ORIGINAL_ARTICLE
فتوتنامة سلطانی؛ ضرورت تصحیح مجدد
مولانا حسین واعظ کاشفی سبزواری یکی از نویسندگان ذیفنون فارسی در قرن نهم هجری است. این نویسنده در بیشتر شاخههای علوم و شبهعلوم روزگار خود متبحّر و صاحب تألیف بوده است. یکی از مهمترین آثار او، فتوتنامة سلطانی، از آثار ارزشمند ادبیات عامیانة تصوف بهشمار میرود. محمدجعفر محجوب این اثر را بیش از چهل سال پیش بر اساس دو دستنویس ناقص تصحیح کرده و، بر همین مبنا، به دلیل نقص و شمار اندک دستنویسها، نارساییهایی بدان راه یافته است. با توجه به اینکه نگارندگان در سالهای اخیر موفق شدهاند سه دستنویس دیگر از این اثر را کشف و تهیه کنند، لازم است تصحیح جدیدی از این اثر ارائه شود. با تصحیح جدید این اثرْ بسیاری از نقایص چاپ محجوب برطرف میشود و خوانندگان میتوانند به متنی منقّح و نزدیک به متن مورد نظر نویسنده دست یابند. نگارندگان در این مقاله بر آناند، با ذکر دلایلی چند، اثبات نمایند که تصحیح مجدد این اثر بر اساس پنج دستنویس موجود از فتوتنامة سلطانی گریزناپذیر است. بدیهی است با تصحیح مجدد و چاپ این اثرْ بخشی از فرهنگ عامیانة تصوف در قرن نهم هجری در معرض استفاده و داوری پژوهشگران این عرصه قرار خواهد گرفت.
https://classicallit.ihcs.ac.ir/article_1442_ca110f23ddd1ea5ad3ec6db50819d42e.pdf
2014-08-23
1
22
ادبیات عامیانة تصوف
تصحیح مجدد
فتوتنامة سلطانی
کاشفی
ابراهیم
استاجی
ebrahimestaji@yahoo.com
1
استادیار ادبیات، حکیم سبزواری
AUTHOR
علی
تسنیمی
ali_tasnimi@yahoo.com
2
استادیار ادبیات ، حکیم سبزواری
LEAD_AUTHOR
بهار، محمدتقی (ملکالشعرا) (1370). سبکشناسی، 3 جلد، تهران: امیرکبیر.
1
صفا، ذبیحالله (1369). تاریخ ادبیات در ایران، 5 جلد، تهران: فردوس.
2
کاشفی سبزواری، مولانا حسین واعظ (1350). فتوتنامة سلطانی، تصحیح محمدجعفر محجوب، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
3
کاشفی سبزواری، مولانا حسین واعظ (1390). روضةالشهدا، تصحیح حسن ذوالفقاری و علی تسنیمی، تهران: معین.
4
کاشفی سبزواری، مولانا حسین واعظ (بیتا). فتوتنامة سلطانی (آدابالتصوف)، دستنویس کتابخانة ملی ملک، 46 برگ.
5
کاشفی سبزواری، مولانا حسین واعظ (بیتا). فتوتنامة سلطانی، دستنویس کتابخانة آیتالله مرعشی، 166 برگ.
6
کاشفی سبزواری، مولانا حسین واعظ (کتابت 1293 ق). فتوتنامة سلطانی، دستنویس کتابخانة ملی ایران، 95 برگ.
7
گورین، ویلفرد. ال. و دیگران (1370). راهنمای رویکردهای نقد ادبی، ترجمة زهرا میهنخواه، تهران: اطلاعات.
8
محجوب، محمدجعفر (1350). مقدمه بر فتوتنامة سلطانی، نوشتة مولانا حسین واعظ کاشفی سبزواری، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
9
محجوب، محمدجعفر (1354). «اصول فتوت از نظر مولانا حسین واعظ کاشفی»، مجموعه خطابههای نخستین کنگرة تحقیقاتی ایران، دانشگاه تهران.
10
محجوب، محمدجعفر (1383). ادبیات عامیانة ایران، مجموعه مقالات دربارة افسانهها و آداب و رسوم ایران، به کوشش حسن ذوالفقاری، تهران: چشمه.
11
المشیخه (کتابت 857 تا 988 ق). نسخة خطی کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران به شمارة 2143.
12
مصطفوی سبزواری، رضا (1387). «در جستوجوی نسخ کاشفی بیهقی در هندوستان»، مجلة آیینة میراث، ش 4.
13
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی تطبیقی کاربرد صفتهای هنری در ایلیاد و ادیسۀ هومر و شاهنامۀ فردوسی
یکی از ویژگیهای سبکیِ مشترک در ایلیاد و ادیسۀ هومر و شاهنامۀ فردوسی کاربرد صفتهای هنری است. صفتهای هنری، با ارائۀ جزئیاتی از شخصیتها و اشیا و مکانهای داستان، ساختار توصیفی قدرتمندی را، به منظور شخصیتپردازی و تصویرسازی، بهوجود میآورند. همچنین، این صفتها، همراه با نام افراد، فرمولی را شکل میدهند که این فرمول بخشی از یک بیت را پُر میکند و نقش مهمی در وزن شعر ایفا مینماید. از این رو، میتوان گفت که صفتهای هنری به شاعر در توصیف و روایت و موسیقی شعر و به خواننده یا شنونده در درک بهتر و دقیقتر داستان یاری میرسانند. در پژوهش پیش رو، تلاش شده، با تعریف صفتهای هنری و ذکر انواع آن، تأثیر کاربرد این صفتها در شخصیتپردازی و تصویرسازی و وزنِ ایلیاد و ادیسه و شاهنامه نشان داده شود.
https://classicallit.ihcs.ac.ir/article_1443_13bc3adeda7be354c24b8ddab56b8144.pdf
2014-08-23
23
44
ادیسه
ایلیاد
شاهنامه
صفت هنری
سیدمحمد
امیری
dr.amiri@live.com
1
استادیار ادبیات عرب، آزاد نجفآباد
LEAD_AUTHOR
سیدعلی
محمودی لاهیجانی
2
دانشجوی ادبیات فارسی، دانشگاه نجف آباد
AUTHOR
ارسطو (1357). فن شعر، ترجمۀ عبدالحسین زرینکوب، تهران: امیرکبیر.
1
اسلامی ندوشن، محمدعلی (1386). داستان داستانها، رستم و اسفندیار در شاهنامه، تهران: شرکت سهامی انتشار.
2
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1388). صور خیال در شعر فارسی، تهران: آگاه.
3
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1389). موسیقی شعر، تهران: آگاه.
4
شمیسا، سیروس (1381). آشنایی با عروض و قافیه، تهران: فردوس.
5
فردوسی، ابوالقاسم (1384). شاهنامۀ فردوسی، به کوشش سعید حمیدیان (متن کامل)، تهران: قطره.
6
میرصادقی، جمال (1376). عناصر داستان، تهران: سخن.
7
هومر (1389 الف). ادیسه، ترجمۀ میرجلالالدین کزازی، تهران: مرکز.
8
هومر (1389 ب). ایلیاد، ترجمۀ میرجلالالدین کزازی، تهران: مرکز.
9
Baldwin, P. S. (2011). Cliffs Notes on Homer's Odyssey, New York: IDG Books Worldwide, Inc.
10
Fowler, R. (2004). The Companion to Homeric Cambridge, Cambridge, UK: Cambridge University Press.
11
Goldstone, E. W. (1886). Homer, New York: D. Appleton and company.
12
Holman, H. C. (1980). A Handbook to Literature, Based on the Original Edition by William Flint Thrall and Addison Hibbard, 4th edition, Indianapolis: Bobbs-Merrill Education Pub.
13
Homer (2007). Iliad, Translated by Ian. C. Johnston, Second Edition, Arlington, Virginia: Richer Resources Publications.
14
Homer (1998). Odyssey, Translated by Robert Fitzgerald, Farrar, Straus and Giroux.
15
Kenny, Anthony (2005). Arthur Hugh Clough: A Poet's Life, London: Continuum.
16
Parry, M. (1971). The Making of Homeric Verse: The Collected Papers of Milman Parry, ed. A. Parry Oxford: At the Clarendon Press.
17
Shipley, J. T. (1953). Dictionary of World Literature: Criticism, Forms, Technique, New York: by Philosophical Library.
18
West, L. M. (2007). Indo–European Poetry and Myth, New York: by Oxford University press Inc.
19
Wood, R. (1824). An Essay on the Original Genius and Writing of Homer: with a Comparative View of the Ancient and Present State of the Troade, London: John Richardson, Royal Exchange; and Richard Newby; Cambridge.
20
ORIGINAL_ARTICLE
دمی با نامة نامی: معرفی، تصحیح، و نسخهشناسی منشآت خواندمیر
غیاثالدین بن همامالدین معروف به «خواندمیر»، مورّخ، منشی، شاعر، و نویسندۀ عصر تیموری، نوۀ دختری «میرخواند»، مؤلف کتاب روضةالصفا، است. نامة نامی ترسّل منشیانهای است زیبا و خواندنی با نثری آمیخته به نظم، شامل دیباچه، نُه فصل، و هر فصل شامل چندین بخش که در نسخ موجود با نام سطر و لفظ تقسیم گردید. خواندمیر این نامهها را در چهل و شش یا چهل و هفت سالگی، یعنی 925 یا 927 قمری، زمانی که مقیم هرات بود، برای اشخاص دیوانی ـ اعم از طبقات اعلی و اشراف ـ و طبقات عمومی جامعه به مناسبتهای مختلف به نگارش درآورده است. نامة نامی بر اساس شش نسخه تصحیح شده است. نسخة اساس، به شمارة 3411 متعلق به کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران، با قدمت بسیار، غلط کمتری داشت. نامة نامی، این اثر گرانقدر، به واسطة امتیازاتی همچون شیوایی نامهها و داشتن اطلاعاتی دربارة علایم و اصطلاحات نگارشی تصحیح شد. این کتاب از منظر تاریخی نیز در روشنکردن زوایای تاریک تاریخ عصر تیموری و صفوی و نامبردن از اشخاصی همچون سلطانحسین بایقرا و فرزندان او و کمالالدین بهزاد برای پژوهشگران حائز اهمیت خاصی است.
https://classicallit.ihcs.ac.ir/article_1444_b61dd0a0572cc4d134af3906bb5a87ed.pdf
2014-09-22
45
73
تصحیح
خواندمیر
عصر تیموری
غیاثالدین بن همامالدین
منشآت
نامة نامی
حسن
بساک
hbassak@gmail.com
1
استادیار ادبیات فارسی، پیام نور مشهد
LEAD_AUTHOR
حسنیه
اسدی لاری
m.asadi@gmail.com
2
کارشناس ارشد زبان فارسی پیام نور مشهد
AUTHOR
قرآن کریم (1390). ترجمة محمدمهدی فولادوند، قم: نشتا.
1
آریان، قمر (1362). کمالالدین بهزاد، تهران: هنر و فرهنگ.
2
آژند، یعقوب (1386). کمالالدین بهزاد، تهران: امیرکبیر.
3
افشار، ایرج و محمدتقی دانشپژوه (1344). نشریة کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران، دفتر چهارم، تهران: دانشگاه تهران.
4
افشار، ایرج و محمدتقی دانشپژوه (1348). نسخة خطی نشریة کتابخانة مرکزی و اسناد دانشگاه تهران، دفتر ششم، تهران: دانشگاه تهران.
5
افشار، ایرج و محمدتقی دانشپژوه (1353). نسخة خطی نشریة کتابخانة مرکزی و اسناد دانشگاه تهران، دفتر هفتم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
6
انوشه، حسن (1376). دانشنامة ادب فارسی، تهران: سازمان چاپ و انتشارات فرهنگ و ارشاد اسلامی.
7
براون، ادوارد (1339). از سعدی تا جامی، ترجمة علیاصغر حکمت، تهران: ابن سینا.
8
بهار، محمدتقی (1376). سبکشناسی یا تاریخ تطور نثر فارسی، ج ۳، تهران: مجید.
9
جعفریان، رسول (1386). از یورش مغولان تا زوال ترکمانان، تهران: کانون اندیشة جوان.
10
خبرزاده، علی (1370). نثر پارسی در آیینة تاریخ، ج ۲، تهران: آموزش و پرورش انقلاب اسلامی.
11
خواندمیر، غیاثالدین بن همامالدین (1362)، تاریخ حبیبالسیر فى اخبار افراد البشر، تصحیح محمد دبیرسیاقى، تهران.
12
خواندمیر، غیاثالدین بن همامالدین (1372). مآثرالملوک، تصحیح میرهاشم محدث، تهران: خدمات فرهنگی رسا.
13
خواندمیر، غیاثالدین بن همامالدین (1378). مکارمالاخلاق، تصحیح محمداکبر عشیق، تهران: آینة میراث.
14
خواندمیر، غیاثالدین بن همامالدین، نسخة خطی نامة نامی، به شمارة 3411، محفوظ در کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران.
15
دانشپژوه، محمدتقی و اسماعیل حاکمی (1348 - 1353). فهرست میکروفیلمهای کتابخانة مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران، ج 2، تهران: دانشگاه تهران.
16
دانشپژوه، محمدتقی و اسماعیل حاکمی (1362). دفتر یازده و دوازده نسخههای خطی، تهران: چاپ دانشگاه تهران.
17
راوندی، مرتضی (1374). تاریخ اجتماعی ایران، ج ۸، تهران: نگاه.
18
صفا، ذبیحالله (1356). خلاصة تاریخ اجتماعی، سیاسی، و فرهنگی ایران، تهران: امیرکبیر.
19
فراهانی منفرد، مهدی (1381). پیوند سیاست و فرهنگ در عصر زوال تیموریان و ظهور صفویان. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
20
گلچینمعانی، احمد (1346). فهرست کتب خطی کتابخانة آستان قدس رضوی، ج 7، بخش ۲، انتشارات ادارة کتابخانه.
21
معین، محمد (1360). فرهنگ فارسی، تهران: امیرکبیر.
22
منزوی، احمد (۱۳48 - ۱۳50). فهرست نسخههای خطی فارسی، ج 3، تهران: مؤسسة فرهنگی منطقهای.
23
نوایی، عبدالحسین (1324). رجال کتاب حبیبالسیر، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
24
ORIGINAL_ARTICLE
ترسّل در عصر تیموری
یکی از ادوار مهم و، در عین حال، کمتر شناختهشدة تاریخ ادبیات فارسی در زمینة ترسّل و دبیریْ عصر تیموری است. در این مقطع تاریخی منشیان بزرگ و نامداری چون عبدالواسع نظامی هروی، یوسف اهل، محمدعلی بن جمالالاسلام، معینالدین اسفزاری، ملّاحسین واعظ کاشفی، شهابالدین عبدالله مروارید (بیانی کرمانی)، خواجه جهان، جامی، و خواندمیر ظهور کردند و آثار ارزشمند و مهمّی در انشا و نامهنگاری برجای نهادند؛ آثاری که برخی از آنها، مانند ریاضالانشاء قاوان و منشآت جامی، صرفاً مجموعهمنشآت دیوانی یا اخوانی کاتباناند و گروهی نیز، مانند ترسّل اسفزاری و مخزنالانشاء کاشفی، به بیان مبانی نظری دبیری و کتابت همراه با نمونة نامهها پرداختهاند. در این مقاله، علاوه بر آشنایی با جریان کلّی کتابت و دبیری در عصر تیموری و بیان موازین نظری و عملی ترسّل و انشا در این عصر، به معرّفی محتوایی، سبکی، و ساختاری آثار ممتاز ترسّل و انشا نیز پرداخته شده است تا نمایی کلّی از کتابت این دوره و میزان تقلید یا نوآوری منشیان بهدست داده شود.
https://classicallit.ihcs.ac.ir/article_1470_3726196b8d9c745fa50031ea33095b60.pdf
2014-09-22
75
98
ترسّل
عصر تیموری
کتابت و انشا
سیدامیر
جهادی
jahady2000@gmail.com
1
استادیار ادبیات فارسی دانشگاه کرمان
LEAD_AUTHOR
اته، هرمان (1355). تاریخ ادبیات فارسی، ترجمة صادق رضازادة شفق، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
1
اسفزاری، معینالدین، نسخة خطی ترسّل، تحریریافته در قرن نهم، به شمارة 436-13718، محفوظ در کتابخانة مجلس شورای اسلامی.
2
اکبرآبادی، سراجالدین علی (بیتا). فرهنگ چراغ هدایت، به کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران: معرفت.
3
بهار، محمدتقی (1386). سبکشناسی، ج 3، تهران: امیرکبیر.
4
بیانی کرمانی، عبدالله بن محمد (1390). مونسالاحباب: مجموعه رباعیات مروارید، به کوشش سیدعلی میرافضلی، تهران: کتابخانه، موزه، و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
5
جامی، نورالدین عبدالرحمان (1378). نامهها و منشآت جامی، تصحیح عصامالدین اورون بایف و اسرار رحمانوف، تهران: میراث مکتوب.
6
خطیبی، حسین (1375). فن نثر در ادب پارسی، تهران: زوار.
7
خواجه عبدالله مروارید (1951). شرفنامه، ترجمه و تفسیر هانس روبرت رویمر، ویسبادن: هیئت مستشرقین فرهنگستان مانیس.
8
خواجه عبدالله مروارید. نسخۀ خطی ترسّل یا منشآت مروارید، به شمارۀ 2254، محفوظ در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.
9
خواندمیر، غیاثالدین (1353). حبیب السیر فی اخبار افراد بشر، ج 4، تصحیح محمد دبیرسیاقی، تهران: کتابفروشی خیام.
10
خواندمیر، غیاثالدین (1356). دستورالوزراء، تصحیح سعید نفیسی، تهران: اقبال.
11
خواندمیر، غیاثالدین. نسخة خطی نامة نامی، به شمارة 7075، محفوظ در کتابخانة آستان قدس رضوی.
12
دانشپژوه، محمدتقی (1349). «دبیری و نویسندگی»، مجلة هنر و مردم، ش ۱۰۱.
13
رزمجو، حسین (1374). انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی، مشهد: آستان قدس رضوی.
14
ساممیرزا صفوی (1384). تحفة سامی، تصحیح رکنالدین همایونفرخ، تهران: اساطیر.
15
صالحی، نصرالله (1380). «کتابشناسی توصیفی منشآت، مکاتبات، و نامهها»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، ش 51 و 52.
16
صفا، ذبیحالله (1383). تاریخ ادبیات در ایران، ج 4، تهران: فردوس.
17
قائممقامی، جهانگیر (1350). مقدمهای بر شناخت اسناد تاریخی، تهران: انجمن آثار ملی.
18
کاشفی، کمالالدین حسین بن علی واعظ بیهقی، نسخۀ خطی مخزنالانشاء، به شمارة 2510، محفوظ در کتابخانة مجلس شورای اسلامی.
19
کمالالدین عبدالرزاق سمرقندی (1383). مطلع سعدین و مجمع بحرین، به اهتمام عبدالحسین نوایی، ج ۱، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
20
گاوان، عمادالدین محمود (1938). ریاضالانشاء، تصحیح شیخ چاند بن حسین، حیدرآباد دکن: دارالطبع سرکار عالی.
21
گاوان، عمادالدین محمود، نسخۀ خطی مناظرالانشاء، به شمارة 3575، محفوظ در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.
22
مردانی، فیروز (1377). «ترسّل و نامهنگاری در ادب فارسی»، مجلة کیهان فرهنگی، ش 147.
23
مهدیزاده، مهدی (1378). «تاریخچة منشآت در ادب فارسی»، مجلة کیهان فرهنگی، ش 154.
24
میبدی، حسین (1356). منشآت میبدی، تصحیح نصرتاله فروهر، تهران: میراث مکتوب؛ نشر نقطه.
25
نظامی، نظامالدین عبدالواسع (1357). منشأالانشاء، تألیف شهابالدین احمد خوافی، به کوشش رکنالدین همایونفرخ، ج ۱، تهران: دانشگاه ملی.
26
نفیسی، سعید (1363). تاریخ نظم و نثر در ایران و زبان فارسی، تهران: فروغی.
27
واحد، اسدالله (1378). «ترسّل و انشای فارسی از آغاز تا قرن ششم»، مجلة دانشکدة ادبیات و علوم انسانی تبریز، ش 172.
28
یزدی، معینالدین علی (1356). همایوننامه، تصحیح رکنالدین همایونفرخ، تهران: دانشگاه ملی ایران.
29
یوسف اهل، جلالالدین (1356). فرائد غیاثی، به کوشش حشمت مویّد، ج 1، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
30
ORIGINAL_ARTICLE
سفر به جهان زشترویی کوش با تغییر پیرنگ گفتمان روایی کوشنامه از ژانر حماسی به ژانر عرفانی
کوشنامه، با روایتِ جهانِ روایی کوش در ژانری حماسی، فرصت دیگری است برای همذاتپنداری مخاطب و سفر به جهان قهرمانِ داستان برای اقامت در ژانری عرفانی. روایت کوشنامه بر اساس «جهانپردازی روایی» از دو کلانجهان تشکیل شده است که رازی شگفتْ دو جهان این روایت را تغییری اساسی میدهد. هنر این راز در روایت کوشنامه اینچنین است که ۱. ادراکی جامع از پیرنگ نهایی داستان بهدست میدهد؛ ۲. دو کلانجهان داستان را با همۀ مؤلفهها از یکدیگر متمایز میکند؛ ۳. باعث تغییر بافت متن میشود و، در نهایت، بستر گذر از ژانر حماسی به ژانر عرفانی را فراهم میسازد؛ ۴. تفاوتی شگرف میان قهرمان داستان حماسی کوشنامه با دیگر قهرمانان حماسی شکل میدهد؛ ۵. وجود و سپس گشایش این رازْ بسترِ همذاتپنداری را هم برای مخاطب زمان خلق اثر و هم مخاطب امروزی ایجاد میکند. این جستار بر آن است تا با نظریۀ دیوید هرمن در باب جهانپردازی روایی در تحول پیرنگ داستان، نظریۀ گریگ دربارۀ سفر به جهان روایت، و نظریۀ زمان روایی ژنت به بازنگری و خوانش راز روایت کوشنامه بپردازد. سرانجام، گره این روایت را دیورویی و زشترویی کوش و تغییر آن را پیر میگشاید.
https://classicallit.ihcs.ac.ir/article_1471_b808d3ae4be21b78c9bb8d31dccfa0b2.pdf
2014-09-22
99
123
جهانپردازی
روایت
کوشنامه
هرمن
الهام
حدادی
h_hadadi2000@yahoo.com
1
دانشجوی دکتری ادبیات فارسی، پژوهشگاه
LEAD_AUTHOR
حسین
نجفدری
ho_najafdari@yahoo.com
2
استادیار ادبیات فارسی، پژوهشگاه
AUTHOR
ابوالقاسم
رادفر
a.gh_radfar@yahoo.com
3
استاد ادبیات فارسی، پژوهشگاه
AUTHOR
امنخانی، عیسی و مونا علیمددی (1391). «درد یا درمان آسیبشناسی کاربرد نظریههای ادبی در تحقیقات معاصر»، فصلنامۀ پژوهشهای ادبی انجمن علمی زبان و ادبیات فارسی، س 9، ش 36 و 37.
1
ایرانشان بن ابیالخیر (1377). کوشنامه، به کوشش جلال متینی، تهران: علمی.
2
دشتبان، زهرا (1387). «بررسی منظومۀ کوشنامه و شاهنامه با توجه به شخصیتهای اساطیری و نبردها»، پایاننامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.
3
ریمونکنان، شلومیت (1387). روایت داستانی: بوطیقای معاصر، ترجمۀ ابوالفضل حری، تهران: نیلوفر.
4
صرفی، محمدرضا و اکرم مریخی (1388). «اسطورۀ انسان ـ جانور در کوشنامه و گرشاسپنامه»، مجلۀ مطالعات ایرانی، س 8، ش 15.
5
طوسی، محمد بن محمود بن احمد (1345). عجایبالمخلوقات، به اهتمام منوچهر ستوده، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
6
فلاحینژاد، محمدجواد (1385). «مقایسۀ کوشنامه با شاهنامه»، پایاننامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.
7
کوپا، فاطمه و عاطفه موسوی (1389). «تجزیه و تحلیل حکایاتی از کوشنامه بر اساس نظریۀ ولادیمیر پراپ»، فصلنامۀ پیک نور، دورۀ 1، ش 1.
8
لوته، یاکوب (1386). مقدمهای بر روایت در ادبیات و سینما، ترجمۀ امید نیکفرجام، تهران: مینوی خرد.
9
متینی، جلال (1378). «برخی از نیرنگهای کارزار در کوشنامه»، مجلۀ ایرانشناسی، س 11، ش 43.
10
هرمن، دیوید (1393). عناصر بنیادین روایت، ترجمۀ حسین صافی پیرلوجه، تهران: گام نو.
11
Bakhtain, M. M. ([1937-8]1981). “Forms of Time and of the Chronotope in the Novel”, M. Holquist (ed.), The Dialogic Imagination, trans C. Emerson and M. Holquist, Austin: University of Texas Press.
12
Gerrig, R. J. (1993). Experiencing Narrative Worlds: On the Psychological Activities of Reading, New Haven: Yale University Press.
13
Herman, D. (2002). Story Logic: Problems and Possibilities of Narrative, Lincoln: University of Nebraska Press.
14
Labov, W. (1972). “The Transformation of Experience in Narrative Syntax”, Language in the Inner City, Philadelphia: University of Pensylvania Press.
15
Peery, Menakhem (1979). “Literary Dynamics: How the Order of a Text Creates Its Meaning”, Poetics Today.
16
Ryan, M. L. (1991). Possible Worlds, Artificial Intelligence, and Narrative Theory, Bloomington: Indiana University Press.
17
Werth, P. (1999). Text Worlds: Representing Conceptual Space in Discourse, London: Meyer.
18
ORIGINAL_ARTICLE
مقایسة صفات و خویشکاریهای سروش در شاهنامه با متون مزدیسنی
سروش یکی از مهمترین ایزدان اوستایی است که در گاهان، اوستای نو، و متون پهلوی خویشکاریهای مختلفی داشته و در ادبیات ایران پس از اسلام نیز نام و نقش او بر جای مانده است. فردوسی (د 411 یا ۴۱۶ ق)، حماسهسرای چیرهدست و بیبدیل ایران، در شاهنامه، در مقام گزارش باورهای دینی ایرانیان باستان، اوصاف و کارکردهایی را به سروش نسبت داده است. این مقاله، پس از بررسی تطبیقی ویژگیهای سروش در گاهان، اوستای نو، و متون پهلوی، اوصافی همچون نگهبانی، دینیاری، افسونگری، پیامرسانی از سوی اهورامزدا، نجاتبخشی، و خویشکاری پس از مرگ را با گزارش حکیم توس در نامة باستان مقایسه میکند و به این نتیجه میرسد که گزارش شاهنامه با متون مزدایی همسویی اندکی دارد و فردوسی خودآگاه یا ناخودآگاه تحت تأثیر باورهای ادیان ابراهیمی در باب ملائک، بهویژه جبرئیل، است و سروشِ او ترکیبی است از اوصاف دو سنّت ایرانی و سامی.
https://classicallit.ihcs.ac.ir/article_1472_a6df9043d328d38f0e9665add074c985.pdf
2014-09-22
125
144
اوستا
جبرئیل
سروش
شاهنامه
فردوسی
متون پهلوی
حسین
حیدری
golestan1387@gmail.com
1
استادیار گروه ادیان دانشگاه کاشان
LEAD_AUTHOR
محدثه
قاسمپور
mqasempur@gmail.com
2
کارشناس ارشد ادیان، دانشگاه کاشان
AUTHOR
ارداویرافنامه (1382). متن پهلوی، حرفنویسی، ترجمة متن پهلوی، و واژهنامه از فیلیپ ژینیو، ترجمه و تحقیق ژاله آموزگار، تهران: معین ـ انجمن ایرانشناسی فرانسه.
1
اوستا: کهنترین سرودها و متنهای ایرانی (1370). گزارش و پژوهش جلیل دوستخواه، تهران: مروارید.
2
اوشیدری، جهانگیر (1371). دانشنامة مزدیسنا، تهران: مرکز.
3
بهار، مهرداد (1380). ادیان آسیایی، ویراستة ابوالقاسم اسماعیلپور، تهران: چشمه.
4
بویس، مری (1381). زرتشتیان: باورها و آداب دینی آنها، ترجمة عسگر بهرامی، تهران: ققنوس.
5
حافظ، شمسالدین محمد (1386). دیوان حافظ، تصحیح غنی و قزوینی، تهران: پیمان.
6
خردهاوستا (1386). تفسیر و تألیف ابراهیم پورداود، تهران: اساطیر.
7
دادگی، فرنبغ (1380). بندهش، گزارنده مهرداد بهار، تهران: توس.
8
دهخدا، علیاکبر (1352). لغتنامه، تهران: دانشگاه تهران.
9
روایت پهلوی متنی به زبان فارسی میانه (1367). ترجمة مهشید میرفخرایی، تهران: مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
10
زند بهمن یسن (1385). تصحیح متن، آوانویسی، برگردان فارسی، و یادداشتها محمدتقی راشد محصل، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
11
شایست ناشایست: متنی به زبان فارسی میانه (1369). آوانوشت و ترجمه از کتایون مزداپور، تهران: مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
12
کزّازی، میرجلالالدین (1380). نامة باستان، ویرایش و گزارش شاهنامة فردوسی، ج 9، تهران: سمت.
13
کزّازی، میرجلالالدین (1383). نامة باستان، ویرایش و گزارش شاهنامة فردوسی، ج 4، تهران: سمت.
14
کزّازی، میرجلالالدین (1384). نامة باستان، ویرایش و گزارش شاهنامة فردوسی، ج 3، تهران: سمت.
15
کزّازی، میرجلالالدین (1384). نامة باستان، ویرایش و گزارش شاهنامة فردوسی، ج 5، تهران: سمت.
16
کزّازی، میرجلالالدین (1384). نامة باستان، ویرایش و گزارش شاهنامة فردوسی، ج 6، تهران: سمت.
17
کزّازی، میرجلالالدین (1385). نامة باستان، ویرایش و گزارش شاهنامة فردوسی، ج 1، تهران: سمت.
18
کزّازی، میرجلالالدین (1385). نامة باستان، ویرایش و گزارش شاهنامة فردوسی، ج 2، تهران: سمت.
19
کزّازی، میرجلالالدین (1385). نامة باستان، ویرایش و گزارش شاهنامة فردوسی، ج 7، تهران: سمت.
20
گاتها کهنترین بخش اوستا (1384). دو گزارش از ابراهیم پورداود، تهران: اساطیر.
21
گرگانی، فخرالدین اسعد (1357). ویس و رامین، تصحیح مجتبی مینوی، کتابفروشی فخر رازی.
22
متنهای پهلوی (1382). گردآورنده جاماسب جی دستور منوچهر جی جاماسب آسانا، پژوهش سعید عریان، تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
23
مصاحب، غلامحسین (1380). دایرةالمعارف فارسی، به سرپرستی غلامحسین مصاحب، ۲ ج (در۳ مجلد)، تهران: امیرکبیر؛ کتابهای جیبی.
24
مینوی خرد (1380). ترجمة احمد تفضلی، به کوشش ژاله آموزگار، تهران: توس.
25
وزیدگیهای زادسپرم (1385). پژوهشِ محمدتقی راشد محصل، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
26
ویسپرد (1381). گزارش ابراهیم پورداود، تهران: اساطیر.
27
یسنا (1387). تفسیر و تألیف ابراهیم پورداود، تهران: اساطیر.
28
یشتها (1377). تفسیر و تألیف ابراهیم پورداود، ۲ ج، تهران: اساطیر.
29
Dadestan-i Denig (1882). (from Sacred Books of the Eas, volume 18), Translated by E. W. West, Oxford University Press.
30
DENKARD Book 7 (1897 a). (Sacred Books of the East, volume 5), Translated by E. W. West, from Oxford University Press.
31
DENKARD Book 9 (1897 b). (from Sacred Books of the East), Translated by E. W. West, from, Oxford University Press.
32
DENKARD Book 3 (1894). Edited by Peshotan Dastur Behramjee Sanjana Vol. 7, Bombay.
33
Reichelt, Hans (1911). Avesta Reader Text, Notes, Glossary and Index, Strassburg.
34
Vičirkart i Dēnik (1848). Edited by Peshotan Dastur Behramjee Sanjana, Bombay.
35
ORIGINAL_ARTICLE
رسالة علمای اسلام؛ یک متن و چند روایت
میراث مکتوب زردشتیان به فارسی نوگنجینهای از آثار دینی ادبیات فارسی است که کمتر بدان توجه شده است. این متون بهتدریج از سدههای چهارم از بازتولید متون اوستایی و پهلوی پدید آمدند. امروزه، صدها رساله در حوزههای فقه، آیین، تفسیر، اسطوره، تاریخ، کلام، ادبیات، روایت، زبانشناسی، نجوم، و ... از دستوران کیش زردشتی برجای مانده است. کلام و مباحث کلامی، بهضرورت روابط زردشتیان و جامعة اسلامی، از دیرینهترین موضوعات ادبیات فارسی زردشتی است. مهمترین متن کلامی زردشتی به فارسی نو رسالة علمای اسلام است. هرچند از نخستین دهههای سدة نوزدهم پژوهشگران به این اثر توجه کردهاند، تا کنون شناخت درستی از بازماندههای آن صورت نگرفته است. آنچه شهرت دارد، از این رساله دو تحریر موجود است. این گفتار، با سنجش آنچه از رسالة یادشده برجای مانده، در پی آن است تا بر مبنای شواهد متنی و موضوعی برای بازسازی و تدوین مجدد قطعات پراکنده و گزیدههای مختلف آن پیشنهادی بهدست دهد.
https://classicallit.ihcs.ac.ir/article_1473_143d03233f2dc2cd727b4bd39efdd248.pdf
2014-09-22
145
159
ادبیات فارسی
رسالة علمای اسلام
زردشتیان
کلام
کلام زردشتی
حمیدرضا
دالوند
zurvandad@yahoo.de
1
استادیار زبانشناسی، پژوهشگاه
LEAD_AUTHOR
Zoroastrians’ written legacy in the New Persian is a treasure full of religious works in the Persian literature, but little attention has been paid to it. Gradually from the 4th century onward, these texts were created from reproduction of Avestan and Pahlavi texts, and hundreds of treatises in the fields of jurisprudence, traditions, interpretation, mythology, history, kalam, literature, narration, linguistics, astronomy, etc. are left by the Zoroastrianclergy.
1
Kalamis one of the oldest topics in the Zoroastrian Persian literature thanks to the relations between Zoroastrians and the Islamic society. The most important Zoroastrian kalam text in the New Persian is the Islamic Scholars Treatise. Though this work has drawn the attention of the researchers from the early 19thcentury, its remnants have yet to be known fully. There are two editions of this treatise. By assessing what is left from the above said treatise, this study seeks to present a suggestion for rewriting and compilation of dispersed pieces different selections based on the textual and thematic evidence.
2
آموزگار، ژاله (1386). زبان، فرهنگ، اسطوره، تهران: معین.
3
اذکائی، پرویز (1369). «رسالة زروانی علمای اسلام»، چیستا، س 8، ش3.
4
اذکائی، پرویز (1376). «رسالة زروانی علمای اسلام»، میراث اسلامی ایران، دفتر 4، قم: کتابخانة آیتالله مرعشی.
5
چوکسی، جمشید گرشاسب (1381). ستیز و سازش زردشتیان مغلوب و مسلمانان غالب در نخستین سدههای اسلامی، ترجمة نادر میرسعیدی، تهران: ققنوس.
6
داراب هرمزدیار (1922). روایات، با مقدمة جی.جی مودی، 2 جلد، چاپ اونوالا، بمبئی: بینا.
7
دانشپژوه، محمدتقی (1348). فهرست میکروفیلمهای کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران، ج 1، تهران: دانشگاه تهران.
8
دانشپژوه، محمدتقی (13۶۳). فهرست میکروفیلمهای کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران، ج ۳، تهران: دانشگاه تهران.
9
دبستان مازدیسنی (1276 ی). به سعی و اهتمام رستم و خدارحم فرزندان بهرام سروش تفتی، بمبئی: بینا.
10
درایتی، مصطفی (1389). فهرستوارة دستنوشتههای ایران (دنا)، ج 5 و 7، تهران: کتابخانه، موزه، و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
11
دومناش، ژ (1385). ادبیات زردشتی پس از فتوح مسلمانان، تاریخ ایران کمبریج، ترجمة حسن انوشه، ج 4، تهران: امیرکبیر.
12
الشهرستانی، محمد بن عبدالکریم (1975). الملل و النحل، تحقیق محمد سید کیلانی، ج 1، بیروت.
13
صدرایی خوئی، علی (1377). فهرست نسخههای خطی کتابخانة مجلس شورای اسلامی، ج 36 و 37، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
14
منزوی، احمد (1382). فهرستوارة کتابهای فارسی، ج 6، تهران: مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
15
Adhami, Siamak (2006). “‹OLAMĀ-YE ESLĀM”, Iranica, http:// www. Iranica online.org/ articles/olama-ye-eslam.
16
Adhami, Siamak (2008). “Evidence of another platonic dialogue in the doctors of Islam I (‹ULAMĀ-YE ESLĀM)”, One for the earth: prof. Dr. Y. Mahyarnawabi memorial volume, ed. M. Jaafaridehaghi, Terhran: Center for the great Islamic encyclopedia.
17
Bartholomae, Christian (1915). Die zendbandschriften der k, Hof – und staatsbibliotek in Mϋnchen, Mϋnchen.
18
Blochet, Edgar (1900). Catalogue des Manuscripts Mazdeens (Zend, Pehlvi, Parsis et Persanes) de la Bibliothequenationale, Besancon.
19
Blochet, Edgar (1905). Catalogue des Manuscritspersans, Tome I, Iv, Paris.
20
Dhabhar, Bamanji Nasarvanji (1923 a). “Descriptive catalogue of all Mss”, the frst Dastur Meherjirana library-navsari, Bombay.
21
Dhabhar, Bamanji Nasarvanji (1923b). The K. R cama oriental Institute catalogue, Bombay.
22
Dhabhar, Bamanji Nasarvanji (1932). The persion Rivayats of HormazyarFramarz and other, Their version with introduction and notes, Bombay.
23
Katrak, Jamshedcawaji (1941). Oriental treasures, Bombay.
24
Modi, Jivanjijamshedji (1922). “Introduction to [ Darab Hormazdyar’s Rivayat]”, Darab Hormazdyar Rivayat, vol. I, Bombay.
25
Olshausen and Mohl (1829). Fragmens relatives a la Religion de zoroastreextraits des manuscripts persans de la Bibliotheque du roi, Paris.
26
Ross, E. Denison and E. G. Brown (1902). Catalogue of two collections of persion and Arabic manu-scripts preserved in the India office library, London.
27
Sachau-Ethe (1889). Catalogue of the persion, Turkish, Hindūstāni Andpushtū manuscripts in the Bodleian library, Begun by ed. Sachau continued completed and ed. By H. Ethe part I, oxford.
28
West, Edward W. (1974). “The Modern-persion Zoroastrian literature of the parsis”, Grundriss der Iranichenphilologie (GIP), Band II, Strassburg.
29
Zaehner, R. C. (1955). Zurvan a zoroostrion Dilemma, London.
30
ORIGINAL_ARTICLE
چگونگی نقشِ عاملِ جنسیت در گزینش نوع شعر حماسی و غنایی
هدف از این پژوهش شناخت ارتباط جنسیت شاعر با گزینش نوع شعر است. پژوهش حاضر با طرح این پرسش شکل گرفت که آیا خلق انواع ادبی با جنسیتِ شاعر ارتباط دارد؟ در جستوجوی یافتن پاسخ علمی، کوشش شد تا این موضوع از چند زاویه بررسی شود و با تلفیقی از رویکرد روانشناسیِ جنسیت، نقد فمینیستی، و نقد ادبی رابطة ذهن و متن ادبی مشخص و تفاوت نوع شعر مردانه از شعرِ زنانه تشخیص داده شود.
در این زمینه شاعران حماسی و آثارشان شناسایی و سپس اطلاعاتی از زنانِ شاعر و اشعار آنها گردآوری شد. بر اساس این دادهها، در دورة زمانی سدة چهارم تا هشتم هجری قمری فقط مردان شعر حماسی سرودهاند و بیست زنِ شاعر این دوره به سرودن این شیوة شعری تمایلی نداشته و نوع غنایی شعر را برگزیدهاند. یافتههای تحقیق تأثیر دو عامل را در تفاوت این گرایش نشان داد: ۱. تأثیر علل درونی و تفاوت جنسی با منشأ زیستشناختی، فیزیولوژیک، و روانشناختی؛ 2. تأثیر علل بیرونی، همچون جامعه و سنتهای فرهنگی، در مناسبات زن و مرد در جامعه، شیوۀ رفتار، تجربۀ فرد، و گزینش نوعِ خاصی از شعر.
https://classicallit.ihcs.ac.ir/article_1474_02c78cc4b6adceae231c3bee31b6f7f8.pdf
2014-09-22
161
180
جنس
جنسیت
شعر حماسی
شعر زنانه
شعر غنایی
شعر مردانه
نوعِ شعر
روحانگیز
کراچی
R_karachi@yahoo.com
1
دانشیار ادبیات فارسی، پژوهشگاه
LEAD_AUTHOR
اسدی طوسی، ابومنصور احمد بن علی (1319). لغت فرس، تصحیح عباس اقبال، تهران: مجلس.
1
اصلانی، احمدرضا (1383). «تعامل زبان و جنسیت و کارکردهای آن در ادبیات داستانی معاصر فارسی»، پایاننامة کارشناسی ارشد رشتة زبانشناسی همگانی، دانشگاه پیام نور مرکز تهران، استاد راهنما: یحیی مدرسی.
2
پوینده، محمدجعفر (1377). درآمدی بر جامعه شناسی ادبیات، تهران: نقش جهان.
3
جاجرمی، محمد بن بدر (1350). مونسالاحرار فی دقائقالاشعار، با مقدمة محمد قزوینی، به کوشش میرصالح طبیبی، ج 2، تهران: انجمن آثار ملّی.
4
جمال خلیل شروانی (1366). نزهةالمجالس،تصحیح محمدامین ریاحی، تهران: زوار.
5
دوبرو، هدر (1389). ژانر: نوع ادبی، ترجمة فرزانه طاهری، تهران: نشر مرکز.
6
رودکی، جعفر بن عبدالله (1964). آثار منظوم رودکی، به کوشش ی. براگینسکی، مسکو: دانش.
7
سفیری، خدیجه و سارا ایمانیان (1388). جامعهشناسی جنسیت، تهران: جامعهشناسان.
8
شجاع (1350). انیسالناس، به کوشش ایرج افشار، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
9
صفا، ذبیحالله (1352). حماسهسرایی در ایران، تهران: امیرکبیر.
10
صفا، ذبیحالله (1373). تاریخ ادبیات در ایران، ج 2، تهران: فردوس.
11
عوفی، محمد (1335). لبابالالباب، تصحیح براون و قزوینی، تصحیح مجدد سعید نفیسی، تهران: ابن سینا؛ علمی.
12
غزالی طوسی، محمد (1374). کیمیای سعادت، به کوشش حسین خدیو جم، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
13
فتوحی، محمود (1390). سبکشناسی نظریهها، رویکردها، و روشها، تهران: سخن.
14
فمینیسم و دانشهای فمینیستی (1382). ترجمه و نقد تعدادی از مقالات دائرةالمعارف فلسفی روتلیج، ترجمة عباس یزدانی و بهروز جندقی، قم: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان.
15
کراچی، روحانگیز (1390). هشت رساله در بیان احوال زنان از 1000 تا 1313 ق، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
16
کریستن سن، آرتور امانوئل (1373). بررسی انتقادی رباعیات خیام، ترجمة فریدون بدرهای، تهران: توس.
17
گیدنز، آنتونی (1373). جامعهشناسی، ترجمة منوچهر صبوری، تهران: نشر نی.
18
ناظرزاده کرمانی، فرهاد (1370). «نگاهی به اندیشههای هیپولیت تن و نقد جامعهشناختی ادبیات و هنر»، نمایش، دورة قدیم، ش 43.
19
نرسیسیانس، امیلیا (1383). مردمشناسی جنسیت، تهران: افکار؛ سازمان میراث فرهنگی، پژوهشکدة مردمشناسی.
20
نوشینفر، ویدا (1381). «زبان و جنسیت»، ادبیات و علوم انسانی دانشگاه بیرجند، ش2.
21
Harding, Sandra (1986). The science question in feminism, Ithaca, NY: Cornell University press.
22
Heilmann, Ann (2013). Gender and Genre, Uk: Pickering and Chatto publishers.
23
Lakoff, Robbin (1975). Language and Women's Place, NY: Harper colcphen book.
24
Ridgeway, Cecilia (1993). ‘Gender, Status and the social psychology of Expectations’, Paula England (ed ), Theory on Gender,on feminism, NY: Aldine de Gruyter.
25