ORIGINAL_ARTICLE
اختلاف رویکرد تأویلی نزد صوفیه و اسماعیلیه
صوفیان و اسماعیلیان، دو خیزش اجتماعی در تاریخ ایران و اسلام، ویژگی فکری مشترکی دارند و آن نگرش تأویلی و درک باطنی آنهاست. با نگاهی به تأویلات این دو گروه، میتوان هم در عرصة نظر و هم در عرصة روش به تفاوتهایی دست یافت. در حوزة نظر، بنیانهای اندیشة اسماعیلیه مبتنیبر درک عقلی است، درحالیکه، بینش صوفیان و عارفان بر درک شهودی استوار است. همچنین، اسماعیلیه تأویلاتشان براساس تعلیم امام است، اما تأویلات صوفیه مبتنیبر تجربة شخصی و درک لحظهای است. در حوزة روش تأویل، نگرش صوفیه به جهان پیرامون براساس دل و نگرش شهودی است. بنابراین، بهنظر میرسد تأویلات آنان متغیر است؛ زیرا دل حالات متعددی را تجربه میکند؛ درحالیکه اسماعیلیه، مانند صوفیه، به جهان هستی نمینگرند تا تأویلی بسته به حالات خویش عرضه کنند. همچنین، اسماعیلیه، با پیشفرضهای خاص خود، دست به تأویل متن میزنند. ازاینرو، تأویلات آنان به دانش هرمنوتیک نزدیک میشود؛ این درحالی است که صوفیه، در جریان تأویل، علایق خود را دخالت نمیدهد، بلکه منتظر وقت میماند. ازطرفی، تأویلات صوفیه مبتنیبر درک زبانشناسانه است، درحالیکه اسماعیلیه چون براساس دانش هرمنوتیک به متن مینگرند، تأویلاتشان زبانشناسانه نیست.
https://classicallit.ihcs.ac.ir/article_486_0b1bd9e5f465711d8b609011cdca443b.pdf
2012-12-11
1
23
صوفیه
اسماعیلیه
تأویل
لفظ
معنی
علیاصغر
باباصفری
Babasafari44@gmail.com
1
دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه اصفهان (نویسندۀ مسئول)
AUTHOR
سیدحامد
موسوی
moosavi@bz.isfpnu.ac.ir
2
عضو هیئت علمی (مربی) گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور اصفهان
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
مضمونسازی با برخی احجار کریمه در شعر
شاعران سبک آذربایجانی
یکی از ویژگیها و اختصاصات مهم شعری سبک شاعران آذربایجانی و ارّان کاربرد اصطلاحات و مضامین علمی و کمکگرفتن از آنها برای مضمونسازی است؛ چنانکه بیشترین مضامین و اصطلاحات علومی، مانند نجوم، طبّ، گیاهشناسی، داروشناسی، در آثار شاعران این سبک دیده میشود. در این مقاله، اصطلاحات، تشبیهات، استعارات و مضامین ساختهشده با برخی احجار کریمه (شامل الماس، پیروزه، درّ، عقیق، لعل، و یاقوت) بررسی شده و مسائل علمی و ادبی مطرحشده دربارة این احجار کریمه در دیوانهای خاقانی شروانی، فلکی شروانی، ذوالفقار شروانی، مجیرالدین بیلقانی و آثار نظامی گنجوی تحلیل شده و با کتب علمی کانیشناسی قدیم، ازجمله تنسوخنامة ایلخانی و آثاری از این دست، تطبیق داده شده است.
https://classicallit.ihcs.ac.ir/article_487_209e7be98843e0af45147f1c096458ed.pdf
2012-12-11
25
53
مضمونسازی
اصطلاحات
احجار کریمه
سبک آذربایجانی
ابوالقاسم
رادفر
agradfar@yahoo.com
1
استاد زبان و ادبیات فارسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
AUTHOR
اصغر
اسمعیلی تازهکندی
tesmaeli2006@yahoo.com
2
دکترای زبان و ادبیات فارسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی (نویسندة مسئول)
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
ریشهیابی دگرگونیهای فکری و رفتاری تصوف مکتبی
تا قرن نهم هجری قمری
بیشتر جنبشهای احساسی و مکتبهای فکری ایرانی که پس از شکست ساسانیان شکل گرفته از اندیشهها و زمینههای اجتماعی خالی نبوده است؛ از جملة آنها گرایشهای گروهی صوفیان است که، ازطریق دعوت به زهد و استغنا، هدف شخصیتبخشی و بیدارگری داشتهاند. البته این هدفها از دید مراکز حکومتی پنهان نمانده و دریافتهاند که توجه بزرگان این مکتبها به پاکی نفس و تربیت رفتاری مردم، نتیجهاش اثبات و ثبات شخصیت انسانی و درنهایت، کسب استقلال است؛ ازاینرو کوشیدهاند، ضمن رعایت جانب این بزرگان و نگهبانی از عظمت مقام و القای تقدس زاهدانة آنان، درپی جذب پیروان آنها و منحرفکردن فعالیتهای رفتاری آنان باشند. این توجه هم حوزههای جغرافیایی و عاطفی این مکتبها را گسترش داده و هم ضرب آهنگ سقوط آنها را نواخته و سرعت داده است. در مقالة حاضر، برپایة شواهد و مدارک بازمانده، دگرگونیهای فکری و رفتاری تصوف مکتبی ریشهیابی شده و نسبت میان کمیت خانقاهها و گستردگی مراکز عمومی تصوف و فراهمشدن موجبات انحطاط و دگردیسی این اندیشه بیان شده است.
https://classicallit.ihcs.ac.ir/article_488_8c2cd942c56cd9aa82df4da038ed82c4.pdf
2012-12-11
55
69
تصوف و اعتقاد
تصوف و مذهب
گسترش خانقاهها
حقیقت تصوف
محمدرضا
راشدمحصّل
m.rashed.cg@gmail.com
1
عضو پیوستة قطب علمی فردوسیشناسی، دانشگاه مشهد (استادیار بازنشسته)
AUTHOR
فاطمه
حسینزاده هرویان
2
کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور مشهد
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
ارتباط کلامی در شعر کهن پارسی
(سؤال و جواب، مکالمه، مناظره، و دیالکتیک)
برقراری ارتباط میان انسانها از راههای گوناگون امکانپذیر است؛ اما ارتباط کلامی شایعترینِ این راههاست. در شعر کهن پارسی، ارتباط کلامی به چندین شیوه، مانند سؤال و جواب، مکالمه، مناظره، و دیالکتیک، صورت میگرفته است. در این مقاله، به شیوههای گوناگون ارتباط کلامی در شعر کهن پارسی پرداخته شده و ویژگیهای هریک بررسی شده است. درنهایت، نشان داده شده که جز دیالکتیک، که در زمینهای کاملاً منطقی و مستدل اتفاق میافتد، سایر شیوههای ارتباط کلامی چندان محمل منطقی و استدلالی نداشتهاند. این اتفاق چهبسا متأثر از وضعیت اجتماعی و هژمونی غالب جامعة آن روزگار، که زیر سلطة پادشاهان ستمگر و تکصدایی بوده رخ داده باشد.
https://classicallit.ihcs.ac.ir/article_489_240751d2b562505c7f980088ba4fed7f.pdf
2012-12-11
71
88
ارتباط کلامی
مکالمه
مناظره
سؤال و جواب
دیالکتیک
شعر کهن پارسی
مریم
شریفنسب
استادیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
1
msharifnasab@yahoo.com
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
شاعران زن در سفینة تبریز
هدف از نگارش مقالة حاضر، بررسی نسخة خطی منحصربهفرد خلاصۀالاشعار بخش 133 سفینة تبریز، گردآوردة ابوالمجد محمّد بن مسعود تبریزی، برای شناخت و حضور زنان شاعر در تاریخ ادبی ایران است. این جُنگ در معرفی رباعیسرایان حوزة جغرافیایی شمال غرب ایران و در فاصلة سدة پنجم تا هفتم هجری قمری منبعی ارزشمند است. در این پژوهش، که با رویکردی مقایسهای و از دیدگاهی تاریخی در حوزة ادبیات زنان انجام شد، دو جُنگ نزهۀالمجالس و خلاصۀالاشعار فی الرباعیات بررسی و شباهتها و تفاوتهای هر دو کتاب از نظر حضور زن در ادبیات و در تذکرههای نخستین مورد مطالعه قرار گرفت. در این مقاله، تأثیر ساختار جامعه، مسائل فرامتنی، تفاوتهای جنسیتی، وضعیت نابرابر و کیفیت آثار هنری شاعران در نظر گرفته شده است.
https://classicallit.ihcs.ac.ir/article_490_2948a1e8509ef57971ec3550f5853e46.pdf
2012-12-11
89
96
زنان شاعر
سفینة تبریز
خلاصهًْالاشعار
رباعی
نزههًْالمجالس
نسخة خطی
روحانگیز
کراچی
R_karachi@yahoo.com
1
دانشیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
مقایسة مفهوم انسان در اندیشههای ناصرخسرو و فلوطین
بهدستدادن تعریف جامع و دقیق از انسان دغدغة اساسی مکاتب فلسفی در فرهنگهای متفاوت است. فلاسفه و متفکران، در ادوار گوناگون، تعاریف متفاوتی از انسان عرضه کردهاند. آنچه در تمامی این تعاریف درخور توجه است، تأثیر فضای فرهنگی و تاریخی بر تعاریف اندیشمندان و فلاسفة هر دوره است که از مقولات گوناگون علوم انسانی و بهتبع آن، تأثیر مراودات فرهنگی میان تمدنها بر این تعاریف است. در این جستار، سعی شده تا با توجه به تأثیرپذیری فرهنگی ایران از فلسفة یونانی در دوران اسلامی اندیشههای فلوطین، بهمثابۀ میراثدار گلچینی از فلسفة کلاسیک غربی، با ناصرخسرو بهمنزلۀ متفکری ایرانی و اندیشمندی اسماعیلی، در مقولة انسان مقایسه و شباهتها و تفاوتهای اندیشههای این دو متفکر با یکدیگر سنجیده شود. در یک نتیجهگیری کلی باید گفت، در بیان تحلیلهایی که هریک از این دو متفکر عرضه کردهاند عامل اصلی سامانبخش، فضای فکری عصر و نیاز فکری مخاطبانشان بوده است.
https://classicallit.ihcs.ac.ir/article_491_a9aca4067d7a71fa99fc49b2b874828e.pdf
2012-12-11
97
113
انسان
اندیشة اسلامی
مراودات فرهنگی
فلوطین
ناصرخسرو
مرتضی
محسنی
mohseni45@yahoo.com
1
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه مازندران (نویسندة مسئول)
AUTHOR
آتنا
ریحانی
2
کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه مازندران
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
تأثیرپذیری سبکی نظیری از حافظ
نظیری نیشابوری از شاعران پیشگام سبک هندی است. شعر نظیری نشانههایی از سبکهای پیشین بهویژه عراقی را در خود دارد. او در میان شاعران سبک عراقی، به شعر سعدی و حافظ، بیشتر از دیگر شاعران توجه داشته است. البته میزان تأثیرپذیری شعر نظیری از غزلهای حافظ با هیچ شاعر دیگر قابل مقایسه نیست، زیرا نظیری سعی داشته در تمام وجوه شعر خود را به شعر حافظ نزدیک کند، ازجمله واژگان و ترکیبات، موسیقی بیرونی و کناری، صُوَر خیال و زیباییهای ادبی، مفاهیم، اندیشهها، و عواطف شعری. در این پژوهش سعی شده تأثیرپذیری غزل نظیری نیشابوری از غزل حافظ، در تمام محورهای مذکور، دقیقاً بررسی و آشکار شود تا اثبات گردد که تقلید و پیروی از شیوۀ غزلسرایی حافظ، بعد از حیات وی، پیوسته ادامه داشته و در سبک بازگشت ادبی به اوج رسیده است.
https://classicallit.ihcs.ac.ir/article_492_2ebc0e563c8d8408191a1ffb4bb1fd9e.pdf
2012-12-11
115
139
غزل فارسی
سبک عراقی
سبک هندی
حافظ
نظیری
محمّدامیر
مشهدی
mohammadamirmashhadi@yahoo.com
1
دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان
AUTHOR