ORIGINAL_ARTICLE
بررسی ترجمۀ ضربالمثلهای کهن پارسی: ارتقاء مدل بیکمن و کالو از رهگذر فرهنگ امثال سخن انوری
ترجمۀ ضربالمثل امری چالشبرانگیز است. جستار حاضر با تمرکز بر ضربالمثلهای کلاسیک فارسی موجود در فرهنگ امثال سخن انوری (1384)، در پی بررسی مؤثرترین راهبردهای ترجمه ضربالمثل است. برای نیل به این هدف، ابتدا مثلهایی از پیکرۀ مذکور بصورت تصادفی استخراج و ترجمه معنایی-تحتالفظی آنها نگاشته شد. سپس، با جستجو در دوفرهنگ تکزبانۀ انگلیسی فرهنگ امثال آکسفورد و امثال آمریکایی، تلاش شد برای هر یک، معادلهای بومی-منظورشناختی یافت شود. مدل بهکار رفته در این نوشتار، بر اساس راهبردهای پیشنهادی بیکمن و کالو (1974) است. طبق یافتهها، به-کارگیری راهکارهای تلفیقی، از کارآمدترین راهبردهای ترجمه ضربالمثل است. در این میان، راهبرد «جایگزینی با معادل بومی» و کاربرد ترجمه تحتالفظی در پرانتز یا پانویس، جزو مؤثرترین راهبردها معرفی شده است، زیرا علاوه بر فراهم آوردنِ اطلاعات فرهنگ-محور برای مخاطبان، سبب درکِ روشنِ مفهوم ضربالمثل نیز میشود. همچنین، در این پژوهش راهبرد جدیدی به نام «جایگزینسازی» ارائه شده است.
https://classicallit.ihcs.ac.ir/article_8825_6fa82a227880cff9762caf4962262f8b.pdf
2022-07-23
10.30465/cpl.2022.6920
ترجمۀ ضربالمثل
فرهنگ امثال سخن انوری (1384)
ضربالمثلهای کهن پارسی
مدل بیکمن و کالو (1974)
ترجمه معنایی-تحتالفظی
محمود
افروز
m.afrouz@fgn.ui.ac.ir
1
استادیار ترجمه، گروه زبان و ادبیات انگلیسی، دانشکدۀ زبانهای خارجی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی جایگاه مصادر و افعال کهن، کمیاب و متروک فارسی در فرهنگنامه قرآنی
زبان فارسی دری از آغاز قرن چهارم تا قرن هفتم، گنجینهای گسترده از واژههای اصیل و کهن را در خود گرد آورده است، که بسیاری از آنها بر اساس زبانها و گویشهای متنوع جغرافیایی شکل گرفتهاند یا وامواژهایی هستند که از مناطق اطراف، بویژه ناحیۀ شرق ایران به فارسی دری راه یافتهاند. بازجست این واژههای سره، کمیاب و مهجور، بویژه مصادر و افعال در فرهنگنامۀ قرآنی، فرهنگ برابرهای فارسی قرآن بر اساس صد و چهل و دو نسخۀ خطی کهن، به شناخت سیر تحول تاریخی نظام زبان فارسی از دیدگاه زبانشناسی، معناشناسی، دستور زبان، تصحیح نسخههای خطی و غنای واژهنامهها و ترجمۀ قرآن کریم، کمک میکند. این پژوهش، نخست با استخراج مصادر و افعال کهن و نادر فرهنگنامۀ قرآنی، گزینش تعدادی از کمیابترین و کمکاربردترین مصادر و افعال و دستهبندی آنها در سه بخش گونههای فارسی باستان و میانه، افعال ناشناخته و وام واژهها، با استناد به واژهنامههای معتبر و متون کهن، ریشه، معنی و کاربرد این فعلها را تجزیه و تحلیل کرده است. هدف از این جستار، نشان دادن نقش ترجمههای قرآن در غنای نظام واژهسازی زبان فارسی و نتایج به دست آمده بیانگر بهرهگیری گسترده مترجمان فارسی زبان قرآن از همه تواناییهای واژهسازی در زبان فارسی است.
https://classicallit.ihcs.ac.ir/article_6655_ee0a0187cac99c704dbe1c87161059a0.pdf
2022-07-23
25
59
10.30465/cpl.2022.6655
فارسی دری
فرهنگنامۀ قرآنی
مصادر و افعال کهن و مهجور
مریم
ایزدی
maryamizadi1626@gmail.com
1
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاداسلامی، نجف آباد،ایران
AUTHOR
قربانعلی
ابراهیمی
ghorbanali.ebrahimi41@gmail.com
2
استادیار زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاداسلامی ،نجف آباد،ایران
LEAD_AUTHOR
عطامحمد
رادمنش
ata.admanesh1398@gmail.com
3
استاد زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی ،نجف آباد،ایران
AUTHOR
آیتالله زاده شیرازی، سیدمرتضی (۱۳۶۷)، «تفسیری کهن به زبانفارسی»، نشریۀ گروه تحقیقاتی دانشکده الهیات، تهران، شماره ۴۳ و ۴۴، بهار و زمستان.
1
ابوالقاسمی، محسن (۱۳۷۳)، مادههای فعلهای فارسی دری، تهران: ققنوس.
2
ارانسکی، یوسیف (۱۳۹۴)، زبانهای ایرانی، مترجم علیاشرف صادقی، چاپ سوم، تهران: سخن.
3
ارداویرافنامه (۱۳۸۲)، ترجمه و تحقیق ژاله آموزگار، چاپ دوم، تهران: معین.
4
اسدی طوسی، ابومنصور علی بن احمد (۱۳۱۹)، لغت فرس، به تصحیح و اهتمام عباس اقبال، تهران: مجلس.
5
اشمیت، رودیگر (۱۳8۳)، راهنمای زبانهای ایرانی، مترجمان آرمان بختیاری و عسکر بهرامی و حسن رضایی باغ بیدی و نگین صالحینیا، تهران: ققنوس.
6
الکرمینی، علی بن محمد بن سعید الدیب (1385)، تکملة الاصناف، فرهنگ عربی - فارسی از قرن ششم هجری، به کوشش علی رواقی با همکاری زلیخا عظیمی، دوجلد، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
7
بندهشن (۱۳۹۵)، ترجمۀ مهرداد بهار، چاپ پنجم، ویراست دوم، تهران: توس.
8
بهار، مهرداد (۱۳۴۵)، واژهنامه بندهش، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
9
بیهقی، ابوجعفر احمد بن علی بن محمد المقری (۱۳۶۶)، تاج المصادر، به تصحیح و تحشیه و تعلیق هادی عالم زاده، دو جلد، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
10
پادشاه، متخلص به شاد محمد (۱۳۳۵)، فرهنگ آنندراج، زیر نظر محمد دبیرسیاقی، ۷ جلد، تهران: خیام.
11
ترجمۀ تفسیر طبری (1356)، به اهتمام حبیب یغمایی، ۷ جلد، چاپ دوم، تهران: طوس.
12
تفسیری بر عشری از قرآن مجید (۱۳۵۳)، تصحیح جلال متینی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
13
جعفری دهقی، محمود و صدری، امیر عمادالدین (۱۳۹۰)، «وامواژههای بلخی در پارسی نو»، مجلۀ زبان شناخت پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال دوم، شماره دوم، تهران: پاییز و زمستان.
14
جوینی، عزیز الله (۱۳۶۲)، مصادر اللغۀ، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
15
حسندوست، محمد (۱۳۸۹)، فرهنگ تطبیقی - موضوعی زبانها و گویشهای ایرانی نو، دو جلد، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، نشر آثار.
16
حسندوست، محمد (۱۳۹۳)، فرهنگ ریشهشناختی زبان فارسی، پنج جلد، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
17
حیدرپور نجفآبادی، ندا، صفری آق قلعه، علی (۱۳۹۶)، «واژههای فارسی در دست­نویسی مشکول از تفسیر سورآبادی»، مجلۀ آینۀ میراث، شمارۀ ۶۱، تهران: پاییز و زمستان.
18
خلف تبریزی، محمد حسین متخلص به برهان (۱۳۹۱)، برهان قاطع، پنج جلد، تهران: امیرکبیر.
19
دهخدا، علیاکبر (۱۳۷۷)، لغتنامه، زیر نظر محمد معین و سیدجعفر شهیدی، ۱۶ جلد، تهران: موسسه لغتنامه دهخدا.
20
رازی، حسین بن علی بن محمد بن احمد الخزاعی النیشابوری (۱۳۷۱)، روضالجنان و روحالجنان فی تفسیر القرآن، به کوشش و تصحیح محمد جعفر یاحقی و محمد مهدی ناصح، بیست جلد، مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی.
21
رامپوری، غیاثالدین محمد (۱۳۶۳)، غیاث اللغات، به کوشش منصور ثروت، تهران: امیرکبیر.
22
رجائی، احمدعلی (۱۳۵۵)، پلی میان شعر هجایی و عروضی فارسی در قرون اول هجری، ترجمهای آهنگین از دو جزء قرآن مجید، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
23
رشیدی، عبدالرشید بن عبدالغفور بن حسینی مدنی تتوی (1337)، فرهنگ رشیدی، به تحقیق و تصحیح محمد عباسی، تهران: انتشارات بارانی.
24
رواقی، علی (۱۳۶۲)، آشنایی با قرآن مترجم قدس، کهنترین برگردان قرآن به فارسی، تهران: موسسه فرهنگی محمد رواقی.
25
رواقی، علی (۱۳۸۱)، ذیل فرهنگهای فارسی، با همکاری مریم میرشمسی، تهران: هرمس.
26
رواقی، علی (۱۳۹۲)، زبان فارسی افغانستان دری، با همکاری زهرا اصلانی، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
27
رودکی، جعفر بن محمد (۱۳۸۶)، دیوان اشعار، چاپ چهارم، تهران: برادران علمی.
28
سعدی، مصلح بن عبدالله (۱۳۵۹)، کلیات سعدی، تدقیق در متن و مقدمه از دکتر حسن انوری، چاپ چهارم، تهران: نشر قطره.
29
صادقی، علی اشرف (۱۳۹۲)، فرهنگ جامع زبان فارسی، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
30
عنصرالمعالی، کیکاووس بن اسکندر (۱۳۹۰)، قابوسنامه، به اهتمام غلامحسین یوسفی، چاپ هفدهم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
31
فردوسی، ابوالقاسم (۱۳۹۴)، شاهنامه، پیرایش جلال خالقی مطلق، چهار جلد، تهران: سخن.
32
فره­وشی، بهرام (۱۳۸۱)، فرهنگ فارسی به پهلوی، یک جلد، چاپ سوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
33
لازار، ژیلبر (۱۳۹۳)، شکلگیری زبان فارسی، ترجمه مهستی بحرینی، چاپ دوم، تهران: هرمس.
34
معین، محمد (۱۳۷۸)، فرهنگ فارسی، ۶ جلد، چاپ چهاردهم، تهران: امیرکبیر.
35
مکنزی، دیوید نیل (۱۳۷۳)، فرهنگ کوچک زبان پهلوی، ترجمه مهشید میرفخرایی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
36
منصوری، یدالله (۱۳۹۴)، فرهنگ ریشهشناختی افعال فارسی میانه (زبان پهلوی)، تهران: خاور.
37
ناتل خانلری، پرویز (۱۳۹۲)، دستور تاریخی زبان فارسی، به کوشش عفت مستشارنیا، تهران: توس.
38
نظامی گنجهای، الیاس بن یوسف (۱۳۹۵)، خسرو و شیرین، تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی، به کوشش دکتر سعید حمیدیان، تهران: نشر قطره.
39
نفیسی (نظام الاطباء)، علی اکبر (۱۳۵۵)، فرهنگ نفیسی، چهار جلد، تهران: خیام.
40
هرن، پاول و هاینریش هوبشمان (۱۳۹۴)، فرهنگ ریشهشناسی فارسی، ترجمه همراه با گواههای فارسی و پهلوی، از جلال خالقی مطلق، تهران: مهرافروز.
41
یاحقی، محمد جعفر (۱۳۵۵)، فرهنگنامۀ قرآنی، فرهنگ برابرهای فارسی قرآن بر اساس ۱۴۲ نسخه خطی کهن، پنج جلد، چاپ دوم، مشهد: آستان قدس رضوی.
42
یاحقی، محمدجعفر (1377)، گزارهای از بخشی از قران کریم: تفسیر شنقشی، مشهد: بنیاد فرهنگ ایران.
43
Henning, W.B. (1939). Sogdian Loan - words in New - persian; Bulletin of the society of oriental and African studies institute, Vol.10.
44
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی سبکشناسانهی فرایندهای فن مناظره بر اساس نظریهی نقشگرای هلیدی
بررسی مناظره­های برجسته­ی منظوم ادب فارسی، در مطالعات ژانری و سبکی می­تواند دستاوردهای قابل توجهی داشته باشد. در پژوهش حاضر، نظر به اهمیت مناظره­های متون کلاسیک و پیوند آن با گفتمان عمومی، هشت مناظره­ی برجسته­ی منظوم از قرن چهارم تا قرن هفتم انتخاب شد؛ با توجه به بافت موقعیتی متون مورد نظر و زمینه­های شکل­گیری آن­ها، رویکرد نقش­گرای هلیدی، برای تبیین مناظره­ها برگزیده شد.روش تحلیل بر اساس بررسی مناظره­های برجسته­ی مورد نظر، در بخش «فرانقش اندیشگانی:فرایند افعال»، به شیوه­ی توصیفی تحلیلی، است.یافته­های پژوهش حاکی از آن است که مناظره­های برگزیده­ی منظوم در این چهار قرن، در زمینه­ی فرانقش اندیشگانی تحولاتی را پشت سر گذاشته­اند. در مناظرههای برجسته­ی قرن چهارم وهفتم، فرایندهای مادی بیشترین بسامد را دارند؛ البته کاربرد فرایندهای مادی در این دو قرن متفاوت است. همچنین در مناظره های برجسته­ی قرن­های قرن­های پنجم و ششم فرایندهای رابطه­ای، بیشترین بسامد را دارند. این تحولات نشان می­دهد که از قرن چهارم تا قرن هفتم، مناظره­ها از عینی بودن و برون­گرایی به سمت ذهنی شدن و درون­گرایی متمایل شده­اند. به عبارت دیگر، نحوه­ی استفاده از فرایندهای مناظره­ها در طول این چهار قرن، تطورات فراوانی داشته ­است.
https://classicallit.ihcs.ac.ir/article_6729_2b3d19268b405160ee7cc28980b666fd.pdf
2022-07-23
61
85
10.30465/cpl.2022.6729
مناظره
ادبیات منظوم
سبک
زبانشناسی نقشگرا
هلیدی
زهرابتول
باقریان هکانی
zahrabatol@yahoo.com
1
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران
LEAD_AUTHOR
یحیی
طالبیان
ytalebian@gmail.com
2
استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران
AUTHOR
غلامرضا
مستعلی پارسا
mastali.parsa@gmail.com
3
دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران،
AUTHOR
- آذرحزین، مهدی و فرشته میلادی(1398). «مقایسه­ی کارکردهای بلاغی ندا در اسرار التوحید و مقامات ژنده­پیل بر مبنای فرانقش اندیشگانی»، دوفصل­نامه­ی کهن­نامه­ی ادب پارسی، سال دهم، شماره اول.
1
- ایران زاده، نعمت الله(1383). «مناظره­ی شانه و آینه، تصنیف میر علی کبیر»، مجله­ی دانش، شماره 76-77.
2
- ایشانی، طاهره(1393). «بررسی ویژگی­های سبکی و شخصیتی سیمین دانشور با رویکرد زبان­­شناسی نقش­گرا»، زبان­شناخت، پژوهش­گاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال پنجم، شماره اول.
3
- پورجوادی، نصرالله(1385). زبان حال در عرفان و ادبیات پارسی؛ تهران: هرمس.
4
- خاقانی، افضل الدین بدیل بن علی(1388). دیوان، به کوشش ضیاء الدین سجادی، چاپ نهم، تهران: زوار.
5
- دبیر مقدم، محمد(1387)، زبان­شناسی نظری،تهران: سخن.
6
- سعدی، مشرف الدین مصلح بن عبدالله(1381). بوستان، به تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی، چاپ هفتم، تهران: خوارزمی.
7
- شریف نسب، مریم(1390). «ارتباط کلامی در شعر کهن پارسی(سؤال و جواب، مکالمه، مناظره و دیالکتیک)»، کهن­نامه ادب پارسی،سال دوم، شماره دوم.
8
- صدری، نیره(1384). بررسی سبک­شناختی گلستان سعدی با تکیه بر زبان­شناسی نقش­گرا(بر اساس حکایت­های برگزیده از تمامی ابواب)، رساله دکتری، تهران: گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی.
9
- فرخی سیستانی، علی بن جولوغ(1378). دیوان ، به کوشش محمد دبیرسیاقی، چاپ پنجم، تهران: زوار.
10
- فردوسی، ابوالقاسم(1384). شاهنامه، به کوشش سعید حمیدیان، جلد چهارم، چاپ هفتم، تهران: قطره.
11
- فردوسی، ابوالقاسم(1384). شاهنامه، به کوشش سعید حمیدیان، جلد هشتم، چاپ هفتم،تهران: قطره.
12
- مدبری، محمود(1370). شرح احوال و اشعار شاعران بی­دیوان در قرن­های 3/4/5 هجری؛ تهران: پانوس.
13
- مهاجر، مهران و محمد نبوی(1376). به سوی زبان­شناسی شعر: رهیافتی نقش­گرا، تهران: مرکز.
14
- نظامی، الیاس بن یوسف(1388). مخزن الاسرار، با تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی، چ 2، تهران: زوار.
15
- هلیدی مایکل و رقیه حسن(1393). زبان بافت و متن؛ ترجمه­ی مجتبی منشی­زاده و طاهره ایشانی، تهران: علمی.
16
-Halliday, m.a.k(1985). An introduction to functional grammar
17
London: Edward Arnold.
18
- Halliday, m.a.k(2004). An introduction to functional grammared, .New York:Axford university press inc.
19
-Halliday. m.a.k. and and Matthiessen (2004). An introduction to functional grammar,London: Edward Arnold.
20
-Thompson,Geof(2004). Introducing Functional Grammar, New York: Axford university press inc.
21
References
22
-Azarhazin Milad and Fereshteh Miladi(2019). “A comparision of rhethorical functions of Exclamatory structures in Asrar-al- Tohid and Maghamat-e- Gende pil based on ideational metafunctions”. Classical Persian Literature, 10(1). 1-27.
23
- Dabir Moghadam, Mohammad (2008). Theoretical Linguistics, Tehran, Sokhan.
24
- Farokhi Sistani, Ali Ibn Jolough (1999), Divan, by Mohammad Dabirsiyaghi, Fifth Edition,
25
- Ferdowsi, Abolghasem(2005). Shaahname,by Saied Hamidian,volume 4,seventh edition,Tehran,ghatre.
26
- Ferdowsi, Abolghasem(2005). Shaahname,by Saied Hamidian,volume 8,seventh edition,Tehran,ghatre.
27
- Halliday, Michael and Ruqaiya Hassan(1393). Language, Context and Text, Mojtaba Monshizadeh, Tahere Ishani,Tehran.
28
-Halliday, m.a.k(1985).An introduction to functional grammar(first edition)
29
Edward Arnold: London..
30
- Halliday, m.a.k(2004). An introduction to functional grammar(3rd ed). .New York: Axford university press inc.
31
-Halliday. m.a.k. and and Matthiessen (2004). An introduction to functional grammar,London: Edward Arnold.
32
-Iranzadeh, Nematollah (2004). “The Debate between the Comb and the Mirror, the ballad of Mir Ali Kabir”, Journal of Knowledge, No. 76-77.
33
-Ishani, Tahereh(2014).“A Study of the Stylistic and Personality Traits of Simin Daneshvar Using Functional Linguistics Approach”, Linguistics, Research Institute of Humanities and Cultural Studies, Vol. 5, No. 1, 9.
34
- Khaghani, Afzal-al-Din Badil Ibn Ali(2009). Divan, by Zia-al-Din Sajjadi, Ninth Edition, Tehran, Zavar.
35
- Modabberi, Mahoud (1991). Biography and Poetries of Poets without Divan in 3, 4 and 5 AH, Tehran, Panous. -Mohajer, mehran and Mohammad Nabavi(1376), To the linguistic of poem ; A functional approach,Tehran.
36
- Nezami, Elias Ibn Yousef (2009). Makhzan al-Asrar, Edited and Annotated by Hassan
37
Vahid Dastgerdi, Second Edition, Tehran, Zavar.
38
- Pourjavadi, Nasrollah (2006). Present Language in Mysticism and Persian Literature, Tehran, Hermes.
39
- Saadi, Musharraf al-Din Mosleh ibn Abdullah (2002).Boostan, Edited and Explained by Gholam Hossein Yousefi, Seventh Edition, Tehran, Kharazmi.
40
- Sadri, Nayreh (2005). A Study of Gulistan of Sa’di’s Stylistics Based on Functional Linguistics (on the Basis of Selected Anecdotes from All Chapters), Ph.D Dissertation, Department of Persian Language and Literature, Allameh Tabataba’i University.
41
- Sharif Nasab, Maryam(2011).“Verbal Communication in Ancient Persian Poetry (Questions and Answers, Conversation, Debate and Dialectics)”, Ancient Persian Literature, Vol. 2, Second No. 2.
42
-Thompson,Geof.(2004). Introducing Functional Grammar(2nd ed), New York: Axford university press inc.
43
ORIGINAL_ARTICLE
گواهنمایی در شاهنامه
در هر متنی به خصوص متون روایی برای اقناع مخاطب و باورپذیری بیشتر، از شواهد مختلف استفاده میشود. این موضوع در زبانشناسی ذیل مقولهای با نام «گواهنمایی» تعریف میشود. فرانک رابرت پالمر از جمله معنیشناسانی است که این مقوله را به دو نوع «حسی» و «گزارشی» تقسیم و برای هر یک انواعی ذکر میکند. در این پژوهش انواع گواهنماهای موجود در شاهنامه در مولفههای: دیداری (مستقیم و غیرمستقیم)، شنیداری، بویایی، حس ششم، شباهت، انواع گزارش، تجربه و شناخت، دلالت عقلانی، پیشبینی(اخترشناسی و تعبیرخواب)، فرّ ایزدی، قسم و گواه دادن شخص معتبر بررسی شد. یافتههای پژوهش حاکی از آن است که نشانگرهای حدس و گمان هرچند دربردارندۀ شک و تردید هستند، در نهایتِ صحت گزاره اتفاق میافتند. در گفتمان شخصیتها (شاهزادگان، پهلوانان، موبدان، ستارهشناسان و...) به دلیل عقلانیت بالای فرستنده، گمانها به واقعیت میپیوندد و خلاف آن هیچگاه اتفاق نمیافتد. «استنباط از روی نشانهها» به دلیل مشارکت در دیگر انواع گواهنمایی، کاربردقابل توجهی دارد. از نشانگرهای گواهنمایی میتوان به: افعال حسی و شناختی مانند: «دیدن»، «شنیدن»، «بوییدن»، «دانستن»، «آگاه شدن»، و کنایاتی مانند: «بهدلآمدن» و واژگان دیگری که در معیت گواهنماییها به کار میروند مانند: «گمانم»، «گویی» و «برآنم» اشاره کرد.
https://classicallit.ihcs.ac.ir/article_7772_d0d5e760f6131a4e821eac8cb2a910e3.pdf
2022-07-23
87
122
10.30465/cpl.2022.7772
گواهنمایی
وجهیت
شاهنامه فردوسی
پالمر
نشانگرهای گواهنمایی
مریم
بختیاری
mbakhtiari329@yahoo.com
1
دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه الزهرا«س»-تهران
AUTHOR
مهدی
نیک منش
nikmanesh44@yahoo.com
2
دانشیار زبان و ادبیات فارسی، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه الزهرا«س»-تهران
LEAD_AUTHOR
نسرین
فقیه ملک مرزبان
nasrinfaghih@yahoo.com
3
دانشیار زبان و ادبیات فارسی، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه الزهرا«س»-تهران
AUTHOR
ابوالقاسمی، محسن. (1381). دستور تاریخی زبان فارسی، تهران: سمت
1
احمدی گیوی، حسن. (1380)، دستور تاریخی فعل، 2جلد، تهران: قطره
2
امیدواری، آرزو و ارسلان گلفام. (1396). «بررسی گواه نمایی در زبان فارسی. رویکردی رده شناختی»، جستارهای زبانی، 1(20)، (79-99)
3
انوری، حسن. (1341)، «فعل های ماضی را چگونه به کار ببریم؟»، مجله یغما، شماره 168، (181-183)
4
اوشیدری، جهانگیر. (1371). دانشنامه مزدیسنا، جلد اول، تهران: نشر مرکز
5
خالقی مطلق، جلال. (1393). سخنهای دیرینه، تهران: افکار
6
داوری، شادی. (1399). «پیدایش قیود گواه نما از فعل گفتن در فارسی: رویکرد دستورشدگی». نشریه پژوهشهای زبانشناسی تطبیقی، 10 (20)، (219-189)
7
دبیر مقدم، محمد. (1382). «گزارش هفدهمین کنگره بین المللی زبان شناسان»، زبانشناسی، 3 (7)، (142-135)
8
رضایی، والی. (1393). «گواه نمایی در زبان فارسی امروز». پژوهش های زبانی، 1 (19)، (21-40)
9
شفیعی، محمود. (1377). شاهنامه و دستور، تهران: انتشارات دانشگاه تهران
10
صحراگرد، حسین، حسن حیدری، علی صباغی، جلیل مشیدی. (1400). «کاراگاهان و کاراگاهی در شاهنامه فردوسی». کهن نامه ادب پارسی، 2 (12)، (241-270)
11
فردوسی، ابوالقاسم. (1399). شاهنامه، تصحیح: جلال خالقی مطلق. انتشارات سخن: تهران
12
گندمکار، راحله. (1398). «تحلیل معنایی گواهنمایی در زبان فارسی»، نشریه زبان فارسی و گویشهای ایرانی، 4(2)، (99-120)
13
منصوریان سرخگریه، حسین و لیلا توکل. (1389). «تاثیر کواکب در پیشگویی شاهنامه». پژوهشنامه زبان و ادب فارسی، 5 (25)،(147-172)
14
Aikhenvald, A. Y. (2004). Evidentiality. New York: Oxford University Press.
15
Cambridge: Harvard University.
16
de Haan, Ferdinand. 1999. Evidentiality and Epistemic Modality: Setting Boundaries. Southwest Journal of Linguistics 18. 83-101.
17
Faller, M.T. 2002. Semantics and pragmatics of evidentials in Cuzco Quechua. Doctoral dissertation, Stanford University
18
Jahani, Carina 2000. Expressions of indirectivity in spoken modern Persian. In Johnson and Utas (eds.), Evidentials: Turkic, Iranian and neighbouring
19
Jakobson, R. (1957). Shifters, Verbal Categories and the Russian verbs.
20
languages. (185-207). Berlin and New York: Mouton de Gruyter.
21
Ljung, M. (2011). Swearing: A Cross-Cultural Linguistic Study. Hampshire:
22
Lyons, J. (1977). Semantics. Cambridge: Cambridge University Press.
23
Palgrave Macmillan.
24
Palmer, F.R. 2001. Mood and Modality (2end ed). Cambridge. Cambridge University Press
25
Willett, T. 1988. A cross-linguistic survey of the grammaticizations of evidentiality. Studies in Language,12:51-97.
26
ORIGINAL_ARTICLE
تأملی در کلماتالشعرا
کلماتالشعرا، تذکرۀ شاعران فارسیزبان هند در عهد نورالدین جهانگیر تا اورنگزیب بابری، تألیف محمد افضل متخلص به سرخوش، شاعر و نویسندۀ سدههای ۱۱-۱۲ق، است. این کتاب اولینبار در سال ۱۹۴۲م در لاهور، سپس در سال ۱۹۵۱م در مدراس و آخرینبار در سال ۱۳۸۹ به تصحیح علیرضا قزوه در تهران منتشر شده است. قزوه در تصحیح کلماتالشعرا از دو چاپ قبلی و سه دستنویس آن بهره بردهاست. نگارندگان در این مقاله چاپهای پیشین این کتاب را با تصحیح قزوه مقابله کردهاند و به این نتیجه رسیدهاند که چاپ قزوه از برخی جهات نسبت به آنها برتر است، اما کاستیها و ایرادات نسبتاً چشمگیری هم در آن مشاهده میشود که شماری از آنها از جنبههای ذیل بررسی شدهاند: صورتهای نادرست (کلمات یا عبارات مغلوط)، نسخهبدلها (گزارش ناقص، برتری بر متن، همسانی با متن، ناهماهنگی با متن)، و اشکالات کلّی و روششناختی (تفاوت ضبطها در مقدمۀ مصحح، جابهجایی و آمیختگی بخشها، تکرار، نداشتن تعلیقات و ناقص بودن نمایهها).
https://classicallit.ihcs.ac.ir/article_5859_09be0ed35556afd353f14de3c4f74046.pdf
2022-07-23
123
146
10.30465/cpl.2022.5859
کلماتالشعرا
محمد افضل سرخوش
تذکرههای فارسی سدۀ ۱۱ق
تصحیح متون
عباس
بگجانی
abbas.bagjani@gmail.com
1
استادیار فرهنگستان زبان و ادب فارسی
LEAD_AUTHOR
سید محمد
صاحبی
mohammad_sahebi61@yahoo.com
2
استادیار فرهنگستان زبان و ادب فارسی
AUTHOR
اشرف مازندرانی، ملا محمدسعید (۱۳۷۳). دیوان، تصحیح محمدحسن سیّدان، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
1
افوشتهای نطنزی، محمودبن هدایتاللّه (۱۳۵۰). نقاوةالآثار، تصحیح احسان اشراقی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر آثار.
2
بداؤنی، عبدالقادر (۱۳۸۰). منتخبالتواریخ، تصحیح مولوی احمدعلی صاحب، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
3
بنارسی، علی ابراهیم خان خلیل (۱۳۸۴). صحف ابراهیم (بخش معاصران)، تصحیح میرهاشم محدث، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
4
بهار، لالهتیک چند (۱۳۸۰). بهار عجم، تصحیح کاظم دزفولیان، تهران: طلایه.
5
بیدل دهلوی، عبدالقادر (۱۳۷۶): کلیات، تصحیح اکبر بهداروند و پرویز عباسی داکانی، تهران: الهام.
6
تأثیر تبریزی، محسن (۱۳۷۳). دیوان، تصحیح امینپاشا اجلالی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
7
جهانگیر گورکانی، نورالدین محمد (۱۳۵۹). جهانگیرنامه، تصحیح محمد هاشم، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
8
حسینی منشی، محمود (۱۳۹۶). تاریخ احمدشاهی، تصحیح محمدسرور مولایی، تهران: عرفان.
9
خوشگو، بندرابن داس (۱۳۸۹). سفینۀ خوشگو (دفتر دوم)، تصحیح سید کلیم اصغر، تهران: کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.
10
رامپوری، غیاثالدین محمدبن جلالالدین (۱۳۷۵). غیاثاللغات، به کوشش منصور ثروت، تهران: امیرکبیر.
11
سرخوش، محمد افضل (۱۳۸۹). کلماتالشعرا، تصحیح علیرضا قزوه، تهران: کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.
12
شوکت بخاری، محمداسحاق (۱۳۸۲). دیوان، تصحیح سیروس شمیسا، تهران: فردوس.
13
صائب تبریزی، میرزا محمدعلی (۱۳۷۰). دیوان، تصحیح محمد قهرمان، ج۶، تهران: علمی و فرهنگی.
14
صفا، ذبیحاللّه (۱۳۷۸). تاریخ ادبیات در ایران، ۸ج، تهران: فردوس.
15
علامی، ابوالفضل مبارک (۱۳۷۲). اکبرنامه، تصحیح غلامرضا طباطبایی مجد، ج۱، تهران: مؤسسّۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
16
گلچین معانی، احمد (۱۳۶۳). تاریخ تذکرههای فارسی، ۲ج، تهران: کتابخانۀ سنایی.
17
گوپاموی، محمد قدرتاللّه (۱۳۸۷). نتایجالافکار، تصحیح یوسف بیگباباپور، قم: مجمع ذخائر اسلامی.
18
لاهوری، عبدالستّاربن قاسم (۱۳۸۵). مجالس جهانگیری، تصحیح عارف نوشاهی و معین نظامی، تهران: میراث مکتوب.
19
مایل هروی، نجیب (۱۳۷۲). کتابآرایی در تمدن اسلامی، مشهد: آستان قدس رضوی.
20
محمد پادشاه (۱۳۳۶). فرهنگ آنندراج، تصحیح محمد دبیرسیاقی، تهران: کتابخانۀ خیام.
21
مشار، خانبابا (۱۳۴۰-۱۳۴۴). مؤلفین کتب چاپی فارسی و عربی، ۶ج، تهران: شرکت سهامی چاپ رنگین.
22
مولوی، جلالالدین محمد (۱۳۶۳). مثنوی معنوی، تصحیح رینولد.ا.نیکلسون، بهکوشش نصرالله پورجوادی، ۳ج، تهران: امیرکبیر.
23
نجیب کاشانی، نورالدین محمدشریف (۱۳۸۲). کلیات، تصحیح اصغر دادبه و مهدی صدری، تهران: میراث مکتوب.
24
نظیری نیشابوری، محمدحسین (۱۳۴۰). دیوان، تصحیح مظاهر مصفا، تهران: کتابخانههای امیرکبیر و زوار.
25
نقوی، سید علیرضا (۱۳۴۳). تذکرهنویسی فارسی در هند و پاکستان، تهران: مؤسسۀ مطبوعاتی علمی.
26
هاشمی سندیلوی، احمدعلیخان (۱۹۷۰م). مخزنالغرائب، ج۲، تصحیح محمدباقر، لاهور: دانشگاه پنجاب.
27
ORIGINAL_ARTICLE
تحلیل ظرفیتهای پویانمایی (انیمیشنی) حکایت «اسب آبنوس» هزار و یک شب
در دهههای اخیر هنر پویانمایی (انیمیشن) به صنعتی بسیار درآمدزا تبدیل شده که با جادوی خود مخاطبان بسیاری را به خود جلب کرده است. اقتباس از متون ادبی یکی از راهکارهای سینما و انیمیشن برای تهیهی فیلمی جذاب است. یکی از مهمترین این متون «هزار و یک شب» است که تطور و گسترش آن در ایران، هند، جهان عرب و غرب، این اثر را برای مخاطبان بسیاری قابل توجه کرده است. در این مقاله نویسنده میکوشد با توجه به وجه خیالانگیزی و فانتزی حکایت «اسب آبنوس» که یکی از مهمترین لازمههای انیمیشن است، با انطباق این حکایت با ساختار فیلمنامه پویانمایی (انیمیشنی) به روش توصیفی- تحلیلی، عناصری که به انیمیشنی شدن حکایت «اسب آبنوس» هزار و یک شب کمک میکند را شرح دهد و با تأکید بر ظرفیتهایی چون فانتزی، بهرهگیری از ساختار سه پرده نمایشی ارسطویی، بررسی عناصر مهمی چون گرهافکنی، بحران، اوج و گرهگشایی؛ کشمکشهای عملمحور و تعلیقساز؛ شخصیتپردازی اصولی بر مبنای گفتوگو و عمل و صحنهها و موقعیتهای جذاب مناسب برای فضای پویانمایی، قابلیتهای این حکایت را به مخاطبان، بهویژه فیلمسازان و هنرمندان پویانما نشان دهد.
https://classicallit.ihcs.ac.ir/article_5960_919975722dac881b002ab95b7306a7be.pdf
2022-07-23
147
171
10.30465/cpl.2021.5960
ادبیات
پویانمایی (انیمیشن)
اقتباس
هزار و یک شب
اسب آبنوس
طیبه
پرتوی راد
t.partovirad@gmail.com
1
استادیار گروه زبان انگلیسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه حضرت معصومه (س)، قم، ایران
AUTHOR
آقاخانی، ایوب (1387). اصول درامنویسی برای رادیو، تهران: نمایش.
1
ارسطو، فن شعر (1387). فن شعر، ترجمه عبدالحسین زرین­کوب. تهران: امیرکبیر.
2
استانیسلاوسکی، کنستانتین (1395)، آخرین درس بازیگری، ترجمه مهین اسکویی و ناصر حسینی مهر، تهران: نگاه.
3
اسدی، رحیم (1389). «سهم هزار و یک شب در انیمیشن جهانی»، رشد آموزش هنر، شماره 2، دوره هفتم، صص 43-46.
4
اسلامی، وحید (1385). «درگیری با رؤیاهای عاریتی: مقایسه جایگاه انیمیشن با سینمای زنده در رویاسازی»، دوره شانزدهم فارابی، شماره دوم. صص 119- 122.
5
اگری، لاجوس (1364). فن نمایشنامه­نویسی، ترجمه مهدی فروغ، تهران: نگاه.
6
اوحدی، مسعود (1383). «تعبیر سینمای هالیوود از افسانهی «هزار و یک شب»، فصلنامه هنر، شماره 61.
7
بولتن، مارجوری (1380). «ادبیاتی که راه میرود». ترجمه یدالله آقا عباسی. مجله نمایش. سال چهارم. شماره 37.
8
بیضایی، بهرام (1391). هزار افسان کجاست؟، تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
9
تهرانی، مهدی (1382). «جایگاه کمپانیهای بزرگ و استودیوهای مستقل در روند رشد و فراگیری سینمای انیمیشن (1927-2003)»، دوره سیزدهم فارابی، شماره اول. ص 144.
10
جواهریان، مهین (1378). تاریخچه انیمیشن در ایران، تهران: دفتر پژوهشهای فرهنگی.
11
جهازی، ناهید (1390). «شیوههای تبدیل افسانه به انیمیشن»، فصلنامه فرهنگ مردم ایران، شماره 74. صص 34- 47 .
12
حبیبی، شهاب (1390). «روشهای ساخت انیمیشن: بخش نخست انیمیشنهای سنتی»، شبکه، ص 244.
13
داوسن، س. و (1392). درام، ترجمه فیروزه مهاجر، تهران: مرکز.
14
سکستون، آدام (1390). «ساختار داستان کلاسیک با پیرنگ آغاز میشود»، ترجمه محمد گذرآبادی، فصلنامه سینمایی فارابی، دوره هفدهم، شماره چهارم، صص 37- 42.
15
سیگر، لیندا (1383). بازنویسی فیلمنامه، ترجمه عباس اکبری، تهران: سوره مهر.
16
شارف، استفان (1393). عناصر سینما (درباره نظریه تاثیر زیبایی شناسی سینمایی)، ترجمه محمد شهبا و فریدون خامنه پور، تهران: هرمس.
17
شریفی، محمد (1397). فرهنگ ادبیات فارسی، تهران: فرهنگ نشر نو.
18
شهبازی، شاهپور (1392). تئوری­های فیلم­نامه در سینمای داستانی، تهران: زاوش.
19
صدیق، یوسف (1385). «فانتزی در انیمیشن»، فارابی، دوره شانزدهم، شماره دوم. صص 191- 209.
20
جعفرزاده، مهیار (1385). «نگاهی به سرزمینهای تخیلی در قصههای فانتزی (برگرفته از انیمیشن مگزین)»، فارابی، شماره 62، صص211- 217.
21
ضیایی، محمدرفیع (1385). «چقدر به نقش ادبیات در انیمیشن معتقدیم؟» ادبیات و پویانمایی، فارابی 62، صص 123-138.
22
عبدعلی، محمد (1382). «انیمیشن و واژههای معادل آن در زبان فارسی»، کتاب ماه هنر، شماره 59 و 60، صص 89-91.
23
علمداری، امیرمسعود (1390)، «توقف سینمای زنده؛ آغاز سینمای انیمیشن»، پیل­بان: ص 109-110.
24
فرمانی- علیرضا (1386). «بحران رقابت در انیمیشن ایران»، نقد سینما، شماره 19، ص 6-7.
25
فیض، فائزه (الف 1385). «تفاوتهای بازیگری در انیمیشن»، فارابی، دوره شانزدهم، شماره دوم ص 186- 182.
26
-------- (ب 1385). «مجموعه مقالات تخصصی انیمیشن؛ ویژه ایده­یابی»، سیمیا، کتاب اول و دوم، تهران: دانشگاه هنر، ص 169.
27
فیلد، سید (1379). تلما و لوئیز، ترجمه عباس اکبری، تهران: فرهنگ کاوش.
28
------ (1393). راهنمای فیلمنامه نویس، ترجمه عباس اکبری، تهران: نیلوفر.
29
قادری، نصرالله (1394). آناتومی ساختار درام، تهران: نیستان.
30
کشاورز، اردشیر (1389). فیلمنامه نویسی برای انیمیشن، تهران: دانشکده صداوسیما.
31
گذرآبادی، محمد (1393). فرهنگ فیلمنامه، تهران: بنیاد سینمایی فارابی.
32
گلی­زاده، پروین و علی یاری (1388). «بررسی قابلیتهای نمایشی داستان حسنک وزیر در تاریخ بیهقی»، مجله علمی پژوهشی جستارهای ادبی، شماره 166، صص 86-69.
33
محجوب، محمدجعفر (1383). ادبیات عامیانه در ایران، به کوشش حسن ذوالفقاری، تهران: چشمه.
34
مرادی، شهناز (1368). اقتباس ادبی در سینمای ایران، تهران: آگاه.
35
مکی، ابراهیم (1397). شناخت عوامل نمایش، تهران: سروش.
36
مککی، رابرت (1397). داستان: ساختار، سبک و اصول فیلم­نامه­نویسی، ترجمه محمد گذرآبادی، تهران: هرمس.
37
نظری، شهروز (1382). «واژه فانتزی در انیمیشن»، کتاب ماه هنر، شماره 59 و 60.
38
وانوا، فرانسیس (1388). فیلم­نامه­های الگو، الگوهای فیلم­نامه، ترجمه داریوش مودبیان، تهران: قاب.
39
وبر، مریلین (1391). فیلمنامه­نویسی انیمیشن، ترجمه حسین فراهانی، تهران: ساقی.
40
هاچن، لیندا (1396). نظریه­ای در باب اقتباس، ترجمه مهسا خداکرمی، تهران: مرکز.
41
---------- (1383). هزار و یک شب. ترجمه عبداللطیف تسوجی تبریزی، جلد اول، تهران: هرمس.
42
Aristotle (1983). Rhetoric. Trans.W.R. Roberts. (The modern library):New York.
43
Bendazzi, Giannalberto (2017).ANIMATION: A WORLD HISTORY, New York, NY : Routledge
44
Beidemuhle, Tobias (2012). Camera Movement: Historical Overviewand Application in Madly Unto Eternity, MFA. Savannah College of Art and Design.
45
Blazer, Liz (2016), ANIMATED STORYTELLING :Simple Steps For Creating Animation and Motion Graphics 1st Edition, Kindle Edition. A documental approach to adventure game development. Sci.Comput. Programming 67(1):3-31. doi: http://dx.doi.org/10.1016/j.scico.2006.07.003.
46
Bordwell, david and Thompson, Krisrin (1995). Film Art: An Introduction, New York, Mc Graw-Hill.
47
Block B (2007). The Visual Story: Creating the Visual Structure of Film,TV and Digital Media (Second Edition ed.). New York: Focal Press.
48
Chatman, Seymour. (1990). Coming to Terms: The Rhetoric of Narrative in
49
Furniss Maureen (2016). A New History of Animation. New York : Thames & Hudson.
50
Halliwell, Stephan (1987). The Poetics of Aristotle, London: Duckworth.
51
Letwin, David & Joe Stockdale and Robin Stockdale (2008), The Architecture of Drama, Lanham, Maryland
52
McFarlane, Brian (1996). Novel to Film: An Introduction to the Theory of Adaptation, Clarendon Press, Oxford
53
Sanders, Julie. (2006). Adaptation and Appropriation (The New CriticalIdiom).London: Routledge.
54
Trottier, David) 1998(, The Screenwriter's Bible, Silman James, pp. 5–7.
55
Willis, Edgar E. (1967). Writing Television and Radio Programs, Rinehart and Winston, the University of Michigan.
56
ORIGINAL_ARTICLE
بازنمایی داعیههای سیاسی، مذهبی، و فرهنگی حاکمیت صفویان در داستان عامیانة حسینکرد شبستری
قصّة حسینکرد شبستری از منابع داستانی عصر صفوی و دارای مضمونی عامیانه ـ حماسی است. این داستان سرگذشت پهلوانان (عیّاران) عصر شاه عباس صفوی (۹۹۶ـ۱۰۳۸ ه ق.) را روایت میکند. داستان در زمینة تاریخی اختلافات ایران با عثمانیها، ازبکان و گورکانیان هند روایت شده است. دو محور اصلی این داستان، متشکل از درک و دریافت قهرمانهای ملّی از ضرورت پاسداشت وطن در برابر تعرّض بیگانگان و حفظ و صیانت از پادشاهی صفویه است. ویژگی مشترک این دو محور مفهومی در داستان، اتّصال به مذهب تشیع و سرزمین ایران است. این مقاله با استفاده از الگوی طبقهبندی عناصر داستانهای عامیانة پراپ در صدد تحلیل و بررسی چگونگی شکلگیری و بازتاب داعیههای سیاسی، مذهبی و فرهنگی صفویان در ذهنیت عامه است. این تحقیق مشخص میکند که داستان حسینکرد منعکسکنندة ذهنیت عامة مردم از دین، مذهب، ملّیت و هویت ایرانی در عصر صفوی است.
https://classicallit.ihcs.ac.ir/article_6217_2807d61383db87ecbd939fd09d05238a.pdf
2022-07-23
173
202
10.30465/cpl.2022.6217
حسینکرد شبستری
داستان عامیانه
مذهب تشیع
حکومت صفوی
شاه عباس صفوی
پروین
ترکمنیآذر
ptorkamanyazar@gmail.com
1
استاد تاریخ ایران، پژوهشکده تاریخ، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران.
AUTHOR
زینب
عیوضی
eyvazi.zeynab@gmail.com
2
دانشجوی دوره دکتری تاریخ ایران بعد از اسلام، پژوهشکده تاریخ، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران.
LEAD_AUTHOR
فارسی
1
آتشسودا، محمدعلی(۱۳۸۶)، «بررسی ساخت داستان عامیانة حسینکرد شبستری»، مجلة زبان و ادبیات فارسی، سال سوم، شمارة هشتم، صص۹ـ۵۰.
2
اسپناقچی، پاشازاده(۱۳۷۹)، محمدعارف بن محمدشریف. انقلاب الاسلام بین الخواص و العوام، تصحیح رسول جعفریان، قم: دلیل.
3
استنفیلد جانسن، رزمری(۱۳۹۷)، حیدرآباد در داستان حسینکرد شبستری، ضمیمة: ایرج افشار و مهران افشاری (به کوشش)، قصة حسینکرد شبستری، براساس روایت ناشناختة موسوم به حسیننامه، تهران: چشمه، صص ۴۶۱-۴۷۱.
4
اشرف، احمد(۱۳۹۵)، هویت ایرانی از دوران باستان تا پایان پهلوی، ترجمه و تدوین حمید احمدی، تهران: نی.
5
افشار، ایرج و مهران افشاری(۱۳۹۷)، (به کوشش)، قصة حسینکرد شبستری؛ براساس روایت ناشناختة موسوم به حسیننامه، تهران: چشمه.
6
امینیهروی، ابراهیم بن میرجلالالدین(۱۳۸۳)، فتوحات شاهی، تاریخ صفوی از آغاز تا سال ۹۲۰ ه.ق، تصحیح محمدرضا نصیری، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
7
اولئاریوس، آدام(۱۳۶۳)، سفرنامة آدام اولئاریوس، ترجمه احمد بهپور، تهران: سازمان انتشاراتی و فرهنگی ابتکار.
8
باسورث، کلیفورد ادموند(۱۳۸۱)، سلسلههای اسلامی جدید، راهنمای گاهشماری و تبارشناسی، ترجمة فریدون بدرهای، تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران.
9
بیات، حسین و محبوبه حیدری و شهناز رحیمیفرد، (۱۳۹۸)، «تحلیل گفتمان انتقادی در داستان عامیانة حسینکرد شبستری»، دوماهنامة فرهنگ و ادبیات عامه، سال هفتم، شمارة بیستونه، آذر و دی، صص ۹۳ـ۱۱‍۱.
10
پراپ، ولادیمیر(۱۳۸۶)، ریختشناسی قصههای پریان، ترجمة فریدون بدرهای، تهران: توس.
11
جعفرپور، میلاد و عباس محمّدیان(۱۳۹۲)، «ساختار بنمایهها در حسینکرد شبستری، شیرویه نامدار و ملک جمشید»، نشریة ادب و زبان، سال شانزدهم، شماره سیوسه، بهار و تابستان، صص ۴۸ـ۸۵.
12
جعفریان، رسول(۱۳۹۷)، کاربرد داستان-تاریخ در تبلیغات مذهبی مازندران قرن نهم هجری، قم: مورخ.
13
جعفریان، رسول(۱۳۷۸)، قصهخوانان در تاریخ اسلام و ایران، مروری بر جریان قصهخوانی، ابعاد و تطور آن در تاریخ ایران و اسلام، قم: دلیل.
14
جملی کارری، جووانی فرانچسکو(‍۱۳۴۳)، سفرنامة کارری، ترجمه عباس نخجوانی و عبدالعلی کارنگ، تبریز: ادارهکل فرهنگ و هنر آذربایجان شرقی.
15
حسینکرد شبستری(۱۳۹۴)، تهران: ققنوس.
16
حصوری، علی و اولریش مارزلف، (۱۳۹۳)، دانشنامة جهاناسلام، ج۱۳، ذیل مدخل «حسینکرد شبستری»، تهران: دانشنامة جهان اسلام.
17
خیراندیش، عبدالرسول و آمنه ابراهیمی(۱۳۹۱)، «اهمیت ادبیات فولکلوریک در بازنمایی تاریخ اجتماعی، مروری بر قصة حسینکرد شبستری»، تحقیقات تاریخ اجتماعی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، س ۲، ش ۲، پاییز و زمستان ۱۳۹۱، صص ۴۱ـ۵۴.
18
خواندمیر، غیاثالدین بن همامالدین(۱۳۸۰)، تاریخ حبیبالسیر فی اخبار افراد بشر، تصحیح محمد دبیرسیاقی، تهران: خیام، ۴ جلد.
19
دانشنامة پرینستون(۱۳۸۹)، ذیل مدخل «پیرنگ»، ضمیمة: الیزابت دیپل(۱۳۸۹)، پیرنگ، از مجموعة مکتبها، سبکها و اصطلاحهای ادبی و هنری، ترجمة مسعود جعفری، تهران: مرکز.
20
دهقان دهنوی، زهرا و یدالله جلالی پنداری(۱۳۹۰)، «بررسی عنصر روایت در قصة حسینکرد شبستری»، مجله ادب پژوهی، شماره هفدهم، پاییز، صص۱۴۳ـ۱۶۳.
21
دیپل، الیزابت(۱۳۸۹)، پیرنگ، از مجموعة مکتبها، سبکها و اصطلاحهای ادبی و هنری، ترجمة مسعود جعفری، تهران: مرکز.
22
ذوالفقاری، حسن(۱۳۹۷)، زبان و ادبیات عامة ایران، تهران: سمت.
23
رستمنامه(۱۳۸۷)، تهران: مرکز پژوهشی میرات مکتوب.
24
روملو، حسن(۱۳۸۴)، احسنالتواریخ، تصحیح عبدالحسین نوایی، ۳جلد، تهران: اساطیر.
25
رویمر، هـ ر.(۱۳۸۰)، «برآمدن صفویان»، در: تاریخ ایران کمبریج: دورة صفویان، ترجمة یعقوب آژند، تهران: جامی.
26
ریکور، پل(۱۳۸۳)، زمان و حکایت، کتاب اول: پیرنگ و حکایت تاریخی، ترجمة مهشید نونهالی، تهران: گام نو.
27
زرینکوب، عبدالحسین(۱۳۸۷)، دنبالة جستجو در تصوف ایران، تهران: امیرکبیر.
28
سیاقی نظام، نظامالدین علی شیرازی(۱۳۹۳)، فتوحات همایون، تصحیح حسن زندیه، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه؛ اصفهان: قطب علمی مطالعات فرهنگ و تمدن شیعه در عصر صفویه.
29
شریفنسب، مریم(۱۳۹۴)، روایتپژوهی داستانهای عامیانة ایرانی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
30
صفا، ذبیحالله(۱۳۶۹)، «اشارهای کوتاه به تحریر داستانها در دوران صفوی (داستانهای مذهبی)»، ایرانشناسی، زمستان ۱۳۶۹، ش ۸، صص۷۲۴-۷۲۹.
31
عالمآرای شاه اسماعیل(۱۳۸۴)، به کوشش اصغر منتظرصاحب، تهران: علمی و فرهنگی.
32
عالمآرای صفوی(۱۳۵۰)، به کوشش یدالله شکری، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
33
غفاریفرد، عباسقلی(۱۳۷۶)، روابط صفویه و اوزبکان، تهران: وزارت امور خارجه.
34
فراگنر، برت(۱۳۹۴)، فارسی زبانی، قلمرو، هویت و رابطة زبانی در تاریخ آسیا، ترجمة سعید فیروزآبادی، تهران: علمی و فرهنگی.
35
قائمی، فرزاد(۱۳۹۵)، بررسی سنتهای قصهخوانی-نقالی و ساختار روایی «دایرهای» در حماسههای شفاهیبنیاد، کهننامة ادب فارسی، س ۷، ش ۴، صص ۱۰۱ ـ ۱۳۲.
36
کلیات داستان حسینکرد شبستری(بی تا)، تهران: شمسالعماره.
37
مارزلف، اولریش(۱۳۷۶)، طبقهبندی قصههای ایرانی، ترجمة کیکاووس جهانداری، تهران: سروش، ۱۳۷۶.
38
مارزلف، اولریش(۱۳۹۷)، گنجینهای از گزارههای قالبی در داستان عامیانة حسینکرد، ضمیمة: ایرج افشار و مهران افشاری (به کوشش)، قصة حسینکرد شبستری؛ براساس روایت ناشناختة موسوم به حسیننامه، تهران: چشمه، ۱۳۹۷، صص ۴۳۹-۴۶۰.
39
محجوب، محمدجعفر(۱۳۸۶)، ادبیات عامیانة ایران، مجموعه مقالات دربارة افسانهها و آداب و رسوم مردم ایران، بهکوشش حسن ذوالفقاری، تهران: چشمه.
40
محجوب، محمدجعفر(۱۳۷۰)، تحول نقالی و قصهخوانی، تربیت قصهخوانان و طومارهای نقالی، ایراننامه، ش ۳۴، بهار ۱۳۷۰، صص ۱۸۶-۲۱۱.
41
مستوفی بافقی، محمدمفید(۱۳۹۶)، مختصر مفید؛ جغرافیای ایرانزمین در عصر صفوی، تصحیح ایرج افشار با همکاری محمدرضا ابوئی مهریزی، تهران: بنیاد موقوفات افشار.
42
مستوفی قزوینی، حمدالله(۱۳۸۱)، نزههالقلوب، تصحیح محمد دبیرسیاقی، قزوین: حدیث امروز.
43
منشی، محمد یوسف بن خواجه بقا(۱۳۸۰)، تذکرة مقیمخانی (سیر تاریخی، فرهنگی و اجتماعی ماوراءالنهر در عهد شیبانیان و اشترخانیان)، تصحیح فرشته صرافان، تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب.
44
موسیپور، ابراهیم(۱۳۹۳)، مقدمهای بر پژوهش دین عامیانه، تهران: جوانه توس.
45
میرصادقی، جمال(۱۳۹۴)، ادبیات داستانی، تهران: سخن.
46
میرکیایی، مهدی(۱۳۹۹)، کالبدشکافی واکنش فرودستان به سلطه در قصههای عامیانه، دوفصلنامة کهننامة ادب پارسی، سال یازدهم، شمارة اول، ۲۸۳-۳۰۵.
47
نظامالملک طوسی، حسن بن علی(۱۳۸۹)، سیاستنامه(سیرالملوک)، تصحیح جعفر شعار، تهران: امیرکبیر.
48
نوایی، عبدالحسین و عباسقلی غفاریفرد(۱۳۸۱)، تاریخ تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران در دوران صفویه، تهران: سمت.
49
نوایی، عبدالحسین(۱۳۵۷)، شاه عباس، ۳ جلد، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
50
انگلیسی
51
Babayan, Kathryn(1994), The Safavid Synthesis: From Qizilbash Islam to Imamite Shi'ism, Iranian Studies, Vol. 27, No. 1/4, Religion and Society in Islamic Iran during the Pre-Modern Era, pp. 135-161.
52
Gnoli, Gherardo(1989), The Idea of Iran; An Essay on its Origin, Roma: Istituto Italiano Per IL Medio Ed Estremo Oriente.
53
ORIGINAL_ARTICLE
تقابلسازی با کلاننماد «باز» در مثنوی و غزلیات شمس
تقابلهای دوگانه از ساختار ذهن و زبان انسان سرچشمه میگیرد و سپس در نظامهای نشانهای دیگر بهکار میرود؛ ازینرو در متون ادبی، تقابلها یکی از اساسیترین نشانهها و الگوهای تحلیل هستند که بستر درک مفاهیم ذهنی را فراهم میکنند. در این نوشتار تقابلهای خُرد مثنوی و غزلیات شمس، با انتخاب نمونۀ «تقابلسازی با کلاننماد باز» استخراج، تحلیل و مقایسه شده است. تقابلهایی که با کلاننماد «باز» در مثنوی ساخته شدهاند، اغلب در یک رابطۀ طبیعی و منطقی با مضامین تقریباً مشترک قرار دارند؛ و باز در بیشتر موارد نماد روح الهی و اولیاء است و در این معانی مولانا عالم روحانی را مقابل عالم جسمانی قرار میدهد. اما در غزلیات، حیواناتِ مقابلِ باز متفاوت هستند. نیز، هنجارشکنی و رابطۀ غیرطبیعی در روابط تقابلی، هم از لحاظ بسامد، هم از حیث تنوع، شاخصتر است و به تبع آن، تصویرهای تقابلی طبیعی و غیرطبیعی بیشتر و متنوعتر است. هنجارگریزیها بیشتر به رفعِ تقابل و وحدت قطبهای مقابل یا جابهجایی قطبهای مثبت و منفی با روشهای مختلف اشاره دارد. نمونههایی از تقابل و هنجارشکنی آن در هر دومتن با لفظ و مضمون مشابه و مشترک وجود دارد و در برخی موارد هم تقابلها فقط در یکی از دو متن مورد مطالعه پردازش شدهاند.
https://classicallit.ihcs.ac.ir/article_6101_2926e96117ee8c121dc3c15c12267447.pdf
2022-07-23
203
245
10.30465/cpl.2022.6101
مثنوی
غزلیات شمس
تقابل
کلاننماد
باز
سمیه
جباری
jbrsmy121@gmail.com
1
دانشآموختۀ کارشناسی ارشد پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران
LEAD_AUTHOR
زهرا
حیاتی
hayati.zahra@gmail.com
2
استادیار گروه نقد و نظریه و مطالعات میان رشتهای پژوهشکده ادبیات، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران
AUTHOR
قرآن کریم.
1
احمدی، بابک (1371). ساختار و تأویل متن، مرکز، تهران.
2
اسپرهم، داود (1395) «مفهوم تقلیب عشق کبریا در متون صوفیه (با تأکید بر آثار مولانا)»، مطالعات عرفانی (مجلۀ علمی- پژوهشی) دانشکدۀ ادبیات و زبانهای خارجی دانشگاه کاشان، شمارۀ بیست و سوم، ص5-38
3
اسکولز، رابرت (1393). درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات، ترجمۀ فرزانه طاهری، چ سوم، آگاه، تهران.
4
پورنامداریان، تقی (1383). رمز و داستانهای رمزی، چ پنجم، علمیفرهنگی، تهران.
5
حیاتی، زهرا (1388). «بررسی نشانهشناختی عناصر متقابل در تصویرپردازی اشعار مولانا»، فصلنامۀ نقد ادبی، ش6، صص7-24.
6
حیاتی، زهرا و جباری، سمیه (1397). «بررسی و تحلیل کلاننمادهای تقابلساز در مثنوی و غزلیات شمس»، فصلنامۀ ادبیات عرفانی، ش17، صص31-64.
7
دزفولیان، کاظم؛ رشیدی، محمد (1392)«نگاه مولانا به طبیعت در غزلیات شمس تبریزی»، کهننامۀ ادب پارسی، سال چهارم، شمارۀ سوم، صص 63- 83.
8
دهخدا، علیاکبر (1372شمس). مجموعه کتب لغتنامه دهخدا، موسسۀ چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
9
زمانی، کریم (1395). شرح جامع مثنوی معنوی (دفتر دوم)، چ37، اطلاعات، تهران.
10
زمانی، کریم (1395). شرح فیه ما فیه مولوی، چ ششم، معین، تهران.
11
ستاری، جلال (1372). مدخلی بر رمزشناسی عرفانی، چ سوم، مرکز، تهران.
12
سنایی، ابوالمجدمجدودبنآدم (1394). حدیقهالحقیقه و شریعهالطریقه، تصحیح مدرس رضوی، چ هشتم، دانشگاه تهران.
13
شمیسا، سیروس (1377). فرهنگ اشارات ادبیات فارسی، ج 1، فردوس.
14
شوالیه، ژان و گربران، آلن (1379). فرهنگ نمادها، ترجمۀ سودابه فضایلی، جیحون، تهران.
15
صفایی، علی و آلیانی، رقیه (1394). «نشانهشناسی تقابلهای دوگانه نمادهای حیوانی در غزلیات شمس»، ادبیات عرفانی دانشگاه الزهرا، ش12، صص161-194.
16
_____________________ (1396). «نشانهشناسی نماد حیوانی باز در غزلیات شمس»، پژوهشهای ادب عرفانی، ش32، صص1-36.
17
طوسی همدانی، محمدبن محمودبن احمد (1382). عجایبالمخلوقات و غرایبالموجودات، به اهتمام منوچهر ستوده، چ دوم، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران.
18
عبداللهی، منیژه (1381). فرهنگنامۀ جانوران در ادب پارسی، ج1.
19
غروی، علی (1350). «تاریخچۀ مختصربازنامهنویسی و معرفی چند بازنامه»، وحید، ش95، صص1215-1218.
20
فرهنگنامۀ ادبی پارسی، دانشنامۀ ادب فارسی(1376). ج2، سازمان چاپ و انتشارات.
21
کرایپ، یان (1392). نظریۀ اجتماعی مدرن، ترجمه عباس مخبر، چ هشتم، آگاه، تهران/
22
گوردون، ترنس و ابی لوبل (1395). گام اول سوسور، ترجمۀ ابراهیم اسکافی، چ اول، شیرازه، تهران.
23
محمودی، مریم و الیاسی، رضا (1396). «نمادشناسی حیوانات در کتاب طربالمجالس»، فصلنامۀ متنشناسی ادب فارسی، ش4، صص57-70.
24
مشاهریفرد و دیگران (1395). «کارکرد تضاد و تقابل در زیباییشناسی تصاویر غزلیات عطار بر اساس آراء جرجانی»، فصلنامۀ زبان و ادبیات فارسی، ش41، صص51-81.
25
مصفا، محمدجعفر (1395). با پیر بلخ، چ پنجم، نفس، تهران.
26
مقدادی، بهرام (1378). فرهنگ اصطلاحات نقد ادبی از افلاطون تا عصر حاضر، فکر روز، تهران.
27
مولوی، جلالالدین محمد (1381). کلیات غزلیات شمس تبریزی، تصحیح بدیعالزمان فروزانفر، چ اول، میلاد، تهران.
28
مولوی، جلالالدین محمد(1379). مثنوی معنوی، تصحیح نیکلسون، چ سوم، پیمان، تهران.
29
نسوی، ابوالحسن علیبناحمد (1345). بازنامه، تصحیح علی غروی، وزارت فرهنگ و هنر.
30
نیشابوری، عمرخیام (1357). نوروزنامه منسوب به خیام، به کوشش علی حصوری، چ دوم، طهوری.
31
یا حقی، محمدجعفر (1375). فرهنگ اساطیر، چ دوم، سروش، تهران.
32
ORIGINAL_ARTICLE
حکمت خسروانی در شاهنامه
شاهنامه جلوه­گاه فرهنگ و اندیشه­های ایرانیان باستان است که در قالب عناصر متعددی از جمله اساطیر، حماسه­ها و داستان­های شاهان و پهلوانان بازتاب یافته است. این اندیشه­ها روایتگر برداشت­های جهان شناختی، ساختارهای اجتماعی، آیین­ها و نمونه­های اخلاقی و رفتاری ایرانیان باستان است که با نام حکمت خسروانی شناخته می­شود. مبنای حکمت خسروانی نور است و مظاهر این امر در شاهنامه با مؤلفههای پربسامد اهورایی چون خرد، آتش، فرّ، امشاسپندان و ایزدان و نیروهای تاریکی همچون اهریمن و دیوان که در تضاد با نور و روشنی اهورایی هستند، همراه با جنبه­های تغزلی، عاشقانه و غنایی خود، بیانگر فلسفه­ی زندگی در حکمت ایران باستان است. در این پژوهش با بهره­گیری از روش تحلیل محتوا مؤلفه­های حکمت خسروانی را در شاهنامه بررسی کرده و نشان داده­ایم بازتاب درخشان این مضامین هم پیوند با بنیان­های ریشه­دار خود در شاهنامه، زمینه­ای برای بنیان­ اندیشه­های تعالی­گرایانه، ایجاد فضای باز فکری و جریان آن در بطن اجتماع و آثار و نیز بستری برای گفتگوی متن­ها در طول تاریخ فراهم آورده است. از این رو با شناخت این جریان، می­توان به خوانشی نظام­مند از آثار ادبی، تاریخی و دینی ایرانیان دست یافت.
https://classicallit.ihcs.ac.ir/article_6755_5b0f90200e950f3916a9f4c59aa14467.pdf
2022-07-23
247
281
10.30465/cpl.2021.6755
حکمت خسروانی
ایران باستان
جهانشناسی
اهورا مزدا
نور
خرد
شاهنامه فردوسی
کاظم
دزفولیان
k.dezfoulian12@gmail.com
1
استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشکده ادبیات فارسی و زبانهای خارجی دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.
LEAD_AUTHOR
آمنه
عرفانی فرد
a.erfanifard@yahoo.com
2
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی ، دانشکده ادبیات فارسی و زبانهای خارجی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
AUTHOR
آبادی باویل، محمد (۱۳۵۰). آیین­ها در شاهنامه فردوسی، تبریز: کمیته استادان دانشگاه تبریز.
1
آموزگار، ژاله (1393). تاریخ اساطیری ایران، تهران: سمت.
2
ابراهیمی دینانی، غلامحسین (137۹). شعاع اندیشه و شهود در فلسفۀ سهروردی، تهران: حکمت.
3
ابوالقاسمی، محسن (1383). دین و کیش­های ایرانی در دوران باستان به روایت شهرستانی، تهران: هیرمند.
4
اسماعیلپور، ابوالقاسم (1396). اسطوره آفرینش در کیش مانی، تهران: چشمه.
5
(1387). اسطوره بیان نمادین، تهران: سروش.
6
اعتماد مقدم، علیقلی (۱۳۵۰). فرّ در شاهنامه، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و هنر.
7
الفاخوری، حنا و الجر، خلیل (۱۳۷۳). تاریخ فلسفه در جهان اسلامی، ترجمه عبدالمحمد آیتی، تهران: علمی فرهنگی.
8
اکبری مفاخر، آرش (۱۳۸۸). «مینوشناسی اهریمن در اوستا و متون پهلوی»، جستارهای ادبی (مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی مشهد) دوره ۴۲، شماره ۴ مسلسل ۱۶۷، صص ۱۲۷-۱۴۹.
9
امام، محمد کاظم (1353). فلسفه در ایران باستان و مبانی حکمت اشراق و افکار و آثار و تاریخچه­ی زندگانی سهروردی، تهران: بنیاد نیکوکاری نوریانی.
10
اوشیدری، جهانگیر (1386). دانشنامه مزدیسنا، تهران: نشر مرکز.
11
بنونیست، امیل (1354). دین ایرانی بر پایه متنهای مهم یونانی، ترجمه بهمن سرکاراتی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
12
بهار، مهرداد (1386). جستاری چند در فرهنگ ایران، به کوشش ابوالقاسم اسماعیل­پور، تهران: اسطوره.
13
(1388). ادیان آسیایی، تهران: چشمه.
14
و اسماعیل­پور، ابوالقاسم (1394). ادبیات مانوی، تهران: کارگاه نشر کارنامه.
15
رضوانیان، قدسیه و زارعی، محمد (۱۳۹۴). «بررسی تطبیقی ایزدان داوری در اوستا و شاهنامه»، ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، سال یازدهم، زمستان، شماره ۴۱، صص۱۹۵-۲۲۳.
16
رضی، هاشم ( 1379). حکمت خسروانی؛ حکمت اشراق و عرفان از زردشت تا سهروردی، تهران: بهجت.
17
سعیدی، حسن (۱۳۸۰). عرفان در حکمت اشراق، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
18
سهروردی، شهاب­الدین یحیی (1377). حکمت اشراق، به کوشش سید جعفر سجادی، تهران: دانشگاه تهران.
19
صفا، ذبیح الله (1369). حماسه سرایی در ایران، تهران: انتشارات امیر کبیر.
20
فرای، ریچارد نلسون (1367). «میتره (مهر) در باستانشناسی ایران»، ترجمه ابوالقاسم اسماعیلپور، مجلهی باستانشناسی و تاریخ، سال دوم، شماره 2.
21
فردوسی، ابوالقاسم حسن منصور. (1960). شاهنامه، به اهتمام ی. آ. برتلس، جلد1، سری بزرگ2، مسکو: اداره انتشارات ادبیات خاور.
22
________________ (1962). شاهنامه، به اهتمام آ. برتلس، ل. گوزلیان، م. عثمانوف، او. اسمیرنوا، ع. طاهر جاذف، جلد2، سری بزرگ2، مسکو:اداره انتشارات ادبیات خاور.
23
________________ (1965). شاهنامه، به اهتمام او.اسمیرنوا،، تحت نظر ع. نوشین، جلد3، سری بزرگ2، مسکو:اداره انتشارات «دانش» شعبه ادبیات خاور.
24
________________ (1965). شاهنامه، به اهتمام ر. علی­یف، آ. برتلس، م. عثمانوف، تحت نظر ع. نوشین، جلد4، سری بزرگ2، مسکو:اداره انتشارات «دانش» شعبه ادبیات خاور.
25
________________ (1967). شاهنامه، به اهتمام رستم علی­یف، تحت نظر ع. نوشین، جلد5، سری بزرگ2، مسکو:اداره انتشارات «دانش» شعبه ادبیات خاور.
26
________________ (1967). شاهنامه، به اهتمام م. ن. عثمانوف، تحت نظر ع. نوشین، جلد6، سری بزرگ2، مسکو:اداره انتشارات «دانش» شعبه ادبیات خاور.
27
________________ (1968). شاهنامه، به اهتمام م. ن. عثمانوف، تحت نظر ع. نوشین، جلد7، سری بزرگ2، مسکو:اداره انتشارات «دانش» شعبه ادبیات خاور.
28
________________ (1970). شاهنامه، به اهتمام رستم علی­یف، تحت نظر ع. آذر، جلد8، سری بزرگ2، مسکو: اداره انتشارات «دانش» شعبه ادبیات خاور.
29
فروغی، محمدعلی (1393). سیر حکمت در اروپا، تهران: زوار.
30
عفیفی، رحیم (1383). اساطیر و فرهنگ ایران، تهران: انتشارات توس.
31
کربن، هانری (1382). روابط حکمت اشراق و فلسفۀ ایران باستان، ترجمۀ احمد فردید و عبدالحمید گلشن، تهران: اساطیر.
32
کریستن سنن، آرتور ( 1386). نمونه­های نخستین انسان و نخستین شهریار در تاریخ افسانه­ای ایرانیان، ترجمه ژاله آموزگار و احمد تفضلی، تهران: چشمه.
33
کزازی، میر جلال الدین (1390). رویا، حماسه، اسطوره، تهران: مرکز.
34
لاجوردی، فاطمه (1396). «جایگاه امشاسپندان در جهانشناسی مزدایی و نقش آنها در سلوک فردی»، جاویدان خرد، دو فصلنامه علمی پژوهشی در حکمت، دوره ۱۴، شماره 31، صص ۱۵۷-۱۸۲.
35
مسکوب، شاهرخ (1374). تن پهلوان و روان خردمند، تهران: طرح نو.
36
معین، محمد (۱۳۲۶). مزدیسنا و تاثیر آن در ادبیات فارسی، تهران: دانشگاه تهران.
37
موسوی، سیدکاظم و خسروی، اشرف (۱۳95)، پیوند خرد و اسطوره در شاهنامه، تهران: علمی و فرهنگی.
38
نصر، سید حسین (1382). جاودان خرد؛ (مجموعه مقالات دکتر سید حسین نصر) به اهتمام دکتر سید حسن حسینی، تهران: سروش.
39
هالروید، استوارت (1395). ادبیات گنوسی، ترجمه ابوالقاسم اسماعیلپور، تهران: هیرمند.
40
هینلز، جان (1382). شناخت اساطیر ایران، ترجمه ژاله آموزگار و احمد تفضلی، تهران: نشر چشمه.
41
یاحقی، محمدجعفر ( 1386). فرهنگ اساطیر و داستانوارهها در ادبیات فارسی، تهران: فرهنگ معاصر.
42
یونگ، کارل گوستاو (1381). روانشناسی ضمیر ناخودآگاه، ترجمه احمد میری، تهران:علمی فرهنگی.
43
ORIGINAL_ARTICLE
تحلیل شخصیت رستم و اسفندیار بر اساس عنصر کشمکش
شاهنامه­ی فردوسی یکی از برجسته­ترین متون کهن در ژانر داستان است که پس از گذشت قرن­ها با اسلوب داستان­نویسی مدرن مطابقت می­کند. داستان رستم و اسفندیار از فنّی­ترین داستان­ها از حیث پیرنگ، شخصیت­پردازی و گفتگو است. محبوبیت این داستان به­گونه­ای است که همه­ی فارسی­زبانان دو شخصیت اصلی داستان را می­شناسد. در این پژوهش تلاش شده است تا دلایل محبوبیت و ماندگاری این دو شخصیت و ویژگی­های اخلاقی آنان با تکیه بر گفتگوها و کشمکش­هایشان تبیین و تحلیل شود. یکی از دلایل موفقیت فردوسی در شخصیت­پردازی رستم و اسفندیار، ظرفیت بالایی است که این داستان از حیث عنصر گفتگو دارد. کثرت گفتگو فرصت بیشتری را برای پرداختن به دغدغه­ها، کشمکش­ها و روحیات در اختیار داستان­پرداز قرار می­دهد و به او کمک می­کند تا از لایه­های پنهان شخصیت­ها پرده بر دارد. با مطالعه­ی داستان رستم و اسفندیار مشخص می­شود که بخش محدودی از داستان به کشمکش جسمانی اختصاص دارد و کشمکش­های درونی (عاطفی،ذهنی و اخلاقی) در قالب گفتگو و تک­گویی نقش گسترده­تری را ایفا می­کنند. در تحلیل دو شخصیت اصلی نیز دیده می­شود که اسفندیار کشمکش­های فراوانی با دوست و دشمن دارد و علاوه بر کشمکش­های بیرونی، وی دچار کشمکش درونی است اما تنها کشمکش حقیقی رستم در این داستان، با اسفندیار است. در انتها ویژگی­های کشمکش نمایشی به عنوان خلاقانه­ترین نوع کشمکش در این مقاله معرفی شده است. بدین­گونه که شاعر برای برجسته­سازی و عینیت بخشیدن به تقابل و کشمکش میان شخصیت­ها، کشمکش زبانی و جسمی (دیالوگ و اکشن) را با یکدیگر همراه می­کند. این همراهی و ملازمت میان گفتگو و عمل موجب جذابیت و تأثیرگذاری بیشتر بر مخاطب می­شود.
https://classicallit.ihcs.ac.ir/article_6519_6fc3a2f35bf199dd6b661f4952b237a4.pdf
2022-07-23
283
317
10.30465/cpl.2021.6519
کشمکش
پیرنگ
رستم و اسفندیار
گفتوگو
کشمکش نمایشی
زهرا
روحانی راوری
z.rohani@modares.ac.ir
1
دانشجوی دکترا دانشگاه تربیت مدرس
AUTHOR
حسینعلی
قبادی
hghobadi@modares.ac.ir
2
استاد دانشگاه تربیت مدرس
LEAD_AUTHOR
سعید
بزرگ بیگدلی
bozorghs@modares.ac.ir
3
دانشیار دانشگاه تربیت مدرس
AUTHOR
مصطفی
موسوی
mmusavi@ut.ac.ir
4
هیات علمی دانشگاه تهران
AUTHOR
- اسلامی ندوشن، محمدعلی (1386)، داستان داستان­ها (رستم و اسفندیار در شاهنامه)؛ تهران: شرکت سهامی انتشار.
1
- اولیایی نیا، هلن (1379)، داستان کوتاه در آیینه­ی نقد؛ تهران: فردا.
2
- بابک، حسن (1353)، مجموعه سخنرانی­های سومین دوره­ی جلسات درباره­ی شاهنامه­ی فردوسی؛ چاپ اول، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و هنر.
3
- پک، جان (1366)، شیوه­ی تحلیل رمان؛ ترجمه احمد صدارتی، تهران: مرکز.
4
- حمیدیان، سعید (1383)، درآمدی بر اندیشه و هنر فردوسی؛ ج2، تهران: ناهید.
5
- حنیف، محمد (1384)، قابلیت­های نمایشی شاهنامه؛ تهران: سروش و مرکز تحقیقات مطالعات و سنجش برنامه­ای.
6
- حنیف، محمد (1380)، «مقایسه جنبه­های دراماتیک داستان­های پهلوانی شاهنامه»؛ ادبیات داستانی، شماره54.
7
- حیاتی، زهرا (1392)، «بررسی دلالت­های ضمنی گفت­وگو در داستان رستم و اسفندیار از دیدگاه علم معانی»؛ کهن­نامه ادب پارسی، دوره 4، شماره 2.
8
- داد، سیما (1390)، فرهنگ اصطلاحات ادبی؛ چاپ پنجم، تهران: انتشارات مروارید.
9
- زارعی، فخری (1396)، «بررسی تطبیقی عنصر داستانی کشمکش و مکانیسم­های دفاعی فروید در داستان فرود شاهنامه»؛ کاظم موسوی، غلامحسین مددی، فنون ادبی، سال نهم، شماره4.
10
- ستوده، غلامرضا (1369)، «نمیرم از این پس که من زنده­ام»، در: مجموعه مقالات کنگره­ی جهانی بزرگداشت فردوسی؛ دانشگاه تهران.
11
- فردوسی، ابوالقاسم (1388)، شاهنامه؛ به کوشش سعید حمیدیان، ج6، تهران: قطره.
12
- محبتی، مهدی (1381)، پهلوان در بن بست؛ تهران: سخن.
13
- مسکوب، شاهرخ (1342)، مقدمه­ای بر رستم و اسفندیار؛ تهران: امیرکبیر.
14
- میرصادقی، جمال (1380)، عناصرداستان، تهران: سخن.
15
- قادری، نصرالله (1380)، آناتومی ساختار درام؛ چاپ اول، کتاب نیستان.
16
-لاج، دیوید (1394)، هنر داستان نویسی؛ ترجمه رضا رضایی، چاپ چهارم، تهران: نشر نی.
17
- یغمایی، حبیب (1349)، فردوسی و شاهنامه­ی او؛ تهران: سلسله انتشارات انجمن آثار ملی.
18
ORIGINAL_ARTICLE
تحلیل نمود نحویِ روایت در خسرو و شیرینِ نظامی، مجنون و لیلیِ دهلوی و نل و دمنِ فیضی براساس نظریۀ تودوروف.
بررسی نمود نحوی در روایت­شناسی ساختارگرا بویژه در نظریۀ تودوروف جایگاهی ویژه دارد. در نمود نحوی، پی­ریزیِ کوچک­ترین واحدِ روایی یعنی: گزاره و انواع آن، پی­رفت(سطح بالاتر از گزاره) و متن(نحوۀ ترکیب پی­رفت­ها) مورد بررسی، تجزیه و تحلیل قرار می­گیرد. در این پژوهش تلاش شده است تا با استفاده از این الگویِ نحوی، ساختار روایت­های خسرو و شیرین، مجنون و لیلی نل و دمن مورد بررسی قرارگیرد.بررسی سطوح مختلف نحوِ روایت؛ از گزاره تا متن نشان می­دهد که ارتباط مستقیمی بین نحو روایت و چگونگی ارائۀ روایت وجود دارد؛ غلبۀ گزاره­های وصفی، ایستایی و بسامد گزاره­های فعلی، کنش و پویایی رویدادها و شخصیت­ها را منعکس می­کنند. در تمامی روایت­های مورد بررسی در این پژوهش یک کلان پی­رفت متشکل از سه گزارۀ ایستا و دو گزارۀ پویا وجود دارد که گزارۀ چهارم آن، تمامی پیرفتهای بعد از خود را به شکل درونه­ای در خود جای داده است. درواقع تمامی حوادث و رویدادها و گزاره­های این پی­رفت­ها در نقش نیرویی که تلاش دارد با کنش خود تعادل را به ساحت داستان بازگرداند عمل می­کنند. مطالعۀ ساختار پی­رفت­های تشکیل دهندۀ متنِ روایت­ها نشان می­دهد که در بیشترِ موارد، پی­رفت­ها به گونۀ زنجیره­ای با هم ترکیب شده­اند وحالت­های ترکیبیِ تناوبی و درونه­ای بسامد کمتری دارند. با توجّه به تأثیر مستقیمِ تعداد پی­رفت­های هر روایت بر ساختار آن، روایتی که نظامی از خسرو و شیرین ارائه داده است به علّت تعداد بیشترِ پی­رفت­های تشکیل دهندۀ آن و در نتیجه تعداد بیشترِ کنش­هایی که اتّفاق می­افتد، پیرنگی به مراتب قوی­تر و جذابیت بیشتری نسبت به سایر روایت­های مورد بررسی برای مخاطب ایجاد کرده است.
https://classicallit.ihcs.ac.ir/article_6099_76c498335ed2e69bce9c896959e75b13.pdf
2022-07-23
319
349
10.30465/cpl.2022.6099
نمود نحوی
تزوتان تودوروف
خسرو و شیرین نظامی
مجنون و لیلی دهلوی
نل و دمن فیضی
پیمان
ریحانی نیا
peyman.reyhaninia@gmail.com
1
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی
AUTHOR
الیاس
نورایی
nooraeielyas@yahoo.com
2
دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی
LEAD_AUTHOR
غلامرضا
سالمیان
salemian@razi.ac.ir
3
دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی
AUTHOR
آزاد،راضیه(1388).«روایت­شناسی مقامات حمیدی براساس نظریۀ تودوروف»
1
. فصلنامۀپژوهش­های ادبی، سال هفتم، شماره 26.
2
ابراهیمی­فخاری، محمدمهدی(1389).«تحلیل و بررسی نمود کلامی در داستان اول مثنوی معنوی»، مجلۀ نامۀ پارسی شماره 55.
3
احمدی، بابک (1375). از نشانه­های تصویری تا متن، چاپ دوم، تهران: نشرمرکز.
4
احمدی، بابک (1370). ساختار و تأویل متن، چاپ اوّل، تهران: نشرمرکز.
5
احمدیان، مهرداد(1386). «روایتگری در تصویرسازی»، فصلنامۀ تخصصی اطلاع رسانی و نقد و بررسی کتاب (کتاب ماه ادبیات و کودک و نوجوان)، شماره 123.
6
اخوت، احمد (1371). دستور زبان داستان، چاپ اوّل، تهران: فردا.
7
برتنس، هانس (1384). مبانی نظریۀ ادبی، ترجمۀ محمدرضا قاسمی، چاپ اوّل، تهران: ماهی.
8
پارسا، سید احمد و یوسف طاهری(1391). «بررسی وجوه روایتی در حکایت­های مرزبان نامه براساس نطریۀ تودوروف»، مجلۀ متن­شناسی ادب فارسی، شماره14.
9
پرینس، جرالد(1391). روایت­شناسی: شکل و کارکرد روایت، ترجمۀ محمد شهبا، چاپ اوّل، تهران: مینوی خرد.
10
تایسن، لیس(1378). نظریه­های نقد ادبی معاصر، ترجمۀ مازیار حسن زاده و فاطمه حسینی، چاپ اوّل، تهران: نگاه امروز.
11
تودوروف، تزوتان(1388). بوطیقای نثر: پژوهشی نو دربارۀ حکایت، ترجمۀ انوشیروان گنجی­پور، چاپ دوم، تهران: افراز.
12
تودوروف، تزوتان(1382). بوطیقای ساختارگرا، ترجمۀ محمد نبوی، چاپ اوّل، تهران: آگه.
13
تودوروف، تزوتان(1377). منطق گفتگوی میخائیل باختین، ترجمه داریوش کریمی، چاپ اوّل، تهران: مرکز.
14
تولان، مایکل(1383). درآمدی بر روایت، ترجمۀ ابوالفضل حرّی، چاپ اوّل، تهران: فارابی.
15
جواهری، سپیده و مهدی نیک­منش(1394). «نمود نحوی روایت در مصیبت­نامه عطار نیشابوری»، شماره 31.
16
دهلوی، امیرخسرو(1362). مجنون و لیلی، تصحیح امیراحمد اشرفی، چاپ اوّل، تهران: شقایق.
17
رابرتز، جفری(1389). تاریخ و روایت، ترجمۀ جلال فرزانه دهکردی، چاپ اوّل، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
18
سلدن، رامان و ویدوسون، پیتر(1384). راهنمای نظریۀ ادبی معاصر، ترجمۀ عباس مخبر، چاپ سوم، تهران: طرح نو.
19
فلکی،محمود(1382). روایت داستان(تئوری­های پایه­ای داستان نویسی)، چاپ اوّل، تهران: بازتاب نگار.
20
فیضی، ابوالفیض بن مبارک(1382). نل و دمن، تصحیح علی آل داود، چاپ اوّل، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
21
کریمی، پرستو و امیر فتحی(1391). «تحلیل ساختاری طرح داستان کیومرث براساس الگوی تودوروف، برمون و گریماس». مجله مطالعات داستانی، سال اول، شماره 1.
22
گرین، کیت و جیل، لبیهان(1383). درسنامۀ نظریه و نقد ادبی، ترجمۀ ... پاینده، چاپ اوّل، تهران: روزگار.
23
لوته، یاکوب(1388). مقدمه­ای بر روایت در ادبیات و سینما، ترجمۀ امید نیکوفرجام، چاپ دوم، تهران: مینوی خرد.
24
مکاریک، ایرناریما(1384). دانش­نامۀ نظریۀ ادبی معاصر، ترجمۀ مهران مهاجر و محمد نبوی، چاپ اوّل، تهران: آگه.
25
نظامی، الیاس بن یوسف(1378). خسرو و شیرین، تصحیح وحید دستگردی حسن، چاپ سوم، تهران: قطره.
26
وکیلی­فرد، امیررضا و زهرا­سادات حسینی(1396).«درک متون کهن روایی فارسی با راهبرد نگاشت داستانی با تکیه بر کلیه و دمنه»، کهن نامه ادب پارسی، سال هشتم، شماره سوم.
27
هارلند، ریچارد(1381). درآمدی تاریخی بر نظریۀ ادبی از افلاطون تا بارت، ترجمۀ علی معصومی، ناهید اسلامی و غلامرضا امامی، چاپ اوّل، تهران: چشمه.
28
Baldick, chris(2004)The concise Oxford Dictionary of Literary Terms, Secend Edition,
29
ms, London & New Yourk. Oxford: Oxford University Press.
30
Branigan, Edward(1992) Narrative Comprehansion and Film. London, USA & Canada: Routledge.
31
Childs, Peter & Roger Fowler(1987), The Routledge Dictionary of Terms, London & New Yourk.
32
ORIGINAL_ARTICLE
تأملی در چند اصطلاحِ «قمار» با تأکید بر دیوان خاقانیشروانی
خاقانی­شروانی از جمله شاعرانی است که در مقایسه با سایر سخنوران، بیشترین استفاده را از ظرفیت­های زبان برده­است. یکی از شگردهای شعری وی در تصویرسازی و مضمون­پردازی­های شاعرانه، بهره­گیری از عناصر قمار و اصطلاحات مرتبط با دو بازی «نرد» و «شطرنج» است؛ به­گونه­ای که می­توان وی را چه از نظر کمّی و چه از نظر کیفی، برجسته­ترین سخنگوی پارسی در این زمینه قلمدادکرد. با وجود کوشش­های بسیار از سوی شارحان و خاقانی­پژوهان، بیشترِ این مصطلحات به درستی و با دقت درک و تبیین نشده­است. در این پژوهش، با بهره­گیری از شواهد درون­متنی و برون­متنی، برخی از این عبارات و واژگان، نظیرِ «کعبتین وامالیدن»، «دو شش را دو یک شمردن» و «عری»، بررسی و تحلیل شده­؛ و در ضمنِ دستیابی به نکاتی نویافته در خصوص لوازم، قواعد و کیفیت نرد و شطرنج باختن قدما؛ شرح دقیق و صحیحی از ابیات مورد نظر به دست داده­شده­­­است. در توضیح یک مورد نیز (مقامری­صفت) شیوه­ای از رسم­الخط کهن در استنساخ دستنویس­های دیوان خاقانی، همراه با ارائة شواهد متعدد، شناسایی و معرفی شده­است.
https://classicallit.ihcs.ac.ir/article_7096_fe458f44f4e9d59be36136fbe55e9747.pdf
2022-07-23
351
379
10.30465/cpl.2022.7096
خاقانی
شعر
نرد
شطرنج
قمار
سید منصور
سادات ابراهیمی
msadatebrahimi@yahoo.com
1
دکترای تخصصی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
LEAD_AUTHOR
امیر
سلطان محمدی
amirsoltanmohamadi6@gmail.com
2
دکترای تخصصی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
AUTHOR
قرآن کریم(1375). چاپ بهاء­الدین خرمشاهی، تهران، جامی­- نیلوفر
1
آملی، شمس­الدین­(1381)، نفائس­الفنون فی عرایس­العیون، چاپ ابوالحسن شعرانی، تهران، اسلامیّه.
2
ابن­اثیر، مبارک­بن­محمد(1367)، النهایه فی غریب­الحدیث­و الأثر، چاپ طاهر احمدالزاوی؛ محمود محمدالطناحی، قم، اسماعیلیان.
3
ابن­منظور، محمدبن­مکرم(1414)، لسان­العرب، بیروت: دار صادر.
4
اخسیکتی، اثیرالدین(1389)، دیوان، چاپ رکن­الدین همایون­فرخ، تهران: اساطیر.
5
استعلامی، محمد(1387)، شرح قصاید خاقانی، تهران: زوار.
6
اسماعیل­بن­عباد، صاحب(1414)، المحیط فی اللغه، چاپ محمدحسن آل­یاسین، بیروت: عالم­الکتب.
7
انوری، محمدبن محمد(1389)، دیوان، چاپ سعید نفیسی، تهران: نگاه.
8
برزگرخالقی، محمدرضا(1390)، شرح دیوان خاقانی، جلد اول، تهران: زوار.
9
------(1397)، شرح دیوان خاقانی، جلد دوم، تهران: زوار.
10
تاریخ سیستان(1392)، چاپ محمدتقی بهار، تهران: معین.
11
ترکی، محمدرضا(1394) نقد صیرفیان، تهران: سخن.
12
------(1398)، سرّ سخنان نغز خاقانی، تهران: سمت.
13
تفضلی، ابوالقاسم(1394)، تخته­نرد، تقدیر یا تدبیر؟، تهران: عطائی.
14
جمال­الدین­اصفهانی(1379)، دیوان، چاپ وحید دستگردی، تهران: نگاه.
15
جوینی، عطاملک(1386)، تاریخ جهانگشای جوینی، چاپ شاهرخ موسویان،تهران، دستان.
16
حافظ، شمس­الدین­محمد(1362)، دیوان، چاپ پرویز ناتل­خانلری، تهران: خوارزمی.
17
خاقانی، افضل­الدین(1357)، تحفه­العراقین.چاپ یحیی قریب.تهران: شرکت سهامی کتابهای جیبی.
18
------(1384)، منشآت، چاپ محمد روشن، تهران: دانشگاه تهران.
19
------(1385)، دیوان. چاپ ضیاءالدین سجادی، تهران: زوار.
20
------(1387)، تحفه­العراقین، چاپ علی صفری­آق­قلعه، تهران: میراث مکتوب.
21
------(1389)، دیوان، چاپ علی عبدالرسولی، تهران: سنایی.
22
خواجوی­کرمانی(1369)، دیوان، چاپ احمد سهیلی­خوانساری، تهران: پاژنگ.
23
دهخدا، علیاکبر(1336)، لغتنامه. تهران: مجلس شورا.
24
------(1395)، امثال و حکم، تهران: یاقوت کویر.
25
راغب­اصفهانی(1374)، مفردات الفاظ قرآن، چاپ سیدغلامرضا خسروی­حسینی، تهران: مرتضوی.
26
------(1999)، محاضَرات­الادباء و محاوَرات­الشعراء و البلغاء، چاپ عمرالطبّاع، بیروت: دار الارقم­بن ابی­الارقم.
27
راوندی،محمدبن­علی(1364)، راحه­الصّدور و آیه­السّرور، چاپ محمداقبال، تهران: امیرکبیر.
28
زنجانی، برات(1394)، خاقانی شروانی نکته­ها از گفته­ها، تهران: امیرکبیر.
29
سجادی، ضیاءالدین(1384)، برگزیدة اشعار خاقانی شروانی، تهران: علمی و فرهنگی.
30
------(1389)، فرهنگ لغات و تعبیرات دیوان خاقانی، تهران: زوّار.
31
سلطان­محمدی، امیر؛ سادات­ابراهیمی، سیدمنصور(1395)، «شرح و تحلیل بیتی دشوار از خاقانی-به­پنج انامل به فتح باب سخن»، کهن­نامة ادب پارسی، سال7، ش1، صص73-87.
32
سلمان­ساوجی(1389)، کلیات، چاپ عباسعلی وفایی، تهران: سخن.
33
سناییغزنوی(1397)، حدیقه­الحقیقه­و­شریعه­الطریقه،چاپ محمدجعفر یاحقی؛ سیدمهدی زرقانی، تهران: سخن.
34
شکوری، محمدجان و همکاران(1385)، فرهنگ فارسی تاجیکی، چاپ محسن شجاعی، تهران: فرهنگ معاصر.
35
طایفی، شیرزاد؛ رمضانی، مهدی(1400)، «بازخوانی انتقادی شروح آثار خاقانی و نظامی با تکیه بر برخی از اصطلاحات بازی­های نرد و شطرنج»، متن­شناسی ادب فارسی، سال58، ش2، پیاپی50، صص32-50.
36
ظهیرفاریابی(1381)، دیوان، چاپ امیرحسن یزدگردی، تهران: قطره.
37
ظهیری­سمرقندی(1948)، سندبادنامه، چاپ احمد آتش، استانبول: وزارت فرهنگ.
38
قره­بگلو، سعید(1395)، ساقی به یاد دار، تهران: آیدین.
39
قره­بگلو، سعید؛ رمضانی، مهدی(1398)، «پیرامون چند بیت از خاقانی»، جشن­نامة دکتر سیروس شمیسا، چاپ یاسر دالوند، تهران: کتاب سده، 685-690.
40
قزوینی، محمدصالح(1396)، نوادر، چاپ احمد مجاهد، تهران: دانشگاه تهران.
41
کزازی، میرجلالالدین(1392)، گزارش دشواریهای دیوان خاقانی، تهران: مرکز.
42
کلباسی، ایران(1370)، فارسی اصفهانی، تهران: مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
43
گلچین­معانی، احمد(1355)، «بازی­های برد و باختی در قرن سیزدهم»، هنر و مردم، دوره 14، ش 164، صص28-45.
44
لامعی­گرگانی(1394)، دیوان، چاپ سیدمحمد دبیرسیاقی، تهران: تیسا.
45
ماحوزی، مهدی(1392)، آتش اندر چنگ، تهران: زوار.
46
ماهیار، عباس(1394)، برگزیده­ای از دیوان خاقانی، تهران: سمت.
47
مختاری، عثمان(1391)، دیوان، چاپ جلال­الدین همایی، تهران: علمی و فرهنگی.
48
معدنکن، معصومه(1395)، بزم دیرینهعروس، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
49
معین، محمد(1369)، حواشی دکترمحمد معین بر اشعار خاقانی­شروانی، چاپ سیدضیاءالدین سجادی، تهران: پاژنگ.
50
----- (1394)، اضافه، چاپ مهدخت معین، تهران: صدای معاصر.
51
منشی، نصرالله(1345)، کلیله و دمنه، چاپ مجتبی مینوی­، تهران: دانشگاه تهران.
52
مولوی، جلال­الدین­محمد(1386)، مثنوی معنوی، چاپ محمدعلی موحد، تهران: هرمس.
53
مهدوی­فر، سعید(1395)، فرهنگنامة صور خیال در دیوان خاقانی، تهران: زوار.
54
میرزنده­دل، احمد(1394)، تجلّی شطرنج در ادب پارسی، تهران: فرزین.
55
نجم­رازی(1381) مرموزات اسدی در مزمورات داودی، چاپ محمدرضا شفیعی­کدکنی: تهران، سخن.
56
وراوینی، سعدالدین(1393)، مرزبان­نامه، چاپ محمدبن­عبدالوهاب قزوینی، تهران: پیامبر.
57
ORIGINAL_ARTICLE
نقد و بررسی کتاب جامعالصّنایعوالاوزان اثر سیف جام هروی
جامعالصّنایعوالاوزان از مهمترین و کهنترین آثار بلاغی است که در سدۀ هشتم در شبهقارۀ هند نگاشته شده است. مؤلّف این متن، سیف جام هروی است که در دربار تغلقیان و شخص فیروزشاه و پسر او فتحخان میزیسته است. جامعالصّنایع در سال 1399 در سلسله انتشارات دکتر محمود افشار، با همکاری انتشارات سخن به چاپ رسید. متن کتاب با وجود داشتن نسخ مضبوط، دارای خطاها و ناهمواریهای فراوانی است که در این مقاله ذیل دو عنوان کلّی «نقد و بررسی بخش تصحیح متن» و «نقد و بررسی بخش تحقیقی متن» مورد بررسی قرار گرفته است. از خلال این بررسی روشن میشود که این متن علاوه بر دارابودن خطاهای صوری و ویرایشی فراوان، به علّت روش ناصحیح تحقیق، استفادۀ نادرست و ناکافی از منابع در دسترس، عدم وحدت رویه و نیز روش غیرعلمی در تصحیح متن، دارای لغزشهای فراوانی است که نیاز به یک بازنگری کلّی و دقیق را در آن ایجاب میکند. همچنین در این مقاله نشان داده شده است که برخی از ضبطهای ناصحیح موجود در نسخۀ اساس جامعالصّنایع، با استفاده از منابع جانبی بهویژه مجموعۀ لطایف و سفینۀ ظرایف، قابل اصلاح بوده که مصحّح از آن غفلت کرده است.
https://classicallit.ihcs.ac.ir/article_7122_949405eb7e3986e2765ff348d322ddf2.pdf
2022-07-23
381
412
10.30465/cpl.2022.7122
تصحیح
نقد تصحیح
خطا در تصحیح
سیف جام هروی
جامعالصّنایعوالاوزان
امید
شاه مرادی
o.shahmoradi1988@yahoo.com
1
دانش آموختۀ دکتری زبان و ادبیات فارسی، گروه آموزشی زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران
LEAD_AUTHOR
امیرخسرو، خسرو بن محمود (1876 .م)، اعجاز خسروی، لکهنو: مطبع منشی نول­کشور.
1
امیرخسرو، خسرو بن محمود (1975 .م)، دیباچۀ دیوان غرّة­الکمال، به کوشش سید وزیرالحسن عابدی، لاهور: نیشنل کمیتی برای سات سو ساله تقریبات امیرخسرو.
2
امیناحمد رازی (1389)، تذکرۀ هفت اقلیم، بهتصحیح سیّد محمّدرضا طاهری «حسرت»، تهران: سروش.
3
اوحدی بلیانی، تقی­الدّین محمّد بن محمّد (1389)، عرفات­العاشقین و عرصات­العارفین، بهتصحیح ذبیح­الله صاحبکاری، آمنه فخراحمد، تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب و کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
4
بداؤنی، عبدالقادر بن ملوکشاه (1380)، منتخب­التواریخ، تصحیح مولوی احمدعلی صاحب؛ به کوشش توفیق هـ. سبحانی، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
5
دهخدا، علی­اکبر (1377)، لغتنامۀ دهخدا، زیر نظر دکتر محمّد معین و دکتر سیّد جعفر شهیدی، تهران: مؤسسۀ انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
6
رادویانی، محمّد بن عمر (1380)، ترجمان­البلاغه، به اهتمام و تصحیح و حواشی و توضیحات احمد آتش؛ همراه ترجمه و مقدّمه و توضیحات به کوشش توفیق سبحانی، اسماعیل حاکمی، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
7
سعدی، مصلح بن عبدالله (1362)، کلّیات سعدی، به اهتمام محمّدعلی فروغی، تهران: امیرکبیر.
8
سیف جام هروی (تالیف 804 ق)، مجموعۀ لطایف و سفینۀ ظرایف، لندن: کتابخانۀ بریتانیا، شمارۀ Or. 4110 [نسخۀ خطّی]، تاریخ کتابت نامعلوم.
9
سیف جام هروی (تألیف 778 ق الف)، جامعالصّنایع­والاوزان، تهران: کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران، شمارۀ 8453 [نسخۀ خطّی]، تاریخ کتابت نامعلوم.
10
سیف جام هروی (تألیف 778 ق ب)، جامعالصّنایعوالاوزان، تهران: کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران، شمارۀ 3728 [نسخۀ خطّی]، تاریخ کتابت احتمالاً سدۀ یازدهم.
11
سیف جام هروی (1399)، جامعالصّنایعوالاوزان، تصحیح زینب صادقینژاد، تهران: انتشارات دکتر محمود افشار با همکاری انتشارات سخن.
12
شاه­مرادی، امید؛ یاحقّی، محمّدجعفر؛ نوشاهی، عارف (1398)، «نقد و بررسی مباحث بلاغی در مجموعۀ لطایف و سفینۀ ظرایف»، فنون ادبی. سال یازدهم، شمارۀ 3 (پیاپی 28)، پاییز 1398، صص 69-82.
13
شمس قیس، محمّد بن قیس (1388)، المعجم فی معاییر اشعارالعجم، بهتصحیح محمّد بن عبدالوهاب قزوینی، و تصحیح مجدّد مدرّس رضوی، و تصحیح مجدّد سیروس شمیسا، تهران: علم.
14
صبا، محمّد مظفر حسین (1343)، تذکرۀ روز روشن، بهتصحیح محمّدحسین رکنزادۀ آدمیّت، تهران: انتشارات کتابخانۀ رازی.
15
عبدالحیّ الحسنی (1987 م.)، نزهةالخواطر و بهجةالمسامع و النواظر، طبع تحت مراقبة سیّدة مهرالنّساء، حیدرآباد دکن: مطبعة مجلس، دایرةالمعارف العثمانیة.
16
عفیف، شمس سراج (1385)، تاریخ فیروزشاهی، به تصحیح ولایت حسین، تهران: اساطیر.
17
فتوحی، محمود (1385)، نقد ادبی در سبک هندی، ویراست دوم، تهران: سخن.
18
فتوحی، محمود (1393)، آیین نگارشی مقالۀ پژوهشی، ویراست 3، تهران: سخن.
19
فریامنش، مسعود (1398)، دانشنامۀ زبان و ادب فارسی در شبهقارّه، ج5، ذیل مدخل «شمس دبیر»، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
20
مایل هروی، نجیب (1369)، نقد و تصحیح متون (مراحل نسخهشناسی و شیوههای تصحیح نسخههای خطّی فارسی)، مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی.
21
مجد همگر، مجدالدّین بن احمد (1375)، دیوان مجد همگر، تصحیح و کوشش احمد کرمی، تهران: انتشارات ما.
22
محدّث دهلوی، عبدالحق (1383)، اخبارالاخیار فی اسرارالابرار، بهتصحیح علیم اشرفخان، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
23
نصیرالدّین طوسی، محمّدبنمحمّد (1389)، معیارالاشعار، تصحیح محمّد فشارکی، تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب.
24
نظامالدّین اولیا، محمّد بن علی (1390)، فواید الفؤاد: ملفوظات حضرت خواجه نظامالدّین اولیاء، گردآورنده: امیرحسن علاء سجزی، بهتصحیح توفیق هـ، سبحانی، تهران: مؤسسۀ انتشارات عرفان.
25
نظامی گنجوی، الیاس­بن­یوسف (1390)، خسرو و شیرین، با حواشی و تصحیح حسن وحیددستگردی؛ به کوشش سعید حمیدیان، تهران: قطره.
26
نوشاهی، عارف (1381)، «جامعالصّنایعوالاوزان از مآخذ کهن فارسی در علوم بلاغی و سبک­شناسی شعر»، معارف، فروردین – تیر، شمارۀ 55، صص 36 – 49.
27
نوشاهی، عارف (1379)، «فصل موسیقی مجموعۀ لطایف و سفینۀ ظرایف». معارف، شمارۀ 50، صص 135-140.
28
هندوشاه استرآبادی، محمّدقاسم (1387)، تاریخ فرشته، تصحیح، تعلیق، توضیح و اضافات: محمّدرضا نصیری، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
29
ORIGINAL_ARTICLE
نسخهشناسی و گونهشناسی « مناظرالأنوار»
بعضی از آثارند که تلفیقی از چندین گونه به شمار میآیند، تا حدی که برای داوری گونهشناسی آنها نمیتوان قاطعانه و کلی حکمی صادر کرد. مناظرالأنوار یکی از این نوع آثار است که عبدالرزاق بن محمد اسحق متخلص به یمینی شاهآبادی در آغاز قرن سیزدهم نگاشته است. اثری که اگرچه مشهور و طراز اول نیست؛ ولی نمونة بسیار خوبی برای شناخت گونة آمیغی و نیز سیر تکوین و تطور این جنس گونه در مباحث نظری گونهشناسی ادب فارسی است. پایة اصلی مناظرالانوار تاحدی ادامة اصطلاحنامهنگاریهای ادبی در وصف معشوق است. این اثر، کتاب کلیات- جزئیات، لذةالنساء ضیاء نخشبی و نیز مرآةالجمال از زیرگونة سراپا را فرایاد میآورد. از سوی دیگر نویسنده افزون بر توضیح و تفسیر برخی لغات و اصطلاحات هندی و پسندهای زیباشناسانة اهالی شبه قاره، در فصل پیوست برای غنای اثر خویش از آوردن توضیحات احوالی شاعران و نیز به مناسبت ذکر اوصاف معشوق، از نقل شواهد اشعار صنفی هم کوتاهی نکرده است. مقالة حاضر تلاش دارد تا بعد از معرفی نسخهشناسانة اثر، آن را از لحاظ گونهشناسی بررسی کند. البته آن چیزی که از این اثر به دست ما رسیده، گزینشی از رادهاکشن فیروزهحصاری است که در کتابخانة دانشگاه پنجاب لاهور با شمارة نسخة 5786 نگهداری میشود.
https://classicallit.ihcs.ac.ir/article_7222_d4a7ecc144694ca3c33150abd6a7aca5.pdf
2022-07-23
413
439
10.30465/cpl.2022.7222
مناظرالأنوار
نسخة خطی
گونة آمیغی
وصف معشوق
یمینی شاهآبادی
سعید
شفیعیون
saeid.shafieioun@gmail.com
1
دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
LEAD_AUTHOR
آذری طوسی. (1378). جواهرالاسرار (بخش کلام شعرا). تصحیح و شرح محسن محمدی فشارکی. پایاننامۀ دکتری. دانشکده ادبیات دانشگاه اصفهان.
1
آزاد بلگرامی، غلامعلی. مثنوی مرآة الجمال. میکروفیلم. نسخۀ علیگر به شمارۀ 81/ 89165574 .
2
ابن کمال پاشا، احمد بن سلیمان. (1322ق). رجوع الشیخ إلی صباه فی القوة علی الباه. چاپ اوّل. بینا.
3
اختر هوگلی، قاضی محمدصادقخان(1392). تذکرة آفتاب عالمتاب، تصحیح مریم برزگر، تهران، انتشارات سفیر اردهال
4
ازنیقی هروی، محمّد بن محمّد بن قطب. هوس نامه. مرکزی. نسخه به شمارۀ 2396.
5
ازنیقی هروی، محمّد بن محمّد بن قطب. (1390). تصحیح انتقادی هوسنامه. ندا یوسفیپور.پایاننامۀکارشناسی ارشد. دانشکده ادبیات دانشگاه سمنان.
6
الفیه شلفیه. قرن 11. نسخۀ خطی مجلس به شمارۀ 13062.
7
برهانی، حجت و مریم صالحینیا(1394)، «طرزهای شعری نزد قدما»، کهننامة ادب، ش1. بهار.45-23.
8
ثاقب، محمّدحسین. دیوان. نسخۀ ملک به شمارۀ 6240.
9
رامی، شرفالدین.(1376). انیس العشّاق. تصحیح محسن کیانی. تهران: روزنه.
10
سبزیان مرادآبادی، سعید و میرجلالالدین کزازی(1388)، فرهنگ نظریه و نقد ادبی، تهران: انتشارات مروارید.
11
شفیعیکدکنی، محمدرضا (1375). «شاعری در هجوم منتقدان» (نقد ادبی در سبک هندی پیرامون شعر حزین لاهیجی)، چاپ اوّل. تهران: آگه.
12
شفیعیون، سعید (1389). «سراپا؛ یکی از انواع ادبی غریب فارسی». جستارهای ادبی. ش 17. پاییز. صص 147- 174
13
شفیعیون، سعید (1394). «درنگی بر چند گونۀ همسنگ: کارنامه، شهرآشوب، اشعار صنفی و شهرانگیز». نقد ادبی. س8 ش30، تابستان، صص81-117.
14
شفیعیون، سعید (1398). «نقد و تحلیل نگاهی تحلیلی به علم بیان». پژوهشنامۀ انتقادی متون و برنامههای علوم انسانی. س نوزدهم. ش 3. خرداد. صص 129- 151.
15
شکوه بهادر، محمدحیدر.(1255). زیباییهای اندام انسان. جنگ خطی کتابخانة ملک به شمارة 01974
16
صبا، مولوی محمدمظفرحسین بن محمد یوسفعلی (1343). تذکرۀ روز روشن. تصحیح محمدحسین رکنزادۀ آدمیت. تهران: کتابخانۀ رازی.
17
صدیق حسن خان بهادر، محمد. (1394). شمع انجمن. تصحیح محمدکاظم کهدویی. یزد: دانشگاه یزد.
18
ضیاء نخشبی. (1379). جزئیّات و کلیّات یا چهل ناموس. تصحیح علی محمّد مؤذّنی. تهران: کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.
19
موهن لعل انیس. (1239). انیس الأحباء. ترتیب و تقدیم پروفسور انوار احمد.پنته: کتابخانۀ خدابخش.
20
نوشاهی، عارف. (1396).فهرست نسخههای خطی فارسی پاکستان. تهران: میراث مکتوب.
21
یمینی شاهآبادی. مناظرالأنوار. نسخۀ خطّی دانشگاه پنجاب لاهور. مجموعۀ شیرانی شمارۀ 5786/ 2468/ 1.
22
مجموعه طبی. نسخۀ خطی کتابخانۀ مجلس به شمارۀ 6126.
23
David Duff (2002) “Intertextuality versus Genre Theory: Bakhtin, Kristeva and the Question of Genre”, Paragraph, A Journal of Modern Critical Theory, 25, (1): p: 54-73.
24
Alester Fawler(2014) “ Transformations of Grnre” Modern Genre Theory, David Duff ,New york, pp 232-249
25
ORIGINAL_ARTICLE
بازتاب/بازتولید مؤلفههای حکمت خسروانی در منطقالطیر عطار
فلسفۀ ایران باستان که به عنوان «حکمت خسروانی» شناخته میشود، اندیشهای اشراقی مبتنی بر نور و ظلمت است که هستی در آن ساختاری ذومراتبی و تشکیکی دارد. با گذشت زمان، پیوند این منظومۀ فکری با دوران پس از خود گسسته نشده بلکه در طی تاریخ، به شکلهای مختلف بازتولید شده است. این تفکر پس از آمیخته شدن با پارهای مؤلفههای اسلامی به آثار حماسی و عرفانی این دوره راه یافته است. هنگام مطالعه در باب عرفان ایرانی، پژوهشگران، غالباً از غور در منطقالطیر عطار و بررسی آن بینیاز نیستند، لذا روشن ساختن وجوه مختلف آن، از منظر محتوایی، آمیختگی فرهنگی، ریشۀ تفکرات، و داد و ستدهای عقیدتی و مسائلی از این دست به درک بهتر این اثر و به دنبال آن شناخت کاملتر عرفان خراسان یاری مینماید. تطابق مسئلۀ وحدت وجود در عرفان اسلامی و آفرینش وابسته به نقطۀ واحد اهورایی در حکمت خسروانی، همچنین مراتب سلسلهوار وجود و نور در این دو، باعث امتزاج و پیوند هرچه بیشتر این مفاهیم در منطقالطیر شده است. عطار متأثر از میراث کهن فرهنگ و فلسفۀ ایرانی به شرح مفاهیم عرفانی در قالب تمثیل و داستان پرداخته است. در تحقیق حاضر بازتولید پوشیدۀ مؤلفه­های حکمت خسروانی را در «منطقالطیر» بررسی کرده­ایم.
https://classicallit.ihcs.ac.ir/article_6767_c2face5f3f201ff3ec6c53cfd018c6a2.pdf
2022-07-23
441
469
10.30465/cpl.2022.6767
حکمت خسروانی
عرفان اسلامی
منطقالطیر
عطار
اشراق
نور
ظلمت
قدرت اله
طاهری
ghodrat66@yahoo.com
1
دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی. دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
AUTHOR
محمود
اسکندری
mahmoudeskandari1991@gmail.com
2
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی. دانشگاه شهید بهشتی.تهران، ایران.
LEAD_AUTHOR
1- آموزگار، ژاله (1393). تاریخ اساطیری ایران، تهران: سمت
1
2- آقاصفری، مهسا(1392). بنمایههای حکمت خسروانی در تصوّف سدۀ چهارم و پنجم هجری، پایان نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه تربیت معلم
2
3- ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1379). شعاع اندیشه و شهود در فلسفۀ سهروردی، تهران: حکمت
3
4- اکبری، اکبر (1381). مفهوم نور و ظلمت در فلسفه اشراق و تأثیر پذیر از آیین زرتشت، پایان نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز
4
5- بهار، مهرداد (1378). بندهش، فرنبغدادگی،تهران: توس
5
6- پورداوود، ابراهیم (1377)، دو گزارش از گاتها، تهران: اساطیر
6
7- پورنامداریان، تقی (1392). عقل سرخ، تهران: سخن
7
8- پورنامداریان، تقی (1399). شهود زیبایی و عشق الهی (هفده مقاله عرفانی)، به کوشش یاسین اسمعیلی، تهران: کتاب آبی
8
9- تفضلی، احمد (1354). مینوی خرد، تهران: بنیاد فرهنگ ایران
9
10- تفضلی، احمد (1376). تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، به کوشش ژاله آموزگار، تهران: سخن
10
11- تورتل، کریستین (1378). شیخ ابوالحسن خرقانی، ترجمۀ عبدالمحمد روح بخش، تهران: مرکز
11
12- جعفری گلنسایی طیبه (1388). حکمت خسروانی و رسالههای فارسی شیخ اشراق، پایان نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی
12
13- حلاج، (1379). مجموعه آثار حلاج، ترجمه و شرح قاسم میرآخوری، تهران: یادآوران
13
14- دوستخواه، جلیل (1385). اوستا، کهنترین سرودها و متنهای ایرانی، جلد اول، تهران: مروارید
14
15- رضی، هاشم (1379). حکمت خسروانی، تهران: بهجت
15
16- رضایی، مریم (1393). کتاب چهارم دینکرد، تهران: علمی
16
17- راشد محصل، محمدتقی (1366). گزیدههای زادسپرم، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی
17
18- زرینکوب، عبدالحسین (1378). صدای بال سیمرغ، تهران: سخن
18
19- ستاری، جلال (1374). عشق صوفیانه، تهران: مرکز
19
20- سهروردی، شهابالدین یحیی (1380). مصنفات شیخ اشراق، جلد 1، تصحیح و مقدمه، هانری کربن، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی
20
21- شایگان، داریوش (1373). هانریکربن: آفاق تفکر معنوی در اسلام ایرانی، ترجمۀ باقر پرهام،تهران: فرزان
21
22- شفیعی کدکنی، محمدرضا (1384). دفتر روشنایی، از میراث عرفانی بایزید بسطامی، تهران: سخن
22
23- شفیعی کدکنی، محمدرضا (1391). نوشته بر دریا، از میراث عرفانی ابوالحسن خرقانی، تهران: سخن
23
24- عطار، فریدالدین (1388). منطقالطیر، مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعیکدکنی، تهران: سخن
24
25- عطار، فریدالدین (1391). تذکرهالاولیاء، تهران: زوّار
25
26- غلامپور آهنگر کلایی، لیلا. محمود طاووسی و شهین اوجاق علیزاده (1398)، وحدت آفرینش، بنمایههای حکمت خسروانی در منطقالطیر عطار؛ فصلنامه علمی تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی(دهخدا)، دوره یازدهم
26
27- فضیلت، فریدون (1381). کتاب سوم دینکرد، دفتر نخست، تهران: فرهنگ دهخدا
27
28- فضیلت، فریدون (1384). کتاب سوم دینکرد، دفتر دوم، تهران: مهرآیین
28
29- فرهوشی، بهرام (1386). کارنامه اردشیر بابکان، تهران: دانشگاه تهران
29
30- فروزانفر، بدیعالزمان (1353). شرح احوال و نقد و تحلیل آثار فریدالدین محمد عطار نیشابوری، تهران: کتابفروشی دهخدا
30
31- نجمالدین کبری (1368). فوائحالجمال و فواتحالجلال، ترجمۀ محمد باقر ساعدی خراسانی، تهران: مروی
31
32- کربن، هانری (1382). روابط حکمت اشراق و فلسفۀ ایران باستان، ترجمۀ احمد فردید و عبدالحمید گلشن، تهران: مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفه ایران
32
33- کربن، هانری (1384). بنمایههای آیین زرتشت در اندیشۀ سهروردی، ترجمۀ محمود بهفروزی، تهران: جامی
33
34- گیرشمن، رومن (1372). ایران از آغاز تا اسلام، ترجمۀ محمد معین، تهران: علمی و فرهنگی
34
35- مینوی، مجتبی (1359). احوال و اقوال شیخ ابوالحسن خرقانی به ضمیمۀ منتخب نورالعلوم، تهران: کتابخانۀ طهوری
35
36- محمدی ملایری، محمد (1380). تاریخ و فرهنگ ایران در دوران انتقال از عصر ساسانی به عطر اسلامی، جلد چهارم، تهران: توس
36
37- میرفخرایی، مهشید (1367). روایت پهلوی، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی
37
38- نصر، سیدحسن (1382). جاودان خرد، تهران: سروش
38
39- نفیسی، سعید (1384). زندگینامۀ شیخ فریدالدین عطار نیشابوری، تهران: اقبال
39
ORIGINAL_ARTICLE
خاندان بهبهانی و گفتمان تصوفستیزی در دوره قاجار
با اوج­گیری تصوف در اوایل دورۀ قاجار، کشمکش میان مجتهدان و صوفیان نیز شدت گرفت. صوفیان تلاش می­کردند تا پایگاه اجتماعیِ سابق خود را به­دست آورند و از طرفی مجتهدان نیز نمی­خواستند به این رقیبانِ سُنتی خود مجالی دهند. این امر سبب شد در دروۀ قاجار جریانی تازه از نزاع میان مجتهدانِ شیعه و صوفیان پدید آید. این نزاع دوسویه، در حد مجادلات قلمی و ردّیه نویسی متوقف بود، تا اینکه در اوایل دوره قاجار محمدعلی بهبهانی و فرزندانش سردمدار گفتمان تصوف­ستیزی شدند. ازاین دوره به بعد نزاع صوفی و فقیه دیگر نزاعِ عقیدتیِ مبتنی بر ردّیه نویسی نیست، بلکه تلاشی است برای حذف گفتمانِ رقیب. خاندان بهبهانی دراین گفتمان صوفی­ستیزانه، نقشی پررنگ داشت و فصلی نو پدید آورد. اهمیت بهبهانی­ها در این گفتمان صوفی­ستیزانه، هم از جهت کثرت آثار صوفی­ستیزانۀ افراد این خاندان است و هم عَمَلِ صوفی­کُشیِ آنان؛ که این اقدام سبب شد چهارتن از صوفیان مشهور زمانه، مستقیماً و یا با دستور محمدعلی بهبهانی کشته شوند؛ اقدامی که پیش ازین در تاریخ بی­سابقه یا کم­نظیر بوده­است. این مقاله می­کوشد منحصراً به به بررسی نقش محمدعلی بهبهانی و خاندانِ او در تقویت و گسترش گفتمان صوفی­ستیزانۀ اوایل دوره قاجار بپردازد.
https://classicallit.ihcs.ac.ir/article_6726_1faf4784e25c0f342809ee2769d15276.pdf
2022-07-23
471
497
10.30465/cpl.2022.6726
تصوف ستیزی
گفتمان
دوره قاجار
خاندان بهبهانی
سعید
مهری
sam.mehri@yahoo.com
1
دانشجوی دکتری رشته زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد.مشهد، ایران
AUTHOR
محمد
تقوی
taghavi@um.ac.ir
2
دانشیار گروه ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد. .مشهد، ایران
LEAD_AUTHOR
1-الگار، حامد(1396)دین و دولت در ایران، ترجمه ابوالقاسم سری، چاپ سوم، تهران: توس.
1
2-بهبهانی، محمدعلی(بی­تا)خیراتیه، تحقیق و نشر موسسه العلامه المجدد الوحید البهبهانی، قم.
2
3---------------(1421)مقامع الفضل، تحقیق و نشر موسسه العلامه المجدد الوحید البهبهانی: قم.
3
4-بهبهانی2، محمدجعفر(1413)فضایح الصوفیه،تحقیق موسسه علامه مجدد وحید بهبهانی، قم: انتشارات انصاریان.
4
5-بهبهانی3،محمود(1413)تنبیه­الغافلین و ایقاظ الراقدین، تحقیق موسسه علامه مجدد وحید بهبهانی، قم: انتشارات انصاریان.
5
6-خراسانی، محمدکاظم(1418)کفایه الاصول، تصحیح عده من الافاضل، الطبعه الثانیه، قم: موسسه نشر اسلامی.
6
7-خوانساری،محمدباقر(1355)روضات­الجنات فی احوال­العلماء والسادات، ترجمه محمدباقر ساعدی، تهران: انتشارات اسلامیه.
7
8-دوانی، علی(1362) وحید بهبهانی؛سرآمد محققین و دانشمندان شیعه در سده12هجری، چاپ دوم، تهران: امیرکبیر.
8
9-زرینکوب، عبدالحسین(1380) دنباله جستجو در تصوف ایران، چاپ پنجم، تهران: امیرکبیر.
9
10-شوشتری، میرعبداللطیف(1363) تحفه العالم و ذیل التحفه، به اهتمام صمد موحد، تهران: طهوری.
10
11-شیرازی، محمدمعصوم(نائب الصدر)(بی­تا) طرائق الحقایق،تصحیح محمدجعفر محجوب، تهران: انتشارات سنایی.
11
12-شیروانی، حاج زین العابدین(بی­تا) بستان السیاحه، بی­جا.
12
13----------------------(1339)ریاض السیاحه، تصحیح اصغر حامد ربانی، تهران: کتابفروشی سعدی.
13
14----------------------(بی­تا)حدائق السیاحه، بامقدمه سلطان حسین تابنده، بی­جا.
14
15-صفت­گل، منصور(1389)ساختار نهاد و اندیشه دینی در ایران عصر صفوی، چاپ دوم، تهران: موسسه خدمات فرهنگی رسا.
15
16-کدیور، جمیله(1378)تحلیل گفتمان سیاسی شیعه در ایران، تهران: طرح نو.
16
17-کرمانشاهی، آقااحمد(1370) مرآت­الاحوال جهان­نما، مقدمه، تصحیح و حواشی: علی دوانی، تهران: امیرکبیر.
17
18-کشاورزی، بهزاد(1379)تشیع و قدرت در ایران، پاریس: خاوران.
18
19-مازندرانی حائری، محمداسماعیل(1416) منتهی­المقال فی احوال­الرجال، قم.
19
20-ماسینوین، لویی(1392)مصایب حلاج، ترجمه سیدضیاء الدین دهشیری، چاپ سوم، تهران: جامی.
20
21-مشایخی، عادل(1395) تبارشناسی خاکستری است، تهران: ناهید.
21
22-ملکم، سرجان(1380)تاریخ کامل ایران،ترجمه میرزا اسماعیل حیرت، به کوشش علی اصغر عبداللهی،تهران: انتشارات افسون.
22
23-مهری، سعید و سیدمهدی زرقانی(1400)افسانه صوفی­ستیزی فقیهان، کهن­نامه ادب پارسی، دورۀ12، ش1.
23
24-میلز، سارا(1395)میشل فوکو، ترجمه مرتضی نوری، چاپ سوم، تهران: نشرمرکز.
24
25-ناطق، هما(1368)ایران در راهیابی فرهنگی، چاپ دوم، پاریس: خاوران.
25
26-وحید قزوینی، محمدطاهر(1329)عباسنامه،به کوشش ابراهیم دهگان، اراک: کتابفروشی داودی.
26
27-وندایک،تئون ای(1394)ایدئولوژی و گفتمان، ترجمه محسن نوبخت، تهران: سیاهرود.
27
28-یوسف­پور، محمدکاظم(1396) نقد تصوف، چاپ شده در مجموعه«تصوف،خاستگاه، تاریخ و موضوعات وابسته»بکوشش فاطمه لاجوردی، تهران: مرکز دایره­المعرف بزرگ اسلامی.
28
ORIGINAL_ARTICLE
بازشناسی معنای عشق در گفتمان قصه بلند عامیانه دارابنامه طرسوسی
گفتمان در قصهها، مجموعه معناداری از ارتباط دوسویة پردازنده/نقال با نقلشنو در بستر رویدادهای گوناگون اجتماعی سیاسی و عوامل پیرامتنی است. این امر از رهگذر جانشینی شاخصههای عاشقانه بهجای ویژگیهای پهلوانی و در قالب زنجیرهای روایی از ارتباط ساختار و کارکرد عشق شکلمیگیرد. از اینمیان، دارابنامه طرسوسی نیز بهدلیل بهرهمندی از ارتباط تنگاتنگ میان وقایع اجتماعی و نیاز قصهشنو در دورههای خلق و بازآفرینی قصه(ساسانیان و غزنویان یا غوریان)، بستر مناسبی برای این پژوهش است. این مهم در دو سطح ساختار و کارکرد عشق بررسی شد. حاصل کار نشان میدهد که در جانشینی شاخصههای عاشقانه بهجای ویژگیهای پهلوانی، در سطح ساختار، ابتدا نحوة بازنمایی عشق شکلمیگیرد. بدینمعنی که وابستگی قصه در پرداخت عشق به یکی از بسترهای بازنماینده، یعنی متون مقدس اسطورهای-دینی و یا زمان بازپرداخت اثر، آشکارمیشود. در ادامه، پردازنده با تمرکز بر همان عشق بازنماییشده، به ترسیم روابط عاشقانه درقالب چهار سازه اصلی دیدار عاشق و معشوق(نقشپذیری اشخاص)، موانع و مشکلات، وصال و مرگ میپردازد و بخش خیالی قصه را میسازد. تولید معنای قصه از این رهگذر محققمیشود. از اینرو، این امر در دارابنامه با بازنمایی عشق دینی و چگونگی ترسیم روابط عاشقانه از رهگذر آن به گفتمان یکدست برتریجویانه ملی-سلطنتی با نگرشی پدرتبارانه انجامیدهاست.
https://classicallit.ihcs.ac.ir/article_6644_b5cc7c0ccfa8477c7612c06434051e63.pdf
2022-07-23
499
523
10.30465/cpl.2022.6644
قصههای بلند عامیانه فارسی
عشق
گفتمان
دارابنامه طرسوسی(بخش نخست)
عاطفه
نیکخو
nikkho.a@gmail.com
1
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه هرمزگان، بندرعباس، ایران.
LEAD_AUTHOR
مصطفی
صدیقی
navisa_man@yahoo.com
2
دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه هرمزگان، بندرعباس، ایران
AUTHOR
فرامرز
خجسته
faramarz.khojasteh@gmail.com
3
دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه هرمزگان، بندرعباس، ایران.
AUTHOR
سکینه
عباسی
abbasisakineh@ymail.com
4
دکترای زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه یزد، ایران
AUTHOR
آقاگلزاده، فردوس(1385)، تحلیل گفتمان انتقادی، تهران: علمی و فرهنگی.
1
آیدنلو، سجاد(1387)، «چند بنمایه و آیین مهم ازدواج در ادب حماسی ایران»، جستارهای نوین ادبی ، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی مشهد، دوره 41، شماره 1(پیدر پی160)، صص20-1.
2
اسماعیلی، حسین(1380)، مقدمه بر: ابومسلمنامه، طرطوسی، جلد اول، تهران: قطره.
3
امیرسلیمانی، سهیلا(1383)، «زنان در تاریخ بیهقی»، ترجمه فرزانه قوجلو، بخارا، سال چهاردهم شماره 83، صص116-98.
4
بهمنی، کبری و ذوالفقار علامی(1395)، «خردهروایتها، گریزگاه نقال از برنامه روایی»، دوماهنامه علمی جستارهای زبانی، دوره 7، شماره 6 (34)، صص224-199.
5
جعفرپور میلاد، محمدکاظم کهدویی و محمدرضا نجاریان(1395)، «طرح یک فرضیه در تاریخ زندگانی ابوطاهر طرسوسی»، دوماهنامه علمی فرهنگ و ادبیات عامه، سال چهارم، شماره 8، صص194-169.
6
حسینی سروری، نجمه(1393)، «تحلیل انتقادی گفتمان قصیدهای از سنایی عزنوی»، دوفصلنامه علمی کهننامه ادب پارسی؛ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال پنجم، شماره اول، صص 89-67.
7
رزمجو، حسین(1381)، قلمرو ادبیات حماسی ایران، جلد اول، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
8
رضی، هاشم(1359)، زروان در قلمرو دین و اساطیر، تهران: انتشارات فروهر.
9
زنر، آر. سی(1374) زروان یا معمای زرتشتیگری، ترجمة تیمور قادری، تهران: فکر روز.
10
ستاری، جلال(1395)، اسطورههای عشق و عاشقی در چند عشقنامه فارسی، چاپ دوم، تهران: میترا.
11
سجودی، فرزان(1397)، نشانهشناسی کاربردی، چاپ پنجم، تهران: نشر علم.
12
صفا، ذبیحالله(1344)، مقدمه بر: دارابنامه، طرسوسی، جلد اول، تهران: بنگاه ترجمه و نشرکتاب.
13
صفا، ذبیحالله، (1385)، تاریخ ادبیات ایران، خلاصه جلد اول و دوم، زیرنظر سید محمد ترابی، چاپ نهم، تهران: فردوس.
14
طرسوسی، ابوالطاهر، دارابنامه(1344)، تصحیح ذبیحالله صفا، جلد اول ،تهران: بنگاه ترجمه و نشرکتاب.
15
عباسی، سکینه(1395)، بوطیقای قصههای بلند عامیانه فارسی(رمانس عام)، تهران: روزگار.
16
فرای،ر.ن(1392)، «تاریخ سیاسی ایران در دوره ساسانیان»، در: تاریخ ایران کمبریج، ترجمه حسن انوشه، جلد سوم، قسمت اول، چاپ هفتم، تهران: انتشارات امیرکبیر.
17
فریزر، جیمز جرج(1383)، شاخة زرین(پژوهشی در جادو و دین)، ترجمة کاظم فیروزمند، تهران: آگاه.
18
لاهیجی، شهلا و مهرانگیز کار، (1396)، شناخت هویت زن ایرانی2(درگسترة تاریخ)، تهران: انتشارات روشنگران و مظالعات زنان.
19
لوکونین، و.گ(1350)، تمدن ایران ساسانی، ترجمه عنایتالله رضا، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
20
مالمیر، تیمور و غلامرضا شمسی(1394)، «تحلیل تأثیر گفتمان حاکمیت در ترجمة الذریعه إلی مکارم الشریعه»، دوفصلنامه علمی کهننامة ادب پارسی؛ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال ششم، شماره سوم، صص78-59.
21
مختاری، محمد(1394)، هفتاد سال عاشقانه؛ تحلیلی از ذهنیت غنایی معاصر و برگزیدة دویست و چهار شاعر1370-1300، چاپ دوم، تهران: مؤسسه انتشارات بوتیمار.
22
یارشاطر، احسان(1392)، پیشگفتار بر: تاریخ ایران کمبریج، ترجمه حسن انوشه، جلد سوم، قسمت اول، چاپ هفتم، تهران: انتشارات امیرکبیر.
23
ORIGINAL_ARTICLE
فهرست
بررسی ترجمۀ ضربالمثلهای کهن پارسی: ارتقاء مدل بیکمن و کالو از رهگذر فرهنگ امثال سخن انوریمحمود افروز؛ 3بررسی جایگاه مصادر و افعال کهن، کمیاب و متروک فارسی در فرهنگنامۀ قرآنیمریم ایزدی، قربانعلی ابراهیمی، و عطامحمد رادمنش؛ 27بررسی سبکشناسانۀ فرایندهای فن مناظره براساس نظریۀ نقشگرای هلیدیزهرا بتول باقریان هکانی، یحیی طالبیان، و غلامرضا مست علی پارسا؛ 63گواهنمایی در شاهنامهمریم بختیاری، مهدی نیکمنش، و نسرین فقیه ملک مرزبان؛ 89تأملی در کلماتالشعراعباس بگجانی و سید محمد صاحبی؛ 125تحلیل ظرفیتهای پویانمایی (انیمیشنی) حکایت «اسب آبنوس» هزارویک شبطیبه پرتویراد؛ 149بازنمایی داعیههای سیاسی، مذهبی، و فرهنگی حاکمیت صفویان در داستان عامیانة حسینکرد شبستریپروین ترکمنیآذر و زینب عیوضی؛ 175تقابلسازی با کلاننماد «باز» در مثنوی و غزلیات شمسسمیه جباری و زهرا حیاتی؛ 205حکمت خسروانی در شاهنامهکاظم دزفولیان و آمنه عرفانی فرد؛ 249تحلیل شخصیت رستم و اسفندیار براساس عنصر کشمکشزهرا روحانی، حسینعلی قبادی، سعید بزرگ بیگدلی، و مصطفی موسوی؛ 285تحلیل نمود نحویِ روایت در خسرو و شیرینِ نظامی، مجنون و لیلیِ دهلوی و نل و دمنِ فیضی براساس نظریۀ تودوروفپیمان ریحانینیا، الیاس نورایی، و غلامرضا سالمیان؛ 321تأملی در چند اصطلاحِ «قمار» با تأکید بر دیوان خاقانیشروانیسیدمنصور سادات ابراهیمی و امیر سلطانمحمدی؛ 353نقد و بررسی کتاب جامعالصّنایعوالاوزان اثر سیف جام هرویامید شاه مرادی؛ 383نسخهشناسی و گونهشناسی «مناظرالأنوار»سعید شفیعیون؛ 415بازتاب/ بازتولید مؤلفههای حکمت خسروانی در منطقالطیر عطارقدرتالله طاهری و محمود اسکندری؛ 443خاندان بهبهانی و گفتمان تصوفستیزی در دورۀ قاجارسعید مهری و محمد تقوی؛ 473بازشناسی معنای عشق در گفتمان قصۀ بلند عامیانۀ دارابنامه طرسوسیعاطفه نیکخو، مصطفی صدیقی، فرامرز خجسته، و سکینه عباسی؛ 501
https://classicallit.ihcs.ac.ir/article_8664_a8cf44cd572066f0a2f74a1cf4c4a7b9.pdf
2022-07-23