TY - JOUR ID - 5449 TI - افسانه صوفی ستیزی فقیهان (نگاهی تبارشناسانه به نزاع میان فقیهان و صوفیان در دروه قاجار) JO - کهن‌نامه ادب پارسی JA - CPL LA - fa SN - 2383-0603 AU - مهری, سعید AU - زرقانی, سید مهدی AD - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی(گرایش عرفانی) دانشگاه قردوسی AD - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد Y1 - 2021 PY - 2021 VL - 12 IS - 1 SP - 335 EP - 358 KW - نقد تصوف KW - فقها KW - حکومت قاجار KW - تبارشناسی KW - قدرت DO - 10.30465/cpl.2021.5449 N2 - از اواخر دوره زندیان، با بازگشت صوفیان نعمت اللهی به ایران، جریانی از نقد تصوف در ایران شکل می­گیرد. این دوره که مصادف با قدرت گرفتنِ فقیهانِ اصولی در حوزه‌های فقهی شیعی، و نیز مقارنِ پیوند عالمانِ شیعی و حکومت قاجار، خاصه در دوره فتحعلی­شاه است، تقابلی جدی میانِ فقهای شیعه و صوفیان ایجاد می­کند. دیدگاه رایج در این زمینه، حاکی از اختلاف بر سر مسائل معرفت­شناسانه است و دوری صوفیان از شریعت را عامل این اختلاف می­داند. اما بررسی منابع تاریخی این فرض را زیرسوال می­برد؛ چرا که اسنادِ تاریخی حاکی از وجود یکی از سلاسل صوفی، ذهبیان، است که فقها نزاعی باایشان نداشته­اند و این درحالی­است که مبانیِ معرفتیِ ذهبیان و نعمت­اللهیان، تفاوتِ خاصی ندارد.در این پژوهش با استفاده از نظریه تبارشناسی فوکو، نشان دادیم که وراءِ این نزاع معرفت­شناسانه، امری دیگر نهفته­است و آن حضور در مرکز گفتمانِ سیاسیِ دوران است. در واقع مساله قدرت در تعیین چگونگی رفتارِ فقها و صوفیه با یکدیگر تأثیر بسیار مهمی داشته­است. ذهبیه از آنجا که تمایلی به قدرت نداشتند، با ستیز فقیهان مواجه نگردیدند اما نعمت­اللهیان که داعیه قدرت داشتند، به‌سرعت سرکوب گردیدند. ما این مقوله را با استفاده از مفهومِ قدرت در اندیشه فوکو تبیین کردیم. UR - https://classicallit.ihcs.ac.ir/article_5449.html L1 - https://classicallit.ihcs.ac.ir/article_5449_f43274837a4cf42e9d4fe6c586b13cf0.pdf ER -