بحثی دربارة «حصر و قصر» در بلاغت فارسی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

دانشیارتربیت معلم آذربایجان

چکیده

از جمله بحث‌های پیچیده در بلاغت فارسی «حصر و قصر» در علم معانی است. دشواری موضوع از یک سو و تقلید و تأثیرپذیری محض از قواعد و شیوه‌های حصر و قصر زبان عربی و تطبیق آن با نمونه‌های زبان فارسی از سوی دیگر، همچنین، تفاوت ساختاری و نحوی این دو زبان با یک‌دیگر، از جمله عوامل پریشانی نوشته‌های صاحبان این فن در بلاغت فارسی است. برای نمونه، آیا آن‌چه در آغاز جملات محصور در زبان فارسی می‌آید مثل زبان عربی همیشه مقصور است؟ یا حصر و قصر فقط در جملات اسنادی است؟ آیا تکرار موجب حصر می‌شود؟ سؤالاتی از این قبیل ذهن مدرس را هنگام تدریس به خود مشغول می‌کند. در این مختصر کوشش شده است ضمن نقد آرا و عقاید علمای بلاغت در این خصوص، حدود و حریم موضوع مورد بحث در بلاغت فارسی روشن و مشخص شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Study of Bound and Omission in Persian Rhetoric

نویسنده [English]

  • Ahmad Goli
Associate Professor of Persian Language and Literature at Shahid Madani University of Azarbaijan
چکیده [English]

The topic of ‘bound and omission’ in the field of semantics is among the complex subjects in Persian rhetoric. The abstruseness of the subject on the one side, and imitating and being influenced by the rules of bound and omission in Arabic on the other side, as well as adjusting them with Persian patterns-despite structural and syntactical differences in the two languages-are the reasons behind the incoherence in the writings of rhetoric scholars. Is it always considered as bound and omission in Arabic what begins bounded structures in Persian sentences? Is bound and omission used only in attributive sentences? Does repetition cause bound? While teaching, such questions may preoccupy the teacher’s mind. The present paper aims to review the viewpoints of rhetorical scholars in this regard and also to define boundaries of this issue in Persian rhetoric.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Rhetoric
  • Bound and Omission
  • the Persian Language
منابع
آهنی، غلامحسین (1360). معانی و بیان، تهران: بنیاد قرآن.
احمدنژاد، کامل (1385). معانی و بیان، تهران: زوار.
تجلیل، جلیل (1363). معانی و بیان، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
تفتازانی، سعدالدین (1368). شرح المختصر، قم: تقی علّامه.
تقوی، نصرالله (1363). هنجار گفتار، اصفهان: فرهنگسرای اصفهان.
الجارم، علی و دیگران (1379). البلاغه الواضحه، تهران: الهام.
جرجانی، عبد القاهر (1368). دلائل الاعجاز فی القرآن، ترجمه و تحشیۀ رادمنش، مشهد: آستان قدس رضوی.
حافظ، خواجه شمس‌الدین محمد (1379). دیوان، تصحیح رشید عیوضی، تهران: امیرکبیر.
حسام العلما، عبدالحسین (بی‌تا). دررالادب، بی‌نا.
خاقانی، افضل‌الدین (1375). دیوان، ویراستۀ میرجلال‌الدین کزازی، تهران: نشر مرکز.
رجایی، محمدخلیل (1359). معالم البلاغه، شیراز: دانشگاه شیراز.
رضانژاد، غلامحسین (1367). اصول علم بلاغت، تهران: الزهرا.
رنجبر، احمد (1385). معانی، تهران: اساطیر.
سپهری، سهراب (1386). هشت کتاب، تهران: طهوری.
سعدی، مصلح بن عبدالله (1369). بوستان، تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: خوارزمی.
سنایی، مجدود بن آدم (1377). حدیقة الحقیقة، تصحیح و تحشیه مدرس رضوی، تهران: دانشگاه تهران.
شاملو، احمد (1379). آیدا در آینه، تهران: زمانه.
شمیسا، سیروس (1378). بیان و معانی، تهران: فردوس.
شمیسا، سیروس (1374). معانی، تهران: میترا.
صفا، ذبیح‌الله (1364). آئین سخن، تهران: ققنوس.
طبیبیان، سیدحمید (1388). برابری‌های علوم بلاغت در فارسی و عربی، تهران: امیرکبیر.
کزازی، میرجلال‌الدین (1380). زیبا‌شناسی سخن پارسی 2، معانی، تهران: نشر مرکز.
مولوی، جلال‌الدین محمد (1362). کلیات شمس، تصحیح بدیع الزّمان فروزانفر، تهران: امیرکبیر.
ناصر خسرو، ابومعین (1368). دیوان، تصحیح مینوی و محقق، تهران: دانشگاه تهران.
نظامی، الیاس (1363). مخزن الاسرار، تصحیح بهروز ثروتیان، تهران: توس.
نظیری نیشابوری، محمدحسین (بی‌تا). دیوان، به تصحیح محمدرضا طاهری، تهران: نگاه.
هاشمی، احمد (بی‌تا). جواهر‌البلاغه، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
همایی، جلال‌الدین (1370). معانی و بیان، تهران: هما.
 
منابع دیگر
خطیب قزوینی، محمد بن عبدالرحمان (بی‌تا). تلخیص المفتاح، شرح عبدالرحمان برقوقی، قاهره: بی‌نا.
زاهدی، زین‌الدین جعفر (بی‌تا). روش گفتار، مشهد: دانشگاه مشهد.
شاملو، احمد (1376). در آستانه، ‌تهران: نگاه.
صالح مازندرانی، محمد هادی بن محمد (1376). انوار البلاغه، به کوشش محمدعلی غلامی‌نژاد، تهران: مرکز فرهنگی نشر قبله.
ضیف، شوقی (1383). تاریخ تطوّر علوم بلاغت، ترجمۀ محمدرضا ترکی، تهران: سمت.
علوی مقدم، محمد (1379). معانی و بیان، تهران: سمت.
گلی، احمد (1388). بلاغت فارسی، معانی و بیان، تبریز: آیدین.
نصیریان، یدالله (1378). علوم بلاغت و اعجاز قرآن، تهران: سمت.