Representation of the political, religious, and cultural claims of Safavid rule in the folk tale of Hossein Kord Shabestari

Document Type : Research Paper

Authors

1 Professor in History of Iran, Institute for History, Institute for Humanities and Cultural Studies, Tehran, Iran

2 PH.D. Candidate in History of Iran, Institute for History, Institute for Humanities and Cultural Studies, Tehran, Iran. (

Abstract

Hossein Kord Shabestari's story is one of the fictional sources of the Safavid era and has a folk-epic theme. This story narrates the story of the heroes (Ayaran) of the era of Shah Abbas Safavid. The story is told in the historical context of Iran's conflict with the Ottomans, Uzbeks and Gurkhas of India. The two main axes of this story consist of the understanding and perception of national heroes of the need to defend the homeland against foreign aggression and to preserve the Safavid kingdom. A common feature of the two conceptual axes in the story is the connection to the Shiite religion and the land of Iran. This article seeks to represent and present the political, religious and cultural claims of the Safavids based on the pattern of classifying the elements of Propp's folk tales. The result of the research shows that the story of Hossein Kord reflects the public mind of Iranian religion, nationality and identity in the Safavid era.

Keywords


فارسی
آتش‌سودا، محمدعلی(۱۳۸۶)، «بررسی ساخت داستان عامیانة حسین‌کرد شبستری»، مجلة زبان و ادبیات فارسی، سال سوم، شمارة هشتم، صص۹ـ۵۰.
اسپناقچی، پاشازاده(۱۳۷۹)، محمدعارف بن محمدشریف. انقلاب الاسلام بین الخواص و العوام، تصحیح رسول جعفریان، قم: دلیل.
استنفیلد جانسن، رزمری(۱۳۹۷)، حیدرآباد در داستان حسین‌کرد شبستری، ضمیمة: ایرج افشار و مهران افشاری (به کوشش)، قصة حسین‌کرد شبستری، براساس روایت ناشناختة موسوم به حسین‌نامه، تهران: چشمه، صص ۴۶۱-۴۷۱.
اشرف، احمد(۱۳۹۵)، هویت ایرانی از دوران باستان تا پایان پهلوی، ترجمه و تدوین حمید احمدی، تهران: نی.
افشار، ایرج و مهران افشاری(۱۳۹۷)، (به کوشش)، قصة حسین‌کرد شبستری؛ براساس روایت ناشناختة موسوم به حسین‌نامه، تهران: چشمه.
امینی‌هروی، ابراهیم بن میرجلال‌الدین(۱۳۸۳)، فتوحات شاهی، تاریخ صفوی از آغاز تا سال ۹۲۰ ه.ق، تصحیح محمدرضا نصیری، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
اولئاریوس، آدام(۱۳۶۳)، سفرنامة آدام اولئاریوس، ترجمه احمد بهپور، تهران: سازمان انتشاراتی و فرهنگی ابتکار.
باسورث، کلیفورد ادموند(۱۳۸۱)، سلسله‌های اسلامی جدید، راهنمای گاه‌شماری و تبارشناسی، ترجمة فریدون بدره‌ای، تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران.
بیات، حسین و محبوبه حیدری و شهناز رحیمی‌فرد، (۱۳۹۸)، «تحلیل گفتمان انتقادی در داستان عامیانة حسین‌کرد شبستری»، دوماهنامة فرهنگ و ادبیات عامه، سال هفتم، شمارة بیست‌و‌نه، آذر و دی، صص ۹۳ـ۱۱‍۱.
پراپ، ولادیمیر(۱۳۸۶)، ریخت‌شناسی قصه‌های پریان، ترجمة فریدون بدره‌ای، تهران: توس.
جعفرپور، میلاد و عباس محمّدیان(۱۳۹۲)، «ساختار بن‌مایه‌ها در حسین‌کرد شبستری، شیرویه نامدار و ملک جمشید»، نشریة ادب و زبان، سال شانزدهم، شماره سی‌وسه، بهار و تابستان، صص ۴۸ـ۸۵.
جعفریان، رسول(۱۳۹۷)، کاربرد داستان-تاریخ در تبلیغات مذهبی مازندران قرن نهم هجری، قم: مورخ.
جعفریان، رسول(۱۳۷۸)، قصه‌خوانان در تاریخ اسلام و ایران، مروری بر جریان قصه‌خوانی، ابعاد و تطور آن در تاریخ ایران و اسلام، قم: دلیل.
جملی‌ کارری‌، جووانی‌ فرانچسکو(‍۱۳۴۳)، سفرنامة کارری، ترجمه عباس نخجوانی و عبدالعلی کارنگ، تبریز: اداره‌کل فرهنگ و هنر آذربایجان شرقی.
حسین‌کرد شبستری(۱۳۹۴)، تهران: ققنوس.
حصوری، علی و اولریش مارزلف، (۱۳۹۳)، دانش‌نامة جهان‌اسلام، ج۱۳، ذیل مدخل «حسین‌کرد شبستری»، تهران: دانش‌نامة جهان اسلام.
خیراندیش، عبدالرسول و آمنه ابراهیمی(۱۳۹۱)، «اهمیت ادبیات فولکلوریک در بازنمایی تاریخ اجتماعی، مروری بر قصة حسین‌کرد شبستری»، تحقیقات تاریخ اجتماعی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، س ۲، ش ۲، پاییز و زمستان ۱۳۹۱، صص ۴۱ـ۵۴.
خواندمیر، غیاث‌الدین بن همام‌الدین(۱۳۸۰)، تاریخ حبیب‌السیر فی اخبار افراد بشر، تصحیح محمد دبیرسیاقی، تهران: خیام، ۴ جلد.
دانشنامة پرینستون(۱۳۸۹)، ذیل مدخل «پیرنگ»، ضمیمة: الیزابت دیپل(۱۳۸۹)، پیرنگ، از مجموعة مکتب‌ها، سبک‌ها و اصطلاح‌های ادبی و هنری، ترجمة مسعود جعفری، تهران: مرکز.
دهقان دهنوی، زهرا و یدالله جلالی پنداری(۱۳۹۰)، «بررسی عنصر روایت در قصة حسین‌کرد شبستری»، مجله ادب پژوهی، شماره هفدهم، پاییز، صص۱۴۳ـ۱۶۳.
دیپل، الیزابت(۱۳۸۹)، پیرنگ، از مجموعة مکتب‌ها، سبک‌ها و اصطلاح‌های ادبی و هنری، ترجمة مسعود جعفری، تهران: مرکز.
ذوالفقاری، حسن(۱۳۹۷)، زبان و ادبیات عامة ایران، تهران: سمت.
رستم‌نامه(۱۳۸۷)، تهران: مرکز پژوهشی میرات مکتوب.
روملو، حسن(۱۳۸۴)، احسن‌التواریخ‌، تصحیح عبدالحسین نوایی، ۳جلد، تهران: اساطیر.
رویمر، هـ ر.(۱۳۸۰)، «برآمدن صفویان»، در: تاریخ ایران کمبریج: دورة صفویان، ترجمة یعقوب آژند، تهران: جامی.
ریکور، پل(۱۳۸۳)، زمان و حکایت، کتاب اول: پیرنگ و حکایت تاریخی، ترجمة مهشید نونهالی، تهران: گام نو.
زرین‌کوب، عبدالحسین(۱۳۸۷)، دنبالة جستجو در تصوف ایران، تهران: امیرکبیر.
سیاقی نظام، نظام‌الدین علی شیرازی(۱۳۹۳)، فتوحات همایون، تصحیح حسن زندیه، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه؛ اصفهان: قطب علمی مطالعات فرهنگ و تمدن شیعه در عصر صفویه.
شریف‌نسب، مریم(۱۳۹۴)، روایت‌پژوهی داستان‌های عامیانة ایرانی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
صفا، ذبیح‌الله(۱۳۶۹)، «اشاره‌ای کوتاه به تحریر داستان‌ها در دوران صفوی (داستان‌های مذهبی)»، ایران‌شناسی، زمستان ۱۳۶۹، ش ۸، صص۷۲۴-۷۲۹.
عالم‌آرای شاه اسماعیل(۱۳۸۴)، به کوشش اصغر منتظرصاحب، تهران: علمی و فرهنگی.
عالم‌آرای صفوی(۱۳۵۰)، به کوشش یدالله شکری، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
غفاری‌فرد، عباسقلی(۱۳۷۶)، روابط صفویه و اوزبکان، تهران: وزارت امور خارجه.
فراگنر، برت(۱۳۹۴)، فارسی زبانی، قلمرو، هویت و رابطة زبانی در تاریخ آسیا، ترجمة سعید فیروزآبادی، تهران: علمی و فرهنگی.
قائمی، فرزاد(۱۳۹۵)، بررسی سنت‌های قصه‌خوانی-نقالی و ساختار روایی «دایره‌ای» در حماسه‌های شفاهی‌بنیاد، کهن‌نامة ادب فارسی، س ۷، ش ۴، صص ۱۰۱ ـ ۱۳۲.
کلیات داستان حسین‌کرد شبستری(بی تا)، تهران: شمس‌العماره.  
مارزلف، اولریش(۱۳۷۶)، طبقه‌بندی قصه‌های ایرانی، ترجمة کیکاووس جهانداری، تهران: سروش، ۱۳۷۶.
مارزلف، اولریش(۱۳۹۷)، گنجینه‌ای از گزاره‌های قالبی در داستان عامیانة حسین‌کرد، ضمیمة: ایرج افشار و مهران افشاری (به کوشش)، قصة حسین‌کرد شبستری؛ براساس روایت ناشناختة موسوم به حسین‌نامه، تهران: چشمه، ۱۳۹۷، صص ۴۳۹-۴۶۰.
محجوب، محمدجعفر(۱۳۸۶)، ادبیات عامیانة ایران، مجموعه مقالات دربارة افسانه‌ها و آداب و رسوم مردم ایران، به‌کوشش حسن ذوالفقاری، تهران: چشمه.
محجوب، محمدجعفر(۱۳۷۰)، تحول نقالی و قصه‌خوانی، تربیت قصه‌خوانان و طومارهای نقالی، ایران‌نامه، ش ۳۴، بهار ۱۳۷۰، صص ۱۸۶-۲۱۱.
مستوفی بافقی، محمدمفید(۱۳۹۶)، مختصر مفید؛ جغرافیای ایران‌زمین در عصر صفوی، تصحیح ایرج افشار با همکاری محمدرضا ابوئی مهریزی، تهران: بنیاد موقوفات افشار.
مستوفی قزوینی، حمدالله(۱۳۸۱)، نزهه‌القلوب، تصحیح محمد دبیرسیاقی، قزوین: حدیث امروز.
منشی، محمد یوسف بن خواجه بقا(۱۳۸۰)، تذکرة مقیم‌خانی (سیر تاریخی، فرهنگی و اجتماعی ماوراء‌النهر در عهد شیبانیان و اشترخانیان)، تصحیح فرشته صرافان، تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب.
موسی‌پور، ابراهیم(۱۳۹۳)،  مقدمه‌ای بر پژوهش دین عامیانه، تهران: جوانه توس.
میرصادقی، جمال(۱۳۹۴)، ادبیات داستانی، تهران: سخن.
میرکیایی، مهدی(۱۳۹۹)، کالبدشکافی واکنش فرودستان به سلطه در قصه‌های عامیانه، دوفصل‌نامة کهن‌نامة ادب پارسی، سال یازدهم، شمارة اول، ۲۸۳-۳۰۵.
نظام‌الملک طوسی، حسن بن علی(۱۳۸۹)، سیاستنامه(سیرالملوک)، تصحیح جعفر شعار، تهران: امیرکبیر.
نوایی، عبدالحسین و عباسقلی غفاری‌فرد(۱۳۸۱)، تاریخ تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران در دوران صفویه، تهران: سمت.
نوایی، عبدالحسین(۱۳۵۷)، شاه عباس، ۳ جلد، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
انگلیسی
Babayan, Kathryn(1994), The Safavid Synthesis: From Qizilbash Islam to Imamite Shi'ism, Iranian Studies, Vol. 27, No. 1/4, Religion and Society in Islamic Iran during the Pre-Modern Era, pp. 135-161.
Gnoli, Gherardo(1989), The Idea of Iran; An Essay on its Origin, Roma: Istituto Italiano Per IL Medio Ed Estremo Oriente.