اندیشه‌ی شعر_فرزندخواندگی در سنت ادبیِ اسلامی-ایرانی با تکیه بر ادبیات کُردی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

دانشیار زبان و ادبیات کردی و عضو هیئت علمی پژوهشکدة کردستان‌شناسی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران.

چکیده

اندیشه‌ی گرامیداشت شعر در میان شاعران از روزگاران کهن مطرح بوده است. نزد شاعران کرد شعر جایگاه بس والایی داشته است. برخی شعر را از بُن جان دوست و عزیز داشته‌اند و آن را به مثابه‌ی فرزند خویش پذیرفته‌اند. این جستار با شیوه‌ی توصیفی-تحلیلی بر آن است که طرح این اندیشه در شعر شاعران کرد را بازخوانی و تبیین کند. برای این منظور شعر مشاهیر شعرای سده‌ی نوزدهم همچون جامعه‌ی آماریِ هدف برگزیده شد. در پس زمینه‌ی این بحث، ابتدا موضوع مورد پژوهش در سنت ادبیِ اسلامی-ایرانی بررسی و تحلیل شد تا بهتر بتوان جایگاه آن در ادبیات کردی را تبیین و تشریح کرد. برآیند پژوهش نشان می‌دهد که شعر نزد شاعران کرد، گاهی به مثابه‌ی فرزند به طور کلی، گاهی به مثابه‌ی پسر، و گاهی هر بیت به مثابه‌ی دو فرزند ارزیابی و مجسم شده است. این اندیشه اغلب با وجوه بیانی تشبیه، تمثیل و استعاره همراه بوده است. همچنین شعر در ادبیات کردی مایه‌ی جاودانگی و رهایی از نقیصه‌ی اجاق‌کوری که با پسر رفع می‌شود، انگاشته شده است. کما اینکه شعر در اندیشه‌ی شاعران کرد پاک و بری از معانی ناپسند است و گونه‌ای «شعر غایی» یا «مطلق» در پندار شاعران مطرح بوده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Idea of Poetry_ Child Adoption in Islamic-Iranian literary tradition A study on Kurdish Literature

نویسنده [English]

  • Yadollah Pashabadi
Associate Professor of Kurdish Language and Literature, & member of Kurdistan Studies Institute, University of Kurdistan, Sanandaj, Iran.
چکیده [English]

The idea of celebrating poetry has been considered among poets for ages. Among Kurdish poets, poetry has been of such a high position. Some have admired their poems from the bottom of their hearts and adopted them as their children. This research sought to reinterpret and account for the suggestion of the above idea in Kurdish poets’ poetry with a descriptive-analytical method. For that purpose, poetry by well-known nineteenth-century poets was selected as the target research population. In the background of the discussion, the topic of investigation was first examined and analyzed in the Islamic-Iranian literary tradition, so that its position in Kurdish Literature could be explained and detailed more properly. It was found that poetry, as a whole, has sometimes been evaluated and embodied by Kurdish poets as a child or a son; in other cases, each verse has been regarded as two children. This thought has often been accompanied by aspects of expression including simile, allegory and metaphor. Furthermore, poetry has been assumed in Kurdish Literature as a source of immortality and freeness from the defect of childlessness, which can be ensured by a son. Along the same lines, poetry has been considered in Kurdish poets’ thought as pure and free from improper notions, where a type of ultimate, absolute poetry has been suggested.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Poetry_ Child Adoption
  • Islamic-Iranian literary tradition
  • Kurdish poetry and literature
  • Nali
  • Haji Qader Koyi
  • Hariq
  • عربی

ابن خلدون، عبدالرحمن (2006)، المقدمة، ضبط و شرح و تقدیم محمد الإسکندرانی، بیروت: دارالکتاب العربی.

إسماعیل، عزالدین (1974)، الأسس الجمالیة فی النقد العربی عرض و تفسیر و مقارنة، ط2، [بیروت:] دارالفکر العربی.

الإصبهانی، أبوالفرج (2008)، الأغانی، المجلد 16، تحقیق إحسان عباس، ط 3، بیروت: دار صادر.

الجرجانی، علی بن عبدالعزیز (د.ت.)، الوساطة بین المتنبّی و خصومه، تحقیق و شرح محمد أبوالفضل إبراهیم و علی محمد البجاوی، القاهرة: طبع مکتبة البابی الحلبی.

القیروانی، أبوعلی الحسن بن رشیق (1981)، العمدة فی محاسن الشعر و آدابه و نقده، ج1، تحقیق محمد محی­الدین عبدالحمید، ط5، بیروت: دارالجیل.

المجالی، جهاد (2016)، مفهوم الإبداع الفنِّی فی الشعر (رؤی النقاد العربی فی ضوء علم النفس و النقد الأدبی الحدیث)، ط1، عمان-الأردن: دروب للنشر و التوزیع.

الهاشمی، أحمد (1969)، جواهر الأدب فی أدبیات و إنشاء لغة العرب، ط 27، القاهرة: المکتبة التجاریة الکبری بمصر.

  • فارسی

اسماعیل اصفهانی، کمال الدین (1348)، دیوان، تهران: انتشارات کتابفروشی دهخدا.

اصفهانی، جمال الدین (1320)، دیوان، تصحیح حسن وحید دستگردی، تهران: چاپخانه­ی ارمغان.

انوری، محمد بن محمد (1389)، دیوان، با مقدمه­ی سعید نفیسی و اهتمام پرویز بابایی، چاپ اول، تهران: مؤسسه­ی انتشارات نگاه.

حافظ، خواجه شمس­الدین محمد (1381)، دیوان، بر اساس نسخه­ی قزوینی و غنی، به اهتمام مجید فدایی­منش، چاپ چهارم، قم: سرور.

رازی، شمس قیس (بی.تا)، المعجم فی معاییر أشعار العجم، تصحیح علامه قزوینی، تهران: دانشگاه تهران.

راستگو، سیدمحمد؛ ربانی، پروین؛ خیرخواه، سعید (1400)، «بررسی دیدگاه عین القضات دربارة شعر و بررسی اشعار فارسی آثار او»، کهن­نامة ادب پارسی، سال 12، شمارة 1، بهار و تابستان 1400، صص 133-158. DOI:  10.30465/CPL.2021.5717

سعد سلمان، مسعود (1362)، دیوان، با مقدمه­ی ناصر هیّری، چاپ اول، تهران: انتشارات گلشایی.

سعدی، مصلح­الدین (1392)، کلیات، بر اساس نسخه­ی محمدعلی فروغی، چاپ اول، تهران: سمیر.

سمرقندی، سوزنی (1338)، دیوان، تصحح ناصرالدین شاه حسینی، تهران: امیرکبیر.

کافی، غلامرضا (1392)، «بررسی گونه­های فخر در دیوان طالب آملی»، مجله­ی شعرپژوهی (بوستان ادب) دانشگاه شیراز، سال پنجم، شماره­ی دوم، تابستان 92، پیاپی 16، صص 103-130. DOI: 10.22099/JBA.2013.486

نیشابوری، فریدالدین عطار (1359)، دیوان، چاپ دوم، تهران: انتشارات جاویدان.

نیکدار اصل، محمدحسین (1389)، «بررسی گونه­های فخر در دیوان حافظ»، مجله­ی بوستان ادب (مجله­ی علوم اجتماعی و انسانی سابق)، دوره­ی دوم، شماره­ی سوم، پاییز 89، پیاپی 1/59، صص 223-248.DOI:  10.22099/JBA.2012.314

یلمه­ها، احمدرضا؛ نظارتی­زاده، محمدرضا (1394)، «بررسی جامعه­شناختی خودستایی در قصاید ناصر خسرو»، گردهمایی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی ایران، دوره­ی دهم، تهران، صص 1-24.

  • کردی

بابان، ئەوڕەحمان بەگ (١٩٨٩)، بەشێک له دیوانی ئەوڕەحمان بەگی بابان، ئامادەکردنی محەمەد مەحموود ئەحمەد، بەغدا: چاپخانەی زەمان.

بێخود، مەلا مەحموود (ب.ت.)، دیوان، کۆکردنەوە و ڕێکخستنی محەمەدی مەلا کەریم، سەقز: کتابفروشی محمدی.

حەریق، مەلا ساڵح (١٣٩٩)، دیوان، ساغکردنەوە و پێداچوونەوەی جەعفەر قەهرەمانی و محەمەد ئیسمائیل­نەژاد، چاپی یەکەم، سنه: زانستگای کوردستان.

سەجادی، عەلائەدین (١٣٩٥)، مێژووی ئەدەبی کوردی، چاپی دووەم، سنه: کوردستان.

کاکەی فەللاح، حەمە حەمەئەمین قادر (ب.ت)، دیوان، [نسخه الکترونی بێ وردەکاریی چاپ].

کۆیی، حاجی قادر (١٣٩٠)، دیوان، لێکۆڵینەوه و لێکدانەوەی سەردار حەمید میران و کەریم مستەفا شارەزا، سنه: کوردستان.

محەمەد، مەسعوود (٢٠٠٤)، چەپکێک له گوڵزاری نالی، ستۆکهۆڵم [بڵاوکراوەی ئینتەرنێتی].

محەمەد، مەسعوود (٢٠٠٥)، حاجی قادری کۆیی، بەرگی١، ستۆکهۆڵم (له ڕووی نوسخەی بەغدا: کۆڕی زانیاریی کورد).

مەحوی، محەمەد بالخی (١٣٨٤)، دیوان، لێکدانەوە و لێکۆڵینەوەی مەلا عەبدولکەریمی مودەڕیس و محەمەدی مەلا کەریم، چاپی دووهەم، سنه: کوردستان.

نالی، مەلاخدر ئەحمەد شاوەیس (١٣٩٢)، دیوان، لێکۆڵینەوە و لێکدانەوەی مەلا عەبدولکەریمی مودەڕیس و فاتیح عەبدولکەریم، چاپی نۆهەم، سنه: کوردستان.