استادیار گروه فرهنگ‌نویسی، فرهنگستان زبان و ادب فارسی
چکیده
در زبان فارسی شعرهایی هست که صرفاً از هجای بلند ساخته شدهاست. این سرودهها دو نوع است: 1. مصراع یا بیتی که بهسبب اختیار تسکین، وزن تقطیعی آن بهصورت رشتهای از هجاهای بلند درآمدهاست؛ درحالیکه وزن اصلی آن را باید از بررسی بخشهای دیگر شعر دریافت. این وزنهای تقطیعی گونۀ اختیاری وزنهایی دیگر است. در این شعرها، رکنبندی براساس وزن اصلی صورت میگیرد. اگر دو مصراع مختلف از این نوع که هریک گونۀ اختیاری وزنی دیگر است، طولشان برابر باشد، مشخصۀ آوایی که مایۀ تمایز وزن این دو میشود تکیۀ رکن است. محل این تکیه آخرین هجای بلند غیرپایانی رکن و ماهیت آن غیرزبانی است. 2. شعرهایی که اصالتاً فقط از هجای بلند ساخته شدهاست. وزن این اشعار را نمیتوان گونۀ اختیاری وزنی دیگر دانست. موزون بودن این اشعار نتیجۀ رکنبندی آنها براساس طول و مرز کلمات است؛ بهگونهای که معمولاً مرز رکن بر مرز کلمه منطبق است و با تغییر طول کلمات و رکنبندی، وزن آنها نیز تغییر میکند. مشخصۀ آوایی که شناسایی ارکان را ممکن میکند، تأکید روی هجای اول هر رکن است. تأکید چند هجا را باهم متحد و از دیگر هجاها متمایز و تبدیل به یک رکن میکند و براساس تعداد هجاهای رکن، وزن تعیین میشود.
ابتدای صفحه