%0 Journal Article %T تقابل‏سازی با کلان‏نماد «باز» در مثنوی و غزلیات شمس %J کهن‌نامه ادب پارسی %I پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی %Z 2383-0603 %A جباری, سمیه %A حیاتی, زهرا %D 2022 %\ 07/23/2022 %V 13 %N 1 %P 203-245 %! تقابل‏سازی با کلان‏نماد «باز» در مثنوی و غزلیات شمس %K مثنوی %K غزلیات شمس %K تقابل %K کلان‏نماد %K باز %R 10.30465/cpl.2022.6101 %X تقابل‌های دوگانه از ساختار ذهن و زبان انسان سرچشمه می‌گیرد و سپس در نظام‌های نشانه‌ای دیگر به‌کار می‌رود؛ ازین‌رو در متون ادبی، تقابل‌ها یکی از اساسی‌ترین نشانه‌ها و الگوهای تحلیل هستند که بستر درک مفاهیم ذهنی را فراهم می‌کنند. در این نوشتار تقابل‌های خُرد مثنوی و غزلیات شمس، با انتخاب نمونۀ «تقابل‌سازی با کلان‌نماد باز» استخراج، تحلیل و مقایسه شده است. تقابل‌هایی که با کلان‌نماد «باز» در مثنوی ساخته شده‌اند، اغلب در یک رابطۀ طبیعی و منطقی با مضامین تقریباً مشترک قرار دارند؛ و باز در بیشتر موارد نماد روح الهی و اولیاء است و در این معانی مولانا عالم روحانی را مقابل عالم جسمانی قرار می‌دهد. اما در غزلیات، حیواناتِ مقابلِ باز متفاوت هستند. نیز، هنجارشکنی و رابطۀ غیرطبیعی در روابط تقابلی، هم از لحاظ بسامد، هم از حیث تنوع، شاخص‌تر است و به تبع آن، تصویرهای تقابلی طبیعی و غیرطبیعی بیشتر و متنوع‌تر است. هنجارگریزی‌ها بیشتر به رفعِ تقابل و وحدت قطب‌های مقابل یا جابه‌جایی قطب‌های مثبت و منفی با روش‌های مختلف اشاره دارد. نمونه‌هایی از تقابل و هنجارشکنی آن در هر دومتن با لفظ و مضمون مشابه و مشترک وجود دارد و در برخی موارد هم تقابل‌ها فقط در یکی از دو متن مورد مطالعه پردازش شده‌اند. %U https://classicallit.ihcs.ac.ir/article_6101_2926e96117ee8c121dc3c15c12267447.pdf