تحلیل سرعت روایت در منظومۀ مجنون و لیلی امیرخسرو دهلوی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد ایذه، دانشگاه آزاد اسلامی، ایذه، ایران .

2 گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد ایذه، دانشگاه آزاد اسلامی، ایذه، ایران.

چکیده

مجنون و لیلی دهلوی از جمله منظومه­هایی است که به اقتفای لیلی و مجنون نظامی سروده شده است. بن­مایه­های هسته­ای این اثر تفاوت­هایی با روایت لیلی و مجنون نظامی دارد که نشان از آن دارد دهلوی به روایت نظامی کاملاً وفادار نبوده است. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی سرعت روایت در این منظومه پرداخته است. شیوۀ انجام پژوهش بر اساس الگویی است که با نقد آرای ژنت در یکی از مقالات پژوهشی با تکیه بر متون منظوم داستانی کلاسیک ارائه شده است. نتایج پژوهش نشان می­دهد که بن­مایه­های هسته­ای روایت دهلوی در مقایسه با روایت نظامی کمتر است. بیشتر بن­مایه­های هسته­ای منظومه با سرعت روایتی بالا گزارش می­شوند و تنها سه بن­مایۀ هسته­ای با سرعت روایتی کُند گزارش می­شوند که در این سه بن­مایه، شخصیت­پردازی و تناسب محیط، زمان و... با شخصیت مجنون پردازش شده است. گرانیگاه بارغنایی متن نیز همین سه بن­مایه هستند. این سه بن­مایه در ارتباط با هم هستند به گونه­ای که اولی، دومی را در پی دارد و دومی، منتج به سومی می­شود. گویی هدف دهلوی در اصل، پردازش این سه بن­مایه در اثر خود بوده است و سایر بن­مایه­ها بر حسب ضرورت و برای رعایت پیرنگ علی-معلولی داستان ذکر شده­اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Narrative Speed Analysis in Amir Khosrow Dehlavi’s Majnoon and Leily Collection

نویسندگان [English]

  • Farideh Tahmasi Sargholi 1
  • Omidvar Malmoli 1
  • Ali Sohrabnejad 2
1 Department of Persian Language and Literature, Islamic Azad University, Izeh Branch, Izeh, Iran.
2 Department of Persian Language and Literature, Islamic Azad University, Izeh Branch, Izeh, Iran.
چکیده [English]

Amir Khosrow Dehlavi’s Majnoon and Leily is one of the poems written after Nezami’s Leily and Majnoon. The core themes of this work are different from the narration of Nezami’s Leily and Majnoon, which shows that Dehlavi was not completely faithful to Nezami’s narrative. This study investigated the speed of narration in this poem using descriptive-analytic method. This research utilized the model that criticizes Gennet's views based on classical texts of fiction poems presented in one of the research articles. The results showed that the core themes of the Dehlavi’s narrative were less than the ones in Nezami’s narrative. Most kernel features of the poem under analysis are reported at high narrative speeds, while only three kernel features are reported at slow narrative speeds. In these three themes, characterization and the appropriateness of the environment, time, etc. are processed in light of  Majnoon’s character. The richness of the text is placed in the same three themes that are interrelated in such a way that the first leads to the second and the second leads to the third. It seems that Dehlavi's main goal was to process these three themes in his work and the other themes have been mentioned upon necessity and in order to observe the causal plot of the story.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Amir Khosrow Dehlavi
  • Majnoon and Leily
  • Narrative Speed
  • Core and dependent themes
 
ایگلتون، تری (۱۳۸۰). پیش­درآمدی بر نظریۀ ادبی. ترجمۀ عباس مخبر. تهران: نشر مرکز.
برتنس، هانس (1383). مبانی نظریه ادبی، ترجمۀ محمد رضا ابوالقاسمی، تهران: ماهی.
پارسانسب، محمد (1388). بن­مایه: تعاریف، گونه­ها، کارکردها و...، تهران: نقد ادبی، ش 5، صص 40-7.
تودودورف، تزوتان (1385). نظریۀ ادبیات، ترجمۀ عاطفه طاهایی، تهران: اختران.
تولان، مایکل جی (1383). درآمدی نقادانه و زبان شناختی بر روایت، ترجمۀ ابوالفضل حرّی، چ2. تهران: نیلوفر.
حسن­پور، هیوا (1397). «الگوهایی برای بررسی سرعت روایت»، نشریۀ روایت­شناسی، شمارۀ 3، صص 40- 21.
حیاتی، زهرا و محمد نجاری (1398). «نقد مقالات علمی پژوهشی با موضوع بررسی متون ادبی از دیدگاه زمان روایی ژنت»، نشریۀ نقد ادبی، شمارۀ 45، صص 83-37.
دهلوی، امیرخسرو (1380). مجنون و لیلی، تصحیح محسن باغبانی، قم: ظفر.
فلودرنیک، مونیکا (1399). درآمدی بر روایت­شناسی، ترجمۀ هیوا حسن­پور، اصفهان: خاموش.
نامور مطلق، بهمن. (۱۳۸۶). «ترامتنیت مطالعۀ روابط یک متن با دیگر متن­ها». پژوهشنامۀ علوم انسانی. شماره ۵۶. صص ۹۸ـ۸۳.
نوزیک، رابرت (1392). مجموعه مقالات دربارۀ عشق، ترجمۀ آرش نراقی، تهران: نی.
Genette, Gerard. (1980). Narrative Discourse. Trans. Jane E.lewin. Ithaca: Cornell University Press.
Genette, Gerard  (1997). Paratexts, Threshold of Interpretation. London: Cambridge University Press.