهران: میراث مکتوب. ‌
مایل هروی، نجیب (۱۳۷۲). کتاب‌آرایی در تمدن اسلامی، مشهد: آستان قدس رضوی.
محمد پادشاه (۱۳۳۶). فرهنگ آنندراج، تصحیح محمد دبیرسیاقی، تهران: کتابخانۀ خیام.
مشار، خانبابا (۱۳۴۰-۱۳۴۴). مؤلفین کتب چاپی فارسی و عربی، ۶ج، تهران: شرکت سهامی چاپ رنگین.
مولوی، جلال‌الدین محمد (۱۳۶۳). مثنوی معنوی، تصحیح رینولد.ا.نیکلسون، به‌کوشش نصرالله پورجوادی، ۳ج، تهران: ‌ امیرکبیر. ‌
نجیب کاشانی، نورالدین محمدشریف (۱۳۸۲). کلیات، تصحیح اصغر دادبه و مهدی صدری، تهران: میراث مکتوب. ‌
نظیری نیشابوری، محمدحسین (۱۳۴۰). دیوان، تصحیح مظاهر مصفا، تهران: کتابخانه‌های امیرکبیر و زوار.
نقوی، سید علیرضا (۱۳۴۳). تذکره‌نویسی فارسی در هند و پاکستان، تهران: مؤسسۀ مطبوعاتی علمی.
هاشمی سندیلوی، احمدعلی‌خان (۱۹۷۰م). مخزن‌الغرائب، ج۲، تصحیح محمدباقر، لاهور: دانشگاه پنجاب.