ORIGINAL_ARTICLE
روش تصحیح متن در دیوان منوچهری دامغانی، بهتصحیح محمد دبیرسیاقی و پیشنهادهایی درباب بعضی ابیات دیوان
تاکنون چندین تصحیح از دیوان منوچهری دامغانی در ایران و خارج از ایران انجام گرفته است. ازمیان این تصحیحات، تصحیح محمد دبیرسیاقی شناختهشدهترین و معتبرترین تصحیح از دیوان منوچهری است. اما، این تصحیح نیز دچار اشکالات فراوانی است. نوشتة پیشِرو، چنانکه از عنوان آن نیز برمیآید، نقدی است بر روشی که مصحح در تصحیح دیوان منوچهری دامغانی در پیش گرفته است. در این نقد، به 4 مقوله پرداخته شده است: 1. نحوۀ گزینش، معرفی، و بهکارگیریِ نسخ، 2. روش تصحیح متن، 3. ویرایشهایی که در چاپهای بعدی انجام گرفته است، و 4. چگونگی گزینش بیتهای اصلی و الحاقیِ منوچهری. همزمان با بررسی این 4 مقوله، بیتهایی از دیوان نیز تصحیح مجدد شده است. در این تصحیحات، معمولاً از دستنویسهای دیگری جز دستنویسهای این چاپ نیز استفاده شده است که بعضی کهنتر از دستنویسهای استفادهشده در چاپ دبیرسیاقی و بعضی دیگر نیز معتبرتر هستند.
https://classicallit.ihcs.ac.ir/article_3536_8d47de9e77a08242e6c74d2e32e33493.pdf
2018-09-22
1
25
منوچهری
نظم سدة پنجم
تصحیح متن
روش تصحیح
راضیه
آبادیان
razie.abadian@gmail.com
1
دانشآموختۀ دکتری زبان و ادبیات فارسی در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
LEAD_AUTHOR
آبادیان، راضیه (1392)، «معنای گمشدهای از شافه/ شیاف در متون فارسی»، ویژهنامة فرهنگنویسی فرهنگستان، ش 5 و 6.
1
آبادیان، راضیه (1394)، «سخنی چند دربارة دیوان منوچهری دامغانی بهتصحیح حبیب یغمایی»، گزارش میراث، دورة ۲، س 9، ش 5 و 6.
2
آبادیان، راضیه (1396)، «توضیحاتی دربارۀ دیوان منوچهری بهتصحیح سعید شیری و بازنگری در تصحیح برخی ابیات منوچهری»، گزارش میراث، دورة 3، س 2، ش 1 و 2.
3
ابنمندویه، احمد ابن عبدالرحمن (1354)، «رسالة فی اصول الطیب و المرکبات»، در: فرهنگ ایرانزمین، ج 15، بهکوشش محمدتقی دانشپژوه، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
4
امیرمعزی، محمد ابن عبدالملک (1318). دیوان، بهکوشش عباس اقبال آشتیانی، تهران: کتابفروشی اسلامیه.
5
بلعمی، ابوعلی محمد ابن محمد (۱۳۴۱)، تاریخ بلعمی (تکمله و ترجمۀ تاریخ طبری)، تصحیح محمدتقی بهار، بهکوشش محمد پروین گنابادی، تهران: ادارۀ کل نگارش وزارت فرهنگ.
6
ابوریحان بیرونی، محمد ابن احمد (1370)، الصیدنة فی الطب، بهتصحیح عباس زریاب، تهران: نشر دانشگاهی.
7
تذکرة شعرا (ق 7- 8)، جنگ شمارة900،کتابخانة مجلس شورای اسلامی.
8
جام هروی، سیف (۷۵۹- ۸۰۴ ق)، مجموعۀ لطایف و سفینۀ ظرایف، دستنویس شمارۀ or.4110، کتابخانۀ بریتانیا.
9
جنگ (بیتا)، شمارة 2449، کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران.
10
جنگ (بیتا)، شمارة 44، کتابخانة مجلس شورای اسلامی.
11
خلاصة الاشعار (بیتا)، دستنویس شمارة 272 فیروز، کتابخانة مجلس شورای اسلامی.
12
نصیرالدین طوسی، محمد ابن محمد (1348)، تنسوخنامة ایلخانی، با مقدمه و تعلیقات محمدتقی مدرس رضوی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
13
دالوند، یاسر (1395)، «نقد و بررسیِ تصحیح و شرح دیوان اشعار منوچهری دامغانی»، آینۀ میراث، دورة 14، ش 59.
14
دهخدا، علیاکبر (۱۳۷۷)، لغتنامه، زیرنظر محمد معین و جعفر شهیدی، تهران: دانشگاه تهران و لغتنامۀ دهخدا.
15
زوزنی، حسین ابن احمد (1374)، المصادر، بهکوشش تقی بینش، تهران: البرز.
16
سنایی، مجدود ابن آدم (1341)، دیوان، بهکوشش محمدتقی مدرس رضوی، تهران: ابنسینا.
17
مهدوی، یحیی (1338)، ترجمه و قصههای قرآن: ازروی نسخة موقوفه بر تربت شیخ جام مبتنیبر تفسیر ابوبکر عتیق نیشابوری، بهسعی و اهتمام یحیی مهدوی و مهدی بیانی، تهران: دانشگاه تهران.
18
شهمردان ابن ابی الخیر (1362)، نزهتنامة علائی، بهتصحیح فرهنگ جهانپور، تهران: مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
19
طبری، محمد ابن جریر (1343)، ترجمه و تفسیر طبری، بهتصحیح و اهتمام حبیب یغمایی، تهران: دانشگاه تهران.
20
مختاری غزنوی، عثمان ابن عمر (1341)، دیوان، بهکوشش جلالالدین همایی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
21
عطار (؟)، محمد ابن ابراهیم (1339)، خسرونامه، بهکوشش احمد سهیلی خوانساری، تهران: انجمن آثار ملی.
22
«عطرنامة علائی» (1347)، بهکوشش محمدتقی دانشپژوه، در: فرهنگ ایرانزمین، ش ۱۵.
23
کاشانی، عبدالله ابن علی (1345)، عرایس الجواهر و نفایس الاطایب، بهکوشش ایرج افشار، تهران: انجمن آثار ملی.
24
فرخی سیستانی، علی ابن جولوغ (1349)، دیوان، بهکوشش محمد دبیرسیاقی، تهران: زوّار.
25
فردوسی، ابوالقاسم (1386)، شاهنامه، بهکوشش جلال خالقی مطلق، تهران: دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
26
قطران، ابومنصور (1333)، دیوان، بهکوشش محمد نخجوانی، تبریز: چاپخانة شفق.
27
مجیرالدین بیلقانی (1358)، دیوان، بهکوشش محمد آبادی، تبریز: مؤسسة تاریخ و فرهنگ ایران.
28
مسعود سعد سلمان (1364)، دیوان، بهکوشش مهدی نوریان، اصفهان: کمال.
29
بیهقی، احمد ابن علی (1366- 1375)، تاج المصادر، بهکوشش هادی عالمزاده، تهران: مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
30
منوچهری، احمد ابن قوص (ق ۹)، دیوان، دستنویس شمارة 725، کتابخانة ملی پاریس.
31
منوچهری، احمد ابن قوص (1010 ق)، دیوان، دستنویس شمارة 4669، کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران.
32
منوچهری، احمد ابن قوص (1011 ق)، دیوان، دستنویس شمارة 5004، کتابخانة ملک.
33
منوچهری، احمد ابن قوص (1258 ق)، دیوان، مجموعة 3/2586 (شمارة جدید: 57)، کتابخانة مرکزی (ملی قدیم) تبریز.
34
منوچهری، احمد ابن قوص (1204 ق)، دیوان، شمارة 5/110-820، کتابخانة گلپایگانی قم.
35
منوچهری، احمد ابن قوص (1258 ق)، دیوان، شمارة 5275، کتابخانة ملک.
36
منوچهری، احمد ابن قوص (1260 ق)، دیوان، دستنویس شمارة 38/44-7424، کتابخانة گلپایگانی قم.
37
منوچهری، احمد ابن قوص (1260 ق)، دیوان، دستنویس شمارة 91/22، کتابخانة دهخدا.
38
منوچهری احمد ابن قوص (1318)، دیوان، تصحیح محمدحسین نهاوندی، تهران: شرکت چاپ کتاب.
39
منوچهری احمد ابن قوص (1326)، دیوان، بهکوشش سیدمحمد دبیرسیاقی، تهران: پاکتچی.
40
منوچهری احمد ابن قوص (1381)، دیوان، بهکوشش سیدمحمد دبیرسیاقی، تهران: زوّار.
41
منوچهری احمد ابن قوص (1387)، دیوان، بهکوشش برات زنجانی، تهران: دانشگاه تهران.
42
منوچهری، احمد ابن قوص (1390)، دیوان، بهکوشش سیدمحمد دبیرسیاقی، تهران: زوّار.
43
منوچهری احمد ابن قوص (1392)، دیوان، بهتصحیح حبیب یغمایی، بهکوشش و مقدمۀ سید علی آل داود، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
44
منوچهری احمد ابن قوص (1395)، دیوان، مقدمه، تصحیح، ویرایش، و گردآوری سعید شیری، تهران: نگاه.
45
نظامی، الیاس ابن یوسف (1379)، اقبالنامه، تصحیح و شرح بهروز ثروتیان، تهران: توس.
46
نهاوندی، زهرا (1393)، دانشنامۀ جهان اسلام، زیرنظر غلامعلی حداد عادل، ج 10، ذیل مدخل «جمیل بن عبدالله»، تهران: بنیاد دایرۀالمعارف اسلامی.
47
Menoutchehri, Ahmed (1886), Menoutchehri Poete Persan du Lleme Siecle de Norte ere (du 5ieme de l'hegire), Texte, Traduction, Notes et Introduction Historique par A. de Biberstein Kazimirski, Paris: Klincksieck.
48
ORIGINAL_ARTICLE
تشخُّص ادبی در دیدگاه ادیبان مسلمان
یکی از مؤلفههای اصلی کامیابی و ماندگاری هر اثر ادبی «تشخّص» آن است. در نقد ادبی و بلاغت کهن اسلامی «تشخص ادبی»، بهصورت مستقیم و متمرکز، مطالعه و بررسی نشده است؛ اما منتقدان و بلاغیان مسلمان همواره به این موضوع توجه داشتهاند. مسئلة اساسی این پژوهش شناسایی نگرش ادیبان کهن به موضوع «تشخّص ادبی» است. این مقاله میکوشد، با روش کتابخانهای و با مراجعه به منابع اصیل و کهن نقد ادبی و بلاغت اسلامی، چیستی این مبحث را از رهگذر آرای پراکندة ادیبان مسلمان دریابد و آن را در قالبی منسجم ارائه و، بدین وسیله، تبیین کند. ازآنجاکه «تشخّص ادبی» در بلاغت اسلامی حاصل کارکرد همگرای «صورت و معنای خاص» است، در پردازش این موضوع، مباحث بنیادینی چون معانی و صورتهای خاص، تصرفِ تشخّصآفرین، و معانی و صورتهای مشترک، بههمراه انواع و زیرمجموعههای آنها، بررسی شدهاند. این جستار کوشیده است کارآیی نقد ادبی کهن اسلامی را در این زمینه نشان دهد تا بتوان آثار ادبی کلاسیک را از دیدگاهی نقد کرد که خالقان این آثارْ خود بدان معتقد بودهاند.
https://classicallit.ihcs.ac.ir/article_3513_c75e2a7ac87a7526e4d3b0f9eb906160.pdf
2018-09-21
27
52
تشخّص ادبی
صورت
معنا
تصرف
خاص
عام
سید محسن
حسینی وردنجانی
vardanjanimohsen@yahoo.com
1
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فردوسی مشهد
AUTHOR
جواد
مرتضایی
gmortezaei1@yahoo.com
2
دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد
LEAD_AUTHOR
محمد رضا
ترکی هرچگانی
mtorki@ut.ac.ir
3
دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران
AUTHOR
مریم
صالحی نیا
maryamsalehinia@yahoo.com
4
استادیار زبان و ادبیات فارسی/ دانشگاه فردوسی مشهد
AUTHOR
آرزو، سراجالدین علی بن حسامالدین (1352)، داد سخن، تصحیح محمد اکرم (اکرام)، پاکستان: مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان.
1
آرزو، سراجالدین علی بن حسامالدین (1381)، عطیة کبری، تصحیح سیروس شمیسا، تهران: فردوس.
2
ابن ابی الاصبع، عبدالعظیم ابن عبدالواحد (1963)، تحریر التحبیر فی صناعة الشعر و النثر، تحقیق حفنی محمد الشرق، قاهرة: لجنة احیاء التراث الاسلامی.
3
ابناثیر، نصرالله بن محمد (1958)، ألاستدراک فی الرد علی رساله ابنالدهان المسماة بالمآخذ الکندیة من المعانی الطائیة، تحقیق محمد شرف حنفی، مصر: مکتبة الأنجلو المصریة.
4
ابناثیر، نصرالله بن محمد (1956)، الجامع الکبیر، تحقیق مصطفی جواد، عراق: مطبعة المجمع العلمی.
5
ابنرشیق، حسن (2000)، العمدة، تحقیق نبوی عبدالواحد شعلان، قاهرة: مکتبة الخانجی.
6
ابنرشیق، حسن (1972)، قراضةالذهب فی نقد أشعار العرب، تحقیق بویحیی الشاذلی، تونس: شرکة التونسیة للتوزیع.
7
ابنطباطبا العلوی، محمد بن احمد (1982)، عیار الشعر، تحقیق عباس عبدالساتر، بیروت: دارالکتب العلمیة.
8
ابنمدبر، ابراهیم بن محمد (1931م)، الرسالة العذراء، تحقیق زکی مبارک، قاهرة: دار الکتب المصریة.
9
ابنمنقذ، اسامه بن مرشد (1380 ق)، البدیع فی نقد الشعر، تحقیق احمد احمد بدوی، قاهرة: وزارة الثقافة.
10
اوحدی، مهرانگیز (1390)، تصویرهای نو در شعر کهن، تهران: دستان.
11
بدیعی، یوسف (2009)، الصبح المُنبی عن حیثیة المتنبی، تحقیق مصطفی السقا و محمد شتا، الطبعة الثالثة، قاهرة: دار المعارف.
12
بغدادی، عبدالقادر بن عمر (1418)، خزانة الأدب و لب لباب لسان العرب، تحقیق محمد نبیل طریفی، لبنان: بیروت.
13
بیهقی، علی بن زید (1317)، تاریخ بیهق، تصحیح احمد بهمنیار، تهران: بنگاه دانش.
14
تاج حلاوی، علی بن محمد (1341)، دقایق الشعر، تصحیح سیدمحمدکاظم امام، تهران: دانشگاه تهران.
15
تفتازانی، مسعود بن عمر (1416)، کتاب المطول؛ و بهامشة و حاشیة السید میرشریف، قم: مکتبة الداوری.
16
ثعالبی، عبدالملک ابن محمد (1994)، خاص الخاص، شرح و علّق علیه مأمون ابن محییالدین الجنان، بیروت: دار الکتب العلمیة.
17
جاحظ، عمرو ابن بحر (2002)، رسائل الجاحظ؛ الرسائل الأدبیه، تحقیق علی ابوملحم، بیروت: دار و مکتبة الهلال.
18
جاحظ، عمرو ابن بحر (2003)، الحیوان، تحقیق محمد باسل عیون السود، بیروت: دارالکتب العلمیة.
19
جام هروی، سیف (ق 8)، جامعالصنایع و الاوزان، نسخة خطی شمارة 3728، تهران: کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران.
20
جرجانی، عبدالقاهر ابن عبدالرحمن (2001)، أسرار البلاغة فی علم البیان، تحقیق عبدالحمید هنداوی، بیروت: دارالکتب العلمیة.
21
جرجانی، عبدالقاهر ابن عبدالرحمن (2004)، دلائل الإعجاز فی علم المعانی، تحقیق محمود محمد شاکر، قاهرة: مکتبة الخانجی.
22
جرجانی، علی ابن عبدالعزیز (2006)، الوساطة بین المتنبی و خصومه، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت: المکتبة العصریة.
23
حاتمی، محمد ابن حسن (1965)، الرسالة الموضحة فی ذکر سرقاتالمتنبی و ساقط شعره، تحقیق محمد یوسف نجم، بیروت: داربیروت للطباعة و النشر.
24
حصری، إبراهیم بن علی (1993)، زهر الآداب و ثمر الألباب، بیروت: دار الکتب العلمیة.
25
رادویانی، محمد ابن عمر (1362)، ترجمان البلاغه، تصحیح احمد آتش، تهران: اساطیر.
26
رشید وطواط، محمد ابن محمد (1362)، حدایق السحر فی دقایق الشعر، تصحیح عباس اقبال، تهران: طهوری.
27
روحی، اصغرعلی (1928)، دبیر عجم، لاهور: مطبع غلاماحمد چاپ.
28
شبلی نعمانی، محمد (1362)، شعر العجم، ترجمة سیدمحمدتقی فخر داعی گیلانی، تهران: دنیای کتاب.
29
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1387)، «تکامل یک تصویر»، بخارا، ش 68 و 69.
30
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1390)، صور خیال در شعر فارسی، تهران: آگه.
31
شمس قیس (1388)، المعجم فی معاییر اشعار العجم، بهتصحیح محمد ابن عبدالوهاب قزوینی و تصحیح مجدد مدرس رضوی و تصحیح مجدد سیروس شمیسا، تهران: علم.
32
شمیسا، سیروس (1393)، نقد ادبی، تهران: میترا.
33
صدیق حسنخان، محمد صدیق ابن حسن (1296 ق)، غصن البان المورق لمحسنات البیان، قسطنطنیة: مطبعة الجوائب.
34
صولی، محمد ابن یحیی (1980)، اخبار ابیتمام، حققه خلیل محمود عساکر، بیروت: دار الآفاق الحدیثة.
35
صهبایی دهلوی، مولوی امام بخش (1278 ق)، قول فیصل، کانپورهند: مطبع نظامی.
36
عباس، احسان (1983)، تاریخ نقد الادبی عند العرب، بیروت: دار الثقافة.
37
عسکری، حسن ابن عبدالله (1998)، الصناعتین، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت: مکتبة عنصریة.
38
فتوحی، محمود ( 1385)، بلاغت تصویر، تهران: سخن.
39
قرطاجنی، حازم ابن محمد (1986)، منهاج البلغاء وسراج الأدباء، تحقیق محمد الحبیب ابن الخوجه، بیروت: دار الغرب.
40
قلقشندی، احمد ابن علی (1922)، صبح الاعشی فی کتابة الانشاء، قاهرة: دار الکتب المصریة.
41
مرزبانی، محمد ابن عمران (1981)، الموشّح، تحقیق علی محمد البحاوی، قاهرة: نهضة مصر.
42
هالیدی، مایکل و حسن، رقیه (1393)، زبان، بافت، و متن، ترجمة مجتبی منشیزاده و طاهره ایشانی، تهران: علمی.
43
همدانی، عبدالرحمن ابن عیسی (1885)، الألفاظ الکتابیة، تصحیح احد الاباء الیسوعیین مدرس البیان فی کلیة القدیس یوسف، بیروت: مطبعة الاباء الیسوعیین.
44
ORIGINAL_ARTICLE
کاربرد ادبی و هنری حرفِ «الف» در منظومههای دو داستانسرای بزرگ منظومههای غنایی، نظامی، و جامی
حرفِ الف، بهواسطة شکل و جایگاه خاص، یکی از پُرکاربردترین حروف در ساخت مضامین بکر، فضاهای شاعرانه، و ترکیباتِ نغز ادب پارسی بهویژه دو شاعر داستانسرای بزرگ غِنایی، یعنی نظامی و جامی، است. الف، که اولین حرفِ الفبای فارسی، عربی، و ابجد و نمایندة عدد یک در حساب جمّل است، در منظومههای این شعرا، کنایه از ذات احدیت، عالمِ تجرید و تفرید، و نیز مظهرِ پیشوایی، استقامت، خُردی، و غیره است. در این مقاله، با بررسی کاربرد ادبی حرفِ الف، با تکیه بر بسامد شواهد شعری این منظومهها، دو نوع ساختارْ قابلبحث است: ساختارِ اول شامل مضامین، تصاویر شاعرانه، ترکیبات، و تعبیراتِ نغز ِادبی براساسِ شکل و ویژگی حرفِ الف است و ساختارِ دومْ ساختارهای ادبی عبارتهای فعلی و کنایی با حرفِ الف را در بر دارد. با تحلیل این دو ساختار، میتوان گفت ترکیبات ادبی برساخته از حرفِ الف، در این دو منظومه، یکی از شاعرانهترین برساختههای ادب پارسی است. هر دو شاعر، ضمنِ بازی هنری با حرفِ الف از استعاره، کنایه، ایهام، و غیره در خَلق تعابیرِ نغز بهره جستهاند. جامی، بیشتر از نظامی، به ویژگیهای ظاهری و ذاتی الف توجه داشته اما، برساختههای نظامی ازنظرِ کیفی از اهمیت خاصی برخوردار است.
https://classicallit.ihcs.ac.ir/article_3514_1d998b0892f617e7532cbed142f64ec9.pdf
2018-09-21
53
81
نظامی
جامی
مضمون
غلامرضا
حیدری
phlitgholamrezaheidary@yahoo.com
1
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد ابهر، دانشگاه آزاد اسلامی، ابهر، ایران.
LEAD_AUTHOR
جامی، عبدالرحمن ابن احمد (1341)، دیوان جامی، بهکوشش هاشم رضی، تهران: پیروز.
1
جامی، عبدالرحمن ابن احمد (1368)، هفت اورنگ، تصحیح و مقدم مرتضی مدرس گیلانی، تهران: سعدی.
2
حیدری، غلامرضا (1396)، «کاربرد ادبی و هنری و تصویری الف در پهنة ادب پارسی با تکیه بر اشعار سبک هندی»، مجلۀ سبکشناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، س 10، ش 35.
3
حیدری، غلامرضا (1397)، «کاربرد ادبی و هنری حرف الف در اشعار شاعران سبک خراسانی»، مجله متن پژوهی ادبی، ش 77.
4
دهخدا، علیاکبر (1377)، لغتنامه، زیرنظر محمد معین و جعفر شهیدی، تهران: دانشگاه تهران و لغتنامۀ دهخدا.
5
غیاثالدین رامپوری، محمد ابن جلالالدین (1363)، فرهنگ غیاثاللغات، بهکوشش منصور ثروت، تهران: امیرکبیر.
6
نظامی، الیاس ابن یوسف (1370)، کلیات خمسة نظامی گنجوی، بهتصحیح حسن وحید دستگردی، تهران: امیرکبیر.
7
ORIGINAL_ARTICLE
ابهام و ابهامآفرینی در تلمیحات اسطورهای، حماسی، و عیسوی دیوان خاقانی
خاقانی شَروانی (520- 595 ق) از شاعران بزرگ سبک آذربایجانی است؛ از ویژگیهای برجستۀ این سبک استفاده از ابزارهای گوناگون برای دشوارساختن کلام است. اشراف خاقانی بر اسطورهها و آموزههای مسیحی و توجه به ظرافتها و دقایق تلمیحی آن بیگمان بر پیچیدگی و ابهام در عبارتپردازیهای او مؤثر بوده است. این مقاله درپی آن است که، با بررسی تلمیحات اسطورهای و حماسی و نیز اشارات عیسوی دیوان خاقانی، دلایل ابهام و پیچیدگی در تلمیحات او را مشخص کند. بررسی مأخذ تلمیحات از اهداف این پژوهش محسوب میشود. روش این پژوهش بررسی نمونهها براساس متن اشعار خاقانی و دیگر آثار او و برونمتن و کتابهایی است که بهنظر میرسد خاقانی از آنها مطلع بوده است. باتوجهبه اینکه یکی از سطوح ابهام در شعر خاقانی ابهامی است که عامل ایجادکنندۀ آن برخی تلمیحات موجود در اشعار اوست، تحقیق دراینباره امری ضروری است. نتایج بهدستآمده نشان میدهد که ابهام در تلمیحات خاقانی بیشتر در دستۀ ابهامات عمدی قرار دارد.
https://classicallit.ihcs.ac.ir/article_3248_99c60792814a9beca57b0c6a389e4679.pdf
2018-09-22
83
107
خاقانی
تلمیح
ابهام
اسطوره
حماسه
مسیحیت
اکبر
حیدریان
akbar.hei93@gmail.com
1
دانشجوی دورۀ کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فردوسی مشهد
LEAD_AUTHOR
مریم
صالحی نیا
m.salehinia@um.ac.ir
2
استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه فردوسی مشهد
AUTHOR
سیدجواد
مرتضایی
gmortezaie@ferdowsi.um.ac.ir
3
دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فردوسی مشهد
AUTHOR
اردلان جوان، سیدعلی (1367)، تجلی شاعرانۀ اساطیر و روایات تاریخی و مذهبی در اشعار خاقانی، مشهد: آستان قدس رضوی.
1
استعلامی، محمد (1387)، نقد و شرح قصاید خاقانی، تهران: زوّار.
2
اسداللهیف، سعدالله (1373)، «چرا زردشت را ابراهیم دانستهاند؟»، کیهان فرهنگی، ش 109.
3
اسدی، علی بن احمد (1317)، گرشاسبنامه، بهاهتمام حبیب یغمایی، تهران: بروخیم.
4
اسدی، علی بن احمد (1319)، لغت فرس، بهتصحیح و اهتمام عباس اقبال، تهران: مجلس.
5
اشرفزاده، رضا (1376)، «خاقانی شروانی، مسیح سبک آذربایجانی»، پژوهشنامۀ علوم انسانی، ش 21.
6
امامی، نصرالله (1379)، ارمغان صبح (برگزیدۀ قصاید خاقانی شروانی)، تهران: جامی.
7
آریان، قمر (1369)، چهرۀ مسیح در ادبیات فارسی، تهران: معین.
8
آیدنلو، سجاد (1383)، «نکتههایی دربارۀ تلمیحات شاهنامهای خاقانی»، پژوهشهای ادبی، ش ۴.
9
برهان، محمدحسین بن خلف (1332)، برهان قاطع، بهاهتمام محمد معین، تهران: ابنسینا.
10
بلعمی، ابوعلی محمد بن محمد (۱۳۴۱)، تاریخ بلعمی (تکمله و ترجمۀ تاریخ طبری)، تصحیح محمدتقی بهار، بهکوشش محمد پروین گنابادی، تهران: ادارۀ کل نگارش وزارت فرهنگ.
11
پارسا، سیداحمد و فردین حسینپناهی (1390)، «استعارههای ترکیبی، گونهای نویافته از استعاره در سرودههای خاقانی شروانی»، بوستان ادب، ش 8.
12
ترکی، محمدرضا (139۲)، «در حاشیۀ نقد و شرح قصاید خاقانی و پاسخ به استعلامات و ابهامات استاد استعلامی»، کتاب ماه ادبیات، ش 193.
13
چهرقانی، رسول (1390)، فرهنگ تحلیلی لغات و ترکیبات دیوان خاقانی شروانی، تهران: دانشگاه شهید رجائی.
14
خاقانی، بدیل بن علی (1316)، دیوان، ب‍هت‍ص‍ح‍ی‍ح و ت‍ح‍ش‍ی‍ه و ت‍ع‍ل‍ی‍قات علی ع‍ب‍دال‍رس‍ول‍ی، بیجا: بینا.
15
خاقانی، بدیل بن علی (1349)، منشآت، تصحیح و تحشیۀ محمد روشن، تهران: دانشگاه تهران.
16
خاقانی، بدیل بن علی (1375)، دیوان، ویراستۀ میرجلالالدین کزازی، تهران: نشر مرکز.
17
خاقانی، بدیل بن علی (1388)، دیوان، بهکوشش ضیاءالدین سجادی، تهران: زوّار.
18
خواجات، بهزاد (1387)، «عوامل ایجاد ابهام در شعر معاصر فارسی»، ادبیات عرفانی و اسطورهشناختی (زبان و ادبیات فارسی)، ش 11.
19
داوری، نگار (1379)، «دلالت چندگانه، ابهام و ایهام در زبان و ادبیات فارسی»، نامة فرهنگستان، ش 8.
20
دشتی، علی (1381)، خاقانی شاعری دیرآشنا، تهران: امیرکبیر.
21
زرینکوب، عبدالحسین (1354)، تاریخ در ترازو: درب‍ارۀ ت‍اری‍خن‍گ‍ری و ت‍اری‍خن‍گ‍اری، تهران: امیرکبیر.
22
زرینکوب، عبدالحسین (1383)، دیدار با کعبۀ جان (دربارۀ زندگی، آثار، و اندیشۀ خاقانی)، تهران: سخن.
23
سجادی، ضیاءالدین (1374)، ف‍ره‍ن‍گ ل‍غ‍ات و ت‍ع‍ب‍ی‍رات ب‍ا ش‍رح اع‍لام و م‍ش‍ک‍لات دیوان خاقانی شروانی، تهران: زوّار.
24
شاد، محمدپاشا (۱۳۶۳)، فرهنگ آنندراج، زیرنظر محمد دبیرسیاقی، تهران: خیام.
25
شرفالدّین قزوینی، فضلالله (1383)، المعجم فی آثار ملوک العجم، بهکوشش احمد فتوحینسب، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
26
شمیسا، سیروس (1366)، فرهنگ تلمیحات (اشارات اساطیری، داستانی، تاریخی، و مذهبی در ادبیات فارسی)، تهران: میترا.
27
شیری، قهرمان (1388)، «روانشناسی ابهام در شعر خاقانی»، فصلنامۀ تاریخ ادبیات، ش 62.
28
شیری، قهرمان (1390)، «اهمیت و انواع ابهام در پژوهشها»، فنون ادبی، ش 2.
29
صدیقیان، مهیندخت (1375)، ف‍ره‍ن‍گ اساطیریـ حماسی ایران ب‍هروای‍ت م‍ن‍اب‍ع ب‍عد از اس‍لام، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
30
طوسی، محمد بن محمود (1382)، عجایب المخلوقات، تصحیح منوچهر ستوده، تهران: علمی و فرهنگی.
31
عطار، محمد بن ابراهیم (1359)، دیوان، حواشی و تعلیقات از م. درویش، تهران: جاویدان.
32
عطار، محمد بن ابراهیم (1389)، منطق الطیر، مقدمه، تصحیح، و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.
33
علیزاده، احمد (1387)، «بازنگری گزیدۀ قصاید خاقانی، نوشتۀ دکتر مجید سرمدی»، کتاب ماه ادبیات، ش 130.
34
غلامرضایی، محمد (1387)، سبکشناسی شعر پارسی از رودکی تا شاملو، تهران: جامی.
35
فتوحی رودمعجنی، محمود (1387)، «ارزش ادبی ابهام از دو معنایگی تا چندلایگی»، مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تربیت معلم، ش 62.
36
فردوسی، ابوالقاسم (1366)، شاهنامه، بهتصحیح جلال خالقی مطلق، بهکوشش احسان یارشاطر، ج ۱، نیویورک: Bibliotheca Persica.
37
فردوسی، ابوالقاسم (1369)، شاهنامه، بهکوشش جلال خالقی مطلق، زیرنظر احسان یارشاطر، ج ۲، کالیفرنیا: Persian Heritage Foundation.
38
فردوسی، ابوالقاسم (1373)، شاهنامه، بهکوشش جلال خالقی مطلق، زیرنظر احسان یارشاطر، ج 4، کالیفرنیا: بنیاد میراث ایران.
39
فرمینا، آنالیونا و الکساندرا بیلرت (1394)، شفای غمگنان؛ پژوهشی در تحفة العراقین حکیم خاقانی، ترجمۀ کاظم فیروزمند، تهران: نسل آفتاب.
40
فروزانفر، بدیعالزمان (1387)، سخن و سخنوران، تهران: زوّار.
41
قرهبگلو، سعیدالله (1368)، «طرح چند بیت از خاقانی و توضیح یک ماجرای تاریخی از قصیدهای از وی»، جستارهای ادبی، ش 84.
42
قرهبگلو، سعیدالله (1384)، «آتش اندر چنگ»، کتاب ماه ادبیات و فلسفه، ش 96.
43
کتاب مقدس، عهد عتیق و عهد جدید (1383)، ترجمۀ فاضلخان همدانی ویلیام گلن و هنری مرتن، تهران: اساطیر.
44
کرمی، محمدحسین و محمدحسین نیکدار اصل (1385)، مجلۀ علوم اجتماعی و انسانی، ش 48.
45
کرمی، محمدحسین و محمدحسین نیکدار اصل (1387)، «آشناییزدایی از داستانهای قرآنی در دیوان خاقانی»، پژوهشهای ادب عرفانی (گوهر گویا)، ش 5.
46
کزازی، میرجلالالدین (1389)، گزارش دشواریهای دیوان خاقانی: بیتها و تعبیرهای پیچیده، واژهشناسی، [و] نکتههای ادبی و هنری، تهران: مرکز.
47
ماحوزی، مهدی (1377)، آتش اندر چنگ، تهران: زوّار.
48
مایل هروی، نجیب (1360)، صور ابهام در شعر فارسی، تهران: زوّار.
49
محسنی، مرتضی، احمد غنیپور ملکشاه، و هاجر مرادی (1390)، «بازتاب زیباشناختی سیمای پیامبران در قصاید خاقانی»، متنشناسی ادب فارسی، ش 11.
50
محمدی، محمدحسین (۱۳۸۵)، فرهنگ تلمیحات شعر معاصر: اشارات اساطیری، داستانی، تاریخی، مذهبی، و جغرافیایی در شعر معاصر، تهران: میترا.
51
مرتضایی، جواد (1394)، بدیع از بلاغت، تهران: زوّار.
52
مظاهری سروشیار (1372)، «سم خر عیسی، نعل اسب سیدالشهدا»، رشد آموزش زبان و ادب فارسی، ش 32.
53
معدنکن، معصومه (1375 الف)، «پرتوی از هنر و خلاقیّت خاقانی»، نشریۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، ش 160- 161.
54
معدنکن، معصومه (1375 ب)، نگاهی به دنیای خاقانی، تهران: نشر دانشگاهی.
55
معدنکن، معصومه (1382)، «مسیح و مریم در دیوان خاقانی»، فصلنامۀ نامۀ انجمن، ش ۹.
56
معین، محمد (1358)، ح‍واش‍ی دک‍ت‍ر م‍ح‍م‍د م‍ع‍ی‍ن ب‍ر اش‍ع‍ار خاقانی شروانی، ب‍ا م‍ق‍ال‍های از آن اس‍ت‍اد، ج‍م‍ع و ت‍دوی‍ن و ت‍ک‍م‍ی‍ل ی‍ادداش‍ته‍ا و اف‍زودن حواشی و دو م‍ق‍ال‍ه ب‍هک‍وش‍ش سیدضیاءالدین سجادی، تهران: انجمن استادان زبان و ادبیات فارسی.
57
مهدویفر، سعید (1391 الف)، «اصالت تصویری مهمترین معیار در تصحیح دیوان خاقانی»، بوستان ادب، ش ۱۱.
58
مهدویفر، سعید (1391 ب)، «کاستی عمدۀ گزارش دشواریهای دیوان خاقانی»، گزارش میراث، دورۀ دوم، ش 3.
59
میرصادقی، میمنت (1377)، واژهنامۀ هنر شاعری، تهران: مهناز.
60
مینورسکی، ولادمیر (1332)، «خاقانی و آندرونیکوس کومنهنوس»، ترجمۀ عبدالحسین زرینکوب، فرهنگ ایرانزمین، ش ۱.
61
وحیدیان کامیار، تقی (1379)، بدیع ازدیدگاه زیباییشناسی، تهران: دوستان.
62
هفت لشکر (طومار جامع نقالان) (1377)، مقدمه، تصحیح، و توضیح مهران افشاری و مهدی مداینی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
63
همایی، جلالالدین (1363)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: توس.
64
یاحقی، محمدجعفر (۱۳۸۸)، فرهنگ اساطیر و داستانوارهها در ادبیات فارسی، تهران: فرهنگ معاصر.
65
ORIGINAL_ARTICLE
«لیکن این هست که این نسخه سقیم افتادست» تصحیح یک ترکیب (گنج قناعت) در غزلیات حافظ و ابیاتی از دیگر شعرا
این مسئله که کاتبان در نسخ قدیمی نقطه و سرکج (سرکش) نمیگذاشتند هم برای کاتبان و هم برای مصححان و محققان مشکلاتی ایجاد کرده است؛ این علاوهبر تغییر تعمدی شاعرانی چون حافظ در اشعار خود و دستبرد تعمدی کاتبان امانتخوار در اشعار شعراست. نگذاشتن سرکج در دیوان حافظ در دو موضع و چند بیت که نگارنده در شعر شعرای دیگر ادعا میکند، باعث بهاشتباهافتادن مصححان گردیده است. به همین علت (نگذاشتن سرکج)، در دو جا تعبیر «گنج قناعت» در دیوان حافظ بهشکل «کنج قناعت» تصحیح و ثبت شده است. اما، باتوجهبه شرایط کتابت و با درنظرگرفتن معنا و شرایط شعری در متن و همچنین درنظرگرفتن سابقة رواییِ ترکیب که در چندین حدیث بهشکل «القناعة کنزٌ» آمده است، ترکیب درست همان «گنج قناعت» است که در دیوان حافظ در یک مورد برای جناسسازی و در یک مورد وجود عبارت همشکل «کنج دنیا» باعث تصحیح سقیم گردیده است. این اشکال (کنج قناعت) در چند موضع از شعر شعرای دیگر هم وارد شده است.
https://classicallit.ihcs.ac.ir/article_3250_ebacef77b9bed2c4e441ba386bf7f650.pdf
2018-09-22
109
125
تصحیح
گنج قناعت (خرسندی)
کنج
سابقۀ متنی
سابقۀ روایی
امیر
سلطان محمدی
amir.soltanmohanadi@yahoo.com
1
دانشجوی دکتری زبان و ادب فارسی، دانشگاه اصفهان
LEAD_AUTHOR
نهج البلاغه (1380)، ترجمۀ جعفر شهیدی، تهران: علمی و فرهنگی.
1
اوحدی، رکنالدین (1340)، دیوان، با تصحیح و مقابله و مقدمۀ سعید نفیسی، تهران: سنایی.
2
ثروتیان، بهروز (1380)، شرح غزلیات حافظ، تهران: پویندگان دانشگاه.
3
حافظ، شمسالدین محمد (1320)، دیوان، بهاهتمام محمد قزوینی و قاسم غنی، تهران: مجلس.
4
حافظ، شمسالدین محمد (1350)، دیوان، بهاهتمام محمدرضا جلالی نایینی و نذیر احمد، تهران: امیرکبیر.
5
حافظ، شمسالدین محمد (1356)، دیوان، بهاهتمام حسین پژمان، تهران: فروغی.
6
حافظ، شمسالدین محمد (1362 الف)، دیوان،بهتصحیح مسعود فرزاد، بهکوشش علی حصوری، بیجا: همگام.
7
حافظ، شمسالدین محمد (1362 ب)، دیوان، بهتصحیح و توضیح پرویز ناتل خانلری، تهران: خوارزمی.
8
حافظ، شمسالدین محمد (1366 الف)، دیوان، بهتصحیح اکبر بهروز و رشید عیوضی، تهران: امیرکبیر.
9
حافظ، شمسالدین محمد (1366 ب)، دیوان کهنۀ حافظ؛ ازروی نسخۀ خطی نزدیک به زمان شاعر،به تصحیح ایرج افشار،تهران: امیرکبیر.
10
حافظ، شمسالدین محمد (1367)، غزلیات، بهتحقیق عبدالعلی ادیب برومند، با همکاری پوراندخت برومند، تهران: پاژنگ.
11
حافظ، شمسالدین محمد (1373)، حافظ،بهسعی سایه (هوشنگ ابتهاج)، تهران: توس.
12
حافظ، شمسالدین محمد (1375)، دیوان، تصحیح و تعلیق محمد راستگو، قم: خرم.
13
حمیدیان، سعید (1392)، شرح شوق، تهران: قطره.
14
خاقانی، افضلالدین (1388)، دیوان، تصحیح و مقدمه و تعلیقات ضیاءالدین سجادی، تهران: زوّار.
15
خرمشاهی، بهاءالدین (1375)، حافظنامه، تهران: علمی و فرهنگی.
16
خرمشاهی، بهاءالدین (1385)، حافظ حافظة ماست، تهران: قطره.
17
خطیب رهبر، خلیل (1383)، دی‍وان غ‍زل‍ی‍ات م‍ولان‍ا ش‍م‍سال‍دی‍ن م‍ح‍م‍د ح‍اف‍ظ ش‍ی‍رازی؛ ب‍ا م‍ع‍نی واژهها و ش‍رح اب‍ی‍ات و ذک‍ر وزن و ب‍ح‍ر غ‍زله‍ا و ب‍رخ‍ی ن‍ک‍ت‍هه‍ای دس‍ت‍وری و ادبی و ام‍ثال و حکم، تهران: صفیعلیشاه.
18
خواجوی کرمانی، محمود بن علی (1336)، دیوان، بهاهتمام و تصحیح احمد سهیلی خوانساری، تهران: کتابفروشی بارانی.
19
دادبه، اصغر (1369)، «نگاهی به تأثیر احادیث در شعر حافظ»، در: حافظشناسی، گردآوری سعید نیاز کرمانی، ج 13، تهران: گنج کتاب.
20
دهخدا، علیاکبر (1336)، لغتنامه، زیرنظر محمد معین و جعفر شهیدی، تهران: دانشگاه تهران.
21
ذوالنور، رحیم (1367)، در جستوجوی حافظ، تهران: زوّار.
22
ریاحی، محمدامین (1374)، گلگشت: در شعر و اندیشة حافظ، تهران: علمی.
23
سروشیار، جمشید (1374)، «گزارد حق ”حافظ خلخالی“»، نشر دانش، س 15، ش 87.
24
سعدی، مصلح بن عبدالله (1366)، کلیات، ازروی نسخۀ تصحیحشدۀ محمدعلی فروغی، تهران: ققنوس.
25
سنایی، مجدود بن آدم (1388)، دیوان، بهسعی و اهتمام مدرس رضوی، تهران: سنایی.
26
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1368)، موسیقی شعر، تهران: آگاه.
27
شمس قیس (1388)، المعجم فی معاییر اشعار العجم، بهتصحیح محمد ابن عبدالوهاب قزوینی و تصحیح مجدد مدرس رضوی و تصحیح مجدد سیروس شمیسا، تهران: علم.
28
شمیسا، سیروس (1388)، یادداشتهای حافظ، تهران: علم.
29
عبید زاکانی، عبیدالله (۱۳۶۳)، کلیات، ش‍رح و ت‍ع‍ب‍یر و ترج‍مۀ لغات و آیات و عبارات عربی از پرویز اتابکی، تهران: بنیاد نشر کتاب.
30
عراقی، ابراهیم بن بزرگمهر (1338)، ک‍ل‍ی‍ات، بهکوشش سعید نفیسی، تهران: سنایی.
31
عطار، محمد بن ابراهیم (1362)، دیوان، بهاهتمام و تصحیح تقی تفضلی، تهران: امیرکبیر.
32
عطار، محمد بن ابراهیم (1383)، منطق الطیر، مقدمه، تصحیح، و تعلیقات شفیعی کدکنی، تهران: سخن.
33
فروزانفر، بدیعالزمان (1376)، احادیث و قصص مثنوی، تهران: امیرکبیر.
34
قیصری، ابراهیم (1393)، یک نکته از این معنی: شرح قیصری بر غزلهای حافظ، تهران: جامی.
35
معین، محمد (1369)، حافظ شیرین سخن، تهران: معین.
36
مولوی، جلالالدین محمد بن محمد (1362)، مثنوی معنوی، تصحیح رینولد نیکلسون، تهران: امیرکبیر.
37
مولوی، جلالالدین محمد بن محمد (1387)، کلیات شمس؛ مطابق نسخۀ تصحیحشدۀ استاد بدیعالزمان فروزانفر، تهران: نگاه.
38
مهدوی دامغانی، احمد (1382)، «گنج قناعت یا کنج قناعت»، کتاب ماه ادبیات، ش 70.
39
ناصر خسرو (1389)، دیوان، با مقدمة حسن تقیزاده، تهران: نگاه.
40
نظامی، الیاس بن یوسف (1343)، هفت پیکر، با تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی، تهران: قطره.
41
نظامی، الیاس بن یوسف (1387)، هفت پیکر، با تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی، تهران: قطره.
42
نظامی، الیاس بن یوسف (1388)، خسرو و شیرین، با تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی، تهران: قطره.
43
نیساری، سلیم (1386)، دفتر دگرسانیها در غزلهای حافظ: برگرفته از پنجاه نسخۀ خطی سدۀ نهم، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
44
هروی، حسینعلی (1367)، شرح غزلهای حافظ، تهران: نشر نو.
45
ORIGINAL_ARTICLE
پیشنهادی تازه دربارۀ معنا و صورتهای نوشتاریِ «گاوکیل» در زبان فارسی
در متون کهن، «کاوکیل»، «کاکیل»، «کالیل»، و «کاکثل» به یکی از جشنهای ایران باستان و نژاد خاصی از گاو اطلاق شده است. هدف این مقاله بررسی این نشانهها و بیان مدلول آنهاست. به این منظور، نخست، با استناد به رسمالخط فارسی قدیم، نشان داده میشود که شکلهای مذکورْ املاهای دیگری از «گاوکیل»اند؛ سپس، این نکته مطرح میشود که «کیل» در این کاربرد معادل کج است و ازطریق ترکیبِ «کجوکول» به فارسی امروز نیز رسیده است. برپایۀ یافتههای این پژوهش، «گاوکیل» برای نامیدن نژادی از گاو با موهایی بلند و دمی شبیه دم اسب بهکار رفته است؛ یکی از زیستگاههای آن بخشهایی از خراسان بزرگ است و در متون فارسی از آن با نامهای «کژگاو»، «غَژغاو»، و «غشغا» نیز یاد شده است. باتوجهبه معنای ضمنی «کژ» در زبان پارتی و «کیل» در ترجمههای کهن قرآن، میتوان «کژگاو/ گاوکیل» را معادلِ «گاو سرکش» دانست.
https://classicallit.ihcs.ac.ir/article_3249_dd9e2a7eeaf24ae04ae8fe6b5f0cad8f.pdf
2018-09-22
127
136
آثار الباقیه
الزیج الجامع
القانون المسعودی
کژگاو
گاوکیل
ویس و رامین
محسن
صادقی
sadeghi.m@pnurazavi.ac.ir
1
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور
LEAD_AUTHOR
ابناسفندیار، بهاءالدین محمد بن حسن (1389)، تاریخ طبرستان، تصحیح عباس اقبال آشتیانی، بهاهتمام محمد رمضانی، تهران: اساطیر.
1
ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد (1352)، آثار الباقیه، با ترجمۀ اکبر داناسرشت، تهران: ابنسینا.
2
ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد (1392)، آثار الباقیه عن القرون الخالیه، ترجمه و تعلیق پرویز سپتمان (اذکائی)، تهران: نی.
3
اخوان زنجانی، جلیل (1390)، «بررسی واژۀ ”گاوگیل“ ازنظر زبانشناسی»، مجلۀ بخارا، س 14، ش80.
4
انوری، حسن (1383)، فرهنگ روز سخن، تهران: سخن.
5
برهان، محمدحسین بن خلف (1362)، برهان قاطع، بهاهتمام محمد معین، تهران: امیرکبیر.
6
پوپل، کریم (1396)، «وضیعت حیات وحش در افغانستان»، معلومات محیطزیستی هراتـ افغانستان: <http://heratenvironment.blogfa.com>.
7
پورداود، ابراهیم (1390)، هرمزدنامه، تهران: دنیای کتاب.
8
حسندوست، محمد (1389)، فرهنگ تطبیقیـ موضوعی زبانها و گویشهای ایرانی نو، ج 2، تهران: آثار.
9
حسندوست، محمد (1393)، فرهنگ ریشهشناختی زبان فارسی، ج 4، تهران: آثار.
10
دهخدا، علیاکبر (1365)، لغتنامه، زیر نظر محمد معین و جعفر شهیدی، تهران: دانشگاه تهران و لغتنامۀ دهخدا.
11
رواقی، علی (1371)، ذیل فرهنگهای فارسی، با همکاری مریم میرشمسی، تهران: هرمس.
12
سجزی، محمود بن عمر (1371)، مهذب الاسماء فی مرتّب الحروف و الاشیاء، تصحیح محمدحسین مصطفوی، تهران: علمی و فرهنگی.
13
شاد، محمدپاشا (1363)، فرهنگ آنندراج، زیرنظر محمد دبیرسیاقی، تهران: خیام.
14
صادقی، علی اشرف (1389)، «یک معنی ناشناختۀ کلمۀ ”پهلوی“ در زبان فارسی»، ویژهنامۀ نامۀ فرهنگستانـ فرهنگنویسی، ش 3.
15
عطار، محمد بن ابراهیم (1388)، مصیبتنامه، مقدمه، تصحیح، و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.
16
فخرالدین اسعد گرگانی (1314)، ویس و رامین (یک داستان عاشقانۀ ایران باستان که فخرالدین گرگانی درحدود 446 هجری از پهلوی به نظم درآورده)، بهتصحیح مجتبی مینوی، تهران: فخر رازی.
17
کیا، صادق (1390)، واژهنامۀ شصتوهفت گویش ایرانی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
18
مالمیر، تیمور (1391)، «تصحیح و تبیین برخی دشواریهای متون کهن براساس گویش لری»، ادبپژوهی گیلان، س 6، ش 20.
19
متینی، جلال (1346)، «رسمالخط فارسی در قرن پنجم هجری»، مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی، ش 10 و 11.
20
مینورسکی، ولادیمیر (1375)، «ویس و رامین داستان عاشقانۀ پارتی»، در مجموعهمقالات هژده گفتار،گردآوری مصطفی مقربی، تهران: توس.
21
یاحقی، محمدجعفر (1371)، فرهنگنامۀ قرآنی براساس 142 نسخۀ کهن محفوظ در کتابخانۀ مرکزی آستان قدس رضوی، ج 1 و 3، مشهد: آستان قدس رضوی.
22
ORIGINAL_ARTICLE
نقد کهنالگوی مادر مثالی در گرشاسبنامه
مادر مثالی از قدیمیترین کهنالگوهای جهان و مفهومی بسیار گسترده است که از نخستین دورههای حیات بشر تا به امروز در ذهن و روح آدمی حضوری پررنگ داشته و به خلق اسطورههای مشابهی در همۀ فرهنگها و سرزمینها منجر شده است. طبعاً نیاکان ایرانی ما، بهعنوان جزئی از یک کُل گسترده، ناخودآگاه با کهنالگوها در ارتباط بودهاند. بررسی و آشکارکردن مادر مثالی در اثرِ کهنِ گرشاسبنامه، ما را در شناخت بیشتر دنیای گذشتگان و روح و ذهن نیاکانمان یاری خواهد کرد. در گرشاسبنامه، بیشترین نمود مادر مثالی را در عناصر اربعه، بهویژه خاک و آب، میبینیم. برخی موجودات و رویدادهای کتاب و کارکرد آنها نیز بیانکنندۀ وجوهی از مادر مثالی هستند. در این پژوهش، میکوشیم آشکار کنیم که مادر مثالی در چه قالبها و چهرههایی نمایان میشود؟ این چهرهها و قالبها درگرشاسبنامه کداماند؟ هریک از چهرهها و قالبها نشاندهندۀ کدام جنبۀ وجودی مثبت یا منفی مادر مثالی است؟
https://classicallit.ihcs.ac.ir/article_3515_30debb448329c5242a6c8a3fd759e7ca.pdf
2018-09-21
111
137
نقد کهنالگویی
ناخودآگاه
روانشناسی یونگ
مادر مثالی
گرشاسبنامه
پروین
هاشمپور
parvinhashempoor@gmail.com
1
دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه حکیم سبزواری
LEAD_AUTHOR
احمد
خواجهایم
khajehim1@yahoo.com
2
استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه حکیم سبزواری
AUTHOR
عباس
محمدیان
mohammadian@hsu.ac.ir
3
دانشیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه حکیم سبزواری
AUTHOR
علی
تسنیمی
ali_tasnimi@yahoo.com
4
استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه حکیم سبزواری
AUTHOR
قرآن کریم (1394)، ترجمۀ محمدمهدی فولادوند، تهران: اسوه.
1
اردستانی رستمی، حمیدرضا (1393)، «اسطورۀ زادن زروان»،مجلۀ شعرپژوهی (بوستان ادب)، ش 19.
2
اردستانی رستمی، حمیدرضا (1394)، «نمودهای زروانی در متنهای ایرانی»،مجلۀ مطالعات ایرانی، س 4، ش 27.
3
اسدی، علی ابن احمد (1389)، گرشاسبنامه، بهاهتمام حبیب یغمایی، تهران: دنیای کتاب.
4
اسمیت، ژوئل (1383)، فرهنگ اساطیر یونان و روم، ترجمۀ شهلا برادران، تهران: روزبهان.
5
اکبرزاده، محمدعلی (1378)، رنگ و تربیت، تهران: میشا.
6
امامی، نصرالله، محمدرضا صالحی مازندرانی، و نوشین مالگرد (1392)، «دگردیسی خون به مار در گرشاسبنامه»،مجلۀ شعرپژوهی (بوستان ادب)، ش 16.
7
اوداینیک، ولودیمیر والتر (1388)، یونگ و سیاست، ترجمۀ علیرضا طیب، تهران: نی.
8
اوستا (1392)، گزارش و پژوهش جلیل دوستخواه، تهران: مروارید.
9
اوشیدری، جهانگیر (1389)، دانشنامۀ مزدیسنا (واژهنامۀ توضیحی آیین زرتشت)، تهران: مرکز.
10
ایونس، ورونیکا (1373)، اساطیر هند، ترجمۀ باجلان فرخی، تهران: اساطیر.
11
باشلار، گاستون (1364)، روانکاوی آتش، ترجمۀ جلال ستاری، تهران: توس.
12
براتی، محمود و علیمحمد محمودی (1389)، «فرجاماندیشی در گرشاسبنامۀ اسدی طوسی»، پژوهش دینی، ش 21.
13
بررسی دستنویس م. او 26: داستان گرشاسب، تهمورس و جمشید، گلشاه، و متنهای دیگر (1378)، آوانویسی و ترجمه از متن پهلوی: کتایون مزداپور، تهران: آگاه.
14
بلعمی، ابوعلی محمد ابن محمد (1353)، تاریخ بلعمی (تکمله و ترجمۀ تاریخ طبری)، تصحیح محمدتقی بهار، بهکوشش محمد پروین گنابادی، تهران: زوّار.
15
بندهش (1369)، گردآوری فرنبغ دادگی، ترجمۀ مهرداد بهار، تهران: توس.
16
بوکور، مونیک دو (1376)، رمزهای زنده جان، ترجمۀ جلال ستاری، تهران: نشر مرکز.
17
بهار، مهرداد (1375)، ادیان آسیایی پررنگ، تهران: چشمه.
18
بهار، مهرداد (1391)، پژوهشی در اساطیر ایران (پارۀ نخست)، تهران: توس.
19
پورخالقی چترودی، مهدخت (1387)، درخت شاهنامه، مشهد: بهنشر.
20
تاریخ سیستان (1314)، تصحیح محمدتقی بهار، تهران: مؤسسۀ خاور.
21
جابز، گرترود (1370)، سمبلها (کتاب اول: جانوران)، ترجمۀ محمدرضا بقاپور، بیجا: بینا.
22
داد، سیما (1375)، فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران: مروارید.
23
دلاشو، م. لوفر (1366)، زبان رمزی قصههای پریوار، ترجمۀ جلال ستاری، تهران: توس.
24
دهقانی، زهرا و رحیم خوشنظر (1390)، «زاهد غارنشین؛ تجلی یک کهنالگو در نگارگری»، کتاب ماه هنر، ش 154.
25
دیچز، دیوید (1366)، شیوههای نقد ادبی، ترجمۀ غلامحسین یوسفی و محمدتقی صدقیانی، تهران: علمی.
26
رضی، هاشم (1390)، جشنهای آتش، تهران: بهجت.
27
روایت پهلوی (1367)، ترجمۀ مهشید میرفخرایی، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
28
روزنبرگ، دونا (1379)، اساطیر جهان؛ داستانها و حماسهها، ترجمۀ عبدالحسین شریفیان، تهران: اساطیر.
29
زادسپرم (1366)، گزیدههای زادسپرم، ترجمۀ محمدتقی راشد محصل، تهران: مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
30
زینر، رابرت چارلز (1375)، زروان یا معمای زرتشتیگری، ترجمۀ تیمور قادری، تهران: فکر روز.
31
ژایران، فیلیکس، گ. لاکوئه، و لویی ژوزف دلاپورت (1375)، اساطیر آشور و بابل، ترجمۀ ابوالقاسم اسماعیلپور، تهران: فکر روز.
32
ستاری، رضا، مرضیه حقیقی، و معصومه محمودی (1395)، «تجلی کهنالگوی ”مادر مثالی“ در حماسههای ملی ایران براساس نظریۀ روانشناختی یونگ»، زن در فرهنگ و هنر، دورة 8، ش 1.
33
سرلو، خوان ادواردو (1389)، فرهنگ نمادها، ترجمۀ مهرانگیز اوحدی، تهران: دستان.
34
سفر پیدایش (کتاب مقدس، عهد عتیق) (ترجمة فارسی) (1319/1940 م)، لندن: برتش و فورن بیبل سوسایتی.
35
سلمانینژاد مهرآبادی، صغری، عبدالرضا سیف، و نسرین موسیوند (1391)، «بررسی و تحلیل چیستی و چگونگی ظهور کهنالگوی آنیما و آنیموسدر شعر طاهره صفارزاده»، زن در فرهنگ و هنر، دورة 4، ش ۱.
36
شمیسا، سیروس (1382)، داستان یک روح، تهران: فردوس.
37
صرفی، محمدرضا و اکرم مریخی (1388)، «اسطورۀ انسان ـ جانور در کوشنامه و گرشاسبنامه»، مطالعات ایرانی، ش 16.
38
فردوسی، ابوالقاسم (1389)، شاهنامه، بهکوشش جلال خالقی مطلق، تهران: دائرۀ المعارف بزرگ اسلامی.
39
فروزنده مسعود و زهره سورانی (1389)، «بررسی کهنالگوها در شعر اخوان ثالث»، مطالعات داستانی، ش ۲.
40
فریزر، جیمز جرج (1383)، شاخۀ زرین، ترجمۀ کاظم فیروزمند، تهران: آگاه.
41
قائمی، فرزاد، محمدجعفر یاحقی، و مهدخت پورخالقی (1388)، «تحلیل نمادینگی عناصر خاک و باد در اساطیر و شاهنامۀ فردوسی براساس نقد اسطوره»، ادبپژوهی، س ۳، ش 10.
42
قربان صباغ، محمودرضا (1392)، «بررسی ساختار در هفت خان رستم»، مجلۀ جستارهای ادبی، ش 180.
43
کوپر، جین (1380)، فرهنگ مصور نمادهای سنتی، ترجمۀ ملیحه کرباسیان، تهران: فرشاد.
44
گورین، ویلفرد، ارل لیبر، جان ویلینگهام، و لی مورگان (1377)، راهنمای رویکردهای نقد ادبی، ترجمۀ زهرا میهنخواه، تهران: اطلاعات.
45
مککال، هنریتا، وستا سرخوش کرتیس، آن بیرل، کارل توب، و گری اورتون (1389)، جهان اسطورهها 2: اس‍طورهه‍ای ب‍ی‍نال‍ن‍ه‍ری‍ن‍ی، ای‍ران‍ی، چ‍ی‍ن‍ی، ازت‍ک‍ی و م‍ای‍ای‍ی، [و] ای‍ن‍ک‍ا، ترجمۀ عباس مخبر، تهران: مرکز.
46
مورنو، آنتونیو (1388)، یونگ، خدایان، و انسان مدرن، ترجمۀ داریوش مهرجویی، تهران: مرکز.
47
واحددوست، مهوش (1387)، نهادینههای اساطیری در شاهنامۀ فردوسی، تهران: سروش.
48
ورزمان، مارتن یوزف (1383)، آیین میترا، ترجمۀ بزرگ نادرزاده، تهران: چشمه.
49
ویو، ژ. (1375)، اساطیر مصر، ترجمۀ ابوالقاسم اسماعیلپور، تهران: فکر روز.
50
الیاده، میرچا (1375)، اسطوره، رؤیا، راز، ترجمۀ رؤیا منجم، تهران: فکر روز.
51
الیاده، میرچا (1376)، رساله در تاریخ ادیان، ترجمۀ جلال ستاری، تهران: سروش.
52
یاوری، حورا (1374)، روانکاوی و ادبیات، تهران: تاریخ ایران.
53
یونگ، کارل گوستاو (1368)، چهار صورت مثالی، ترجمۀ پروین فرامرزی، مشهد: آستان قدس رضوی.
54
یونگ، کارل گوستاو (1372)، روانشناسی و کیمیاگری، ترجمۀ پروین فرامرزی، مشهد: آستان قدس رضوی.
55
یونگ، کارل گوستاو (1383)، انسان و سمبولهایش، ترجمۀ محمود سلطانیه، تهران: جامی.
56
یونگ، کارل گوستاو (1384)، رؤیاها، ترجمۀ ابوالقاسم اسماعیلپور، تهران: کارون.
57
یونگ، کارل گوستاو (1385)، روانشناسی ضمیر ناخودآگاه، ترجمۀ علی امیری، تهران: علمی فرهنگی.
58
یونگ، کارل گوستاو (1386)، تحلیل رؤیا، ترجمۀ رضا رضایی، تهران: افکار.
59
یونگ، کارل گوستاو(1390)، خاطرات، رؤیاها، اندیشهها، ترجمۀ پروین فرامرزی، مشهد: بهنشر.
60
Bell, A. and W. Strieber (2004), The Coming Global Superstorm, New York: Pocket Star Books.
61
Bierlein, J. F. (1994), Parallel Myths, New York: Ballantine Wellspring Books.
62
Cirlot, J. E. (1971), A Dictionary of Symbols, trans. Jack Sage, New York: Dover.
63
Freud, S. (1990), Delusion and Dreams in Jensen's “Gradiva”, trans. James Strachey, London: Penguin.
64
Greenberg, G. (2002), 101 Myths of the Bible: How Ancient Scribes Invented Biblical History, Naperville Illinois: Sourcebooks.
65
Harrison, S. (1990), Mother Earth, Father Sky, New York: Doubleday.
66
Hastings, J. and S. R. Driver (2004), A Dictionary of the Bible, vol. II, Part I (Feign-Hyssop), The Minerva Group, Inc.
67
Hymns of the Rig Veda (1976), trans. R. T. Griffith, Benares: E. J. Lazzarus and Co.
68
Littleton, C. S. (ed.) (2005), Gods, Goddesses, and Mythology, New York: Marshall Cavendish.
69
Meyer, M. (2007), The Bedford Introduction to Literature: Reading, Thinking, Writing, New York: Bedford/ St. Martin's.
70
Stevens, A. (1990), On Jung, New York: Routledge.
71
Worcester, E. (1901), The Book of Genesis in the Light of Modern Knowledg, New York: McClure, Phillips and Co.
72
Yang, L., D. An, and J. A. Turner (2005), Handbook of Chinese Mythology, Santa BarBara, California: ABC-Clio.
73
ORIGINAL_ARTICLE
«سفر» و اهداف و آداب آن در نزد صوفیان از قرن اول تا قرن نهم ه. ق.
سفر از سنتهای دیرینه در اندیشه صوفیانه است. با نگاهی به پیشینۀ این سنت در منابع اسلامی، در می یابیم که صوفیه برای سفرهای خود اهداف و کارکردهای خاصی قائل بودند که میتوان بر مبنای آن سفرهای آنها را دستهبندی و تعریف نمود. در این مقاله با بررسی منابع اصلی صوفیه از قرن اول تا قرن نهم این اهداف و کارکردها را در دو بخش بیرونی و درونی استخراج نموده و به بررسی آدابی، ماجراها و حکایاتی پرداخته ایم که در کتب تصوف متناسب با هر یک از این انواع روایت شده است. نتیجة این پژوهش نشان میدهد که در طول این نه قرن سفرهای صوفیه از حیث کمیت ، کیفیت ، اهداف و کارکردها یکسان نبوده است. تلاش نمودیم صوفیان مسافر را در هر قرن معرفی و اهداف آنها را نشان دهیم و از اتفاقات خاص این سفرها که صوفیان بدان اشارت کرده اند ، یاد کنیم . روش ما در این پژوهش روش کتابخانه ای بوده است و با توجه به یافته های پژوهش میتوان گفت که سیر آفاق در مقایسه با سیر انفس از اهمیت ثانویه برخوردار بوده و هدف اصلی از سیر آفاق نیز شناخت و تزکیة نفس یا سیر در آن بوده است.
https://classicallit.ihcs.ac.ir/article_3973_eb1c92c96775b6cb3fa09fed846b06e6.pdf
2018-09-22
163
189
صوفیه
سفر
سیرآفاق
سیر انفس
صوفیان مسافر
روح الله
هادی
rhadi@ut.ac.ir
1
دانشیار گروه زبان وادبیات فارسی، دانشگاه تهران
LEAD_AUTHOR
زهرا
پارساپور
parsapoor@ihcs.ac.ir
2
دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
AUTHOR
آزاده
مولایی
molaie1980@yahoo.com
3
دانش آموختة دکترای زبان و ادبیات فارسی
AUTHOR
ابن عربی، محمدبن علی(1381) فتوحات مکیه. ترجمۀ محمد خواجوی. تهران: انتشارات مولی.
1
باخرزی، ابوالمفاخر یحیی(1358) اوراد الاحباب و فصوص الآداب. به کوشش ایرج افشار. تهران: انتشارات فرهنگ ایران زمین.
2
برتلس ، یوگنی ادواردویچ (1336) تصوف و ادبیات تصوف . ترجمه سیروس ایزدی . تهران : امیرکبیر .
3
بلعمی، ابوعلی محمدبن محمد(1378) تاریخ بلعمی. تصحیح ملک­الشعرای بهار. چ 5. تهران: انتشارات زوار.
4
ثواقب ، جهانبخش و رحمانی ، محمد جواد (1388) سیر و سیاحت در قرآن مجید . چ 2 . قم : بوستان کتاب قم .
5
جامی، نورالدین عبدالرحمان(1375) نفحات ­الانس من حضرات القدس، مقدمه ، تصحیح و تعلیقات محمود عابدی، تهران، انتشارات اطلاعات.
6
مولانا عبدالرحمان بن احمد(1336) نفحات ­الانس. به تصحیح و مقدمه و پیوست مهدی توحیدی­پور. تهران: کتابفروشی محمودی.
7
سرّاج طوسی، ابونصر(1382) اللّمع فی التصوف. تصحیح و تحشیۀ رینولد نیکلسون. ترجمۀ مهدی محبتی. تهران: انتشارات اساطیر.
8
سهروردی، عمربن محمد(1364) عوارف المعارف. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
9
سهلگی، محمد بن علی(1384) دفتر روشنایی: از میراث عرفانی بایزید بسطامی. ترجمۀ دکتر محمد رضا شفیعی کدکنی. تهران: سخن.
10
شبستری، محمود بن عبدالکریم(1365) مجموعه آثار شیخ محمود شبستری: گلشن راز، سعادت نامه، حق الیقین- مرآة المحققین، مراتب العارفین. تصحیح صمد موحد. تهران: طهوری.
11
عبادی، مظفربن اردشیر(1347) التصفیه فی احوال المتصوفه، صوفی نامه. تصحیح غلامحسین یوسفی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
12
عطار نیشابوری، شیخ فریدالدین محمد (1390) تذکرة الاولیا. بررسی، تصحیح متن، توضیحات و فهارس از دکتر محمد استعلامی. چ 22. تهران: انتشارات زوار.
13
عطار نیشابوری، شیخ فریدالدین محمد ( 1905- 1907) تذکره الاولیاء ، به سعی و اهتمام و تصحیح رنولد الن نیکلسن ، دو مجلد، لیدن ، مطبعه بریل.
14
غزالی، ابوحامد محمد(1364)احیاء علوم الدین. ترجمۀ مویدالدین محمد خوارزمی. چ2. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
15
فولتس، ریچارد. زمستان (1386) «آیین بودا در ایران». ترجمۀ ع پاشایی. فصلنامه هفت آسمان، شماره 36، صص 81 – 96.
16
قشیری، عبدالکریم بن هوازن(1388) رسالۀ قشیریه. ترجمۀ ابوعلی حسن بن احمد عثمانی. تصحیح و استدراک بدیع الزمان فروزانفر. چ 10. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
17
قیصری، ابراهیم(1382) از همیشه تا جاویدان (برگزیدۀ متون عرفانی ). تهران: توس.
18
ماسینیون، لوئی(1330) منصور حلاج و قوس سرگذشت او. ترجمه عبدالغفور فرهادی کابلی: بی نام .
19
مایر، فریتس(1378) ابوسعید ابوالخیر:حقیقت و افسانه. ترجمۀ مهرآفاق بایبوردی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
20
مجتبائی، فتح الله(1358) «عرفان پیر هرات». مقالات و بررسی­ها، شمارۀ 32 و 33 ، صص 11 – 40 .
21
مستملی بخاری، ابوابراهیم اسماعیل بن محمد(1363) شرح التّعرف لمذهب التصوف. با مقدمه و تصحیح و تحشیۀ محمد روشن. تهران: انتشارات اساطیر.
22
مولایی، آزاده(1391) سیر آفاق و انفس در تصوف و عرفان از ابتدا تا قرن نهم. رسالة دکتری رشتة زبان و ادبیات فارسی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
23
مینوی، مجتبی(1372) احوال و اقوال شیخ ابوالحسن خرقانی. چ 5. تهران: طهوری.
24
ناشناخته(1389) هزار حکایت صوفیان. مقدمه و تصحیح و تعلیقات حامد خاتمی پور. 2 ج. تهران: سخن.
25
نیکولسون، رینولد( 1357) پیدایش و سیر تصوف. ترجمۀ محمد باقر معین. تهران: انتشارات توس.
26
هجویری، علی بن عثمان(1389) کشف المحجوب. تصحیح دکتر محمود عابدی. چ 6. تهران: انتشارات سروش .
27
یعقوبی، ابوالقاسم. زمستان (1376) «گردشگری در قرآن». فقه، شمارۀ 14، صص 55 – 80 .
28