تحلیل تطبیقی تأثر صائب از حافظ با تکیه بر دو غزل

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه ملک سعود ریاض

2 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد واحد گرمسار

چکیده

با توجه به ظاهر بیان صائب، در نگاه نخست چنین به نظر می­آید که صائب بیشترین اقتباس را از حافظ داشته است و تحت تأثیر او بوده­است. با استناد به این­که هر متنی در تعامل با متن­های پیش از خود است و نیز با دقت بیشتر در اشعار این دو شاعر، این فکر شکل گرفت که صائب نسبت به مفاهیم و مضامین حافظ نوعی آشنایی­زدایی معنایی انجام داده­است یا در واقع استفادۀ صائب از مضامین حافظ با نوعی موضع­گیری منفی همراه بوده­است و به نظر می­رسد بیشتر به لقب لسان­الغیب رشک می­برده است. صائب ضمن درک شگردهای زبانی زیرکانۀ حافظ، در برخورد با مضامین حافظ از همین شگرد استفاده نموده­است، به­گونه­ای­که در ظاهر محسوس نیست و با دقت و نکته­سنجی می­توان به آن پی برد. این مسئله باعث گردید با استفاده از روش بینامتنیت، تحلیل تطبیقی در دو غزل حافظ که مورد اقتباس صائب بوده، انجام گیرد. با تحلیل بینامتنی می­توان پی برد چگونه مؤلف یک متن گزینشگرانه و هدفمند از متون دیگر بهره برده­است. تحقیق زیر نتیجۀ این فکر و روش است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Comparative analysis of the influence of Hafez on Saeb based on two sonnets

نویسندگان [English]

  • Abdollah Zabeti 1
  • Shiva Kamali Asl 2
1 Associate Professor, Department of Persian Language and Literature, Malek Saud University, Riyadh
2 Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Garmsar Branch of Azad University
چکیده [English]

Denotation of phrases in Saeb’s writings show that his works were greatly influenced by the works of Hafez. However, considering the intertextuality among texts and looking deeper into the works of these two poets, we propose that Saeb is semantically defamiliarizing themes and phrases central to the works of Hafez. In fact, Saeb’s use of Hafiz’s themes and phrases was accompanied by a negative connotation, suggesting that perhaps, Saeb was envious of Hafez’s given title - Lesan ol Gheyb. It appeared that Saeb understood Hafez’s poetic language tricks in utilization of phrases and took a step further to manipulate Hafez’s themes and phrases in a way that is not superficially noticeable, but a deeper analysis can reveal this manipulation of lexical semantics. To substantiate this hypothesis, we used intertextuality method to make a comparative analysis of two sonnets of Hafez adapted by Saeb. Our intertextual analysis revealed that Saeb selectively and purposefully took advantage of Hafez’s phrases to ameliorate his own works. The finding supported our hypothesis, using intertextuality method.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Poetic Envious
  • poetic language tricks
  • Saeb
  • Hafez
  • intertextuality
  • semantic defamiliarization

مراجع

------، قرآن کریم.
آلن، گراهام، (1380). بینامتنیت. ترجمۀ پیام یزدانجو، چاپ اول، تهران: مرکز.
احمدی، بابک، (1380). ساختار و تأویل متن. چاپ هشتم، تهران: مرکز.
حافظ شیرازی، خواجه شمس­الدین محمد، (1368). دیوان اشعار حافظ. تصحیح محمد قزوینی و قاسم غنی. چاپ دوم. تهران: اساطیر.
حیدری، علی و همکاران، (1390). «مقایسۀ سبکی اقتفاهای صائب از حافظ». نشریۀ علمی-پژوهشی فنون ادبی، سال سوم، شمارۀ 1، پیاپی 4، بهار و تابستان 1390، دانشگاه اصفهان، ص ص: 63-74.
دریاگشت، محمدرسول، (1393). صائب و سبک هندی در گسترۀ تحقیقات ادبی (مجموعۀ مقالات)، گردآوری محمدرسول دریاگشت، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
سجودی، فرزان، (1390). نشانه­شناسی فرهنگی. چاپ اول، تهران: نشر علم.
سجودی، فرزان، (1390). نشانه­شناسی: نظریه و عمل. چاپ دوم، تهران: نشر علم.
سعدی شیرازی، مصلح­الدین، (1379). کلیات سعدی. بر اساس تصحیح محمدعلی فروغی، به کوشش بهاالدین خرمشاهی، چاپ دوم، تهران: دوستان.
صائب تبریزی، محمدعلی، (1336). کلیات صائب تبریزی. با مقدمۀ استاد کریم امیری فیروزکوهی، چاپ دوم، تهران: خیام.
فرکلاف، نورمن، (1387). تحلیل انتقادی گفتمان. ترجمۀ فاطمه شایسته­پیران و همکاران. چاپ دوم، تهران: دفتر مطالعات و توسعۀ رسانه­ها.
لیوون، تئوون، (1395). آشنایی با نشانه­شناسی اجتماعی. ترجمۀ محسن نوبخت، چاپ اول، تهران: علمی.
میبدی، ابوالفضل رشیدالدین، (1382). کشف الاسرار و عدة الابرار. به اهتمام علی اصغر حکمت، جلد اول، چاپ هفتم، تهران: امیرکبیر.
نامور مطلق، بهمن، (1386). «ترامتنیت؛ مطالعۀ روابط یک متن با دیگر متن­ها». پژوهشنامۀ علوم انسانی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید بهشتی، شمارۀ 56، زمستان 1386، صص: 83-98.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار