پژوهشی در اشعار نویافته جمال‌الدین عبدالرزاق اصفهانی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه تربیت مدرّس، تهران، ایران.

2 دانشیار گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه تربیت مدرّس، تهران، ایران

3 دانشیار گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه تربیت مدرّس،تهران،ایران.

چکیده

دیوان جمال‌الدین عبدالرزاق اصفهانی شاعر تاثیرگذار قرن ششم هجری تا کنون سه‌بار تصحیح شده و دو تصحیح متقدم چاپ و منتشر شده است. چاپ‌هایی که علی‌رغم کوشش فراوان مصححان، با کاستی‌هایی همراه است. مهمترین نقص هر سه تصحیح، افتادگی اشعار مسلم‌الصدور جمال از آنهاست. از جمله اشعار مهم که از دیوان این شاعر توانمند جا مانده، مثنوی ۱38 بیتی است که خطاب به شخصی به نام اوحدالدین سروده شده است‌. در این مقاله علاوه بر جستجو در نسخه‌های خطی و آثار چاپی مربوط به جمال، بویژه دیوان اشعار او و به دست دادن متن کامل مثنوی، به معرفی تنها نسخة شناخته شدة آن و برشماردن علل صحت این انتساب به جمال پرداخته‌ایم. نتایج پژوهش حاضر نشان می‌دهد که دلایلی چون؛ همسانی وزن و نیز مضمون تشبیب یکی از قصاید با مثنوی، یکسانی و شباهت برخی مصراع‌ها و ترکیبات، و نیز ساختار نحوی مشابه در دیوان و مثنوی را می‌توان در تایید صحت این انتساب ارائه داد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Researching in new found poems of jamal al-din abd al-rrazaq-e esfahani

نویسندگان [English]

  • Mahsa Rezai 1
  • Najmeh Dorri 2
  • Said Bozorg bigdeli 3
1 PhD student of Persian language and literature, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
2 . Associate Professor, department of Persian language and literature, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
3 Associate Professor, department of Persian language and literature, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The 6th Hijri century is one of the important periods of Persian literature due to the transition of the Khorasani style to the Iraqi style. In this period, great and influential poets such as Anvari, Sanai, and Jamal al-din Abd-al Razzaq emerged. Jamal al-Din Abd-al Razzaq Isfahani is considered the greatest poet of Iraq-e Ajam and especially of Isfahan in this period. Like most of his contemporarie poets, he experimented with different forms and it can be said that he came out of this experiment successfully. To examine the style of this period and also the role of its prominent poets, it is necessary to have a revised text from Divan of these poets. Despite the efforts made, there is no emendated and revised version of Divan of Jamal-e Esfahani. His Divan was emendated and published twice, in 1931 (by Adib-e Sani) and 1941 (by Vahid Dastgerdi), and it was also defended in the form of a doctoral thesis (by Hamidreza Ghanouni) at the University of Isfahan in 2003. Newly found poems in the form of sonnets, fragments, and masnavis, the availability of authentic manuscripts of Divan that the correctors did not have access to, the lack of a scientific and comprehensive introduction in all three amendments, the presence of other poets’ poems in Divan of Jamal, and finally, many mistakes made in emending the manuscripts are among the factors that make it difficult to use previous amendments

کلیدواژه‌ها [English]

  • Jamal al-Din Abd al-Razzaq Isfahani
  • Poetry of the sixth century
  • Correction of the manuscript
  • Newly found Masnavi
1-اسماعیلی، حسین (1396) زمجی نامه ، تهران ،انتشارات معین.
2-اصفهانی، سیدجعفر ،  شهنشاه نامه، نسخه ی دستنویس کتابخانه ملّی ایران، ش، 19001-5.
3-حمیدیان، سعید، (1372)، درآمدی بر اندیشه و هنر فردوسی ، تهران: نشر مرکز.
4-داد، سیما (1375) فرهنگ اصطلاحات ادبی،تهران: مروارید.
5-دبیری­نژاد، بدیع­الله (1380) افتخارنامة حیدری، معرفی حماسه­های دینی ایران، کتاب ماه هنر،صص 86-89.
6-رزمجو، حسین (1388) قلمرو ادبیات حماسی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
7-رستگار فسایی،منصور (1387) حماسه­سرایی در ایران پس از حملة مغول تا روزگار صفویان،آینة میراث،سال ششم،دورة دوم، صص5-22.
8-رضایی جمکرانی، احمد (1396) تشبیه(تطور،تحلیل و نقد)، تهران:مروارید.
9-رضایی جمکرانی، احمد (1398) استعاره(تطور،تحلیل و نقد)، تهران:پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
10-رضایی جمکرانی، احمد و حمیدرضا فرقانی (1397) مقایسه نظریه انواع ادبی در مکتب کالسیسم و رمانتیسم، فصلنامه پژوهش های ادبی،سال15،شمارة62.صص103-126.
11-رضایی جمکرانی، احمد و محمد فولادی (1389) خزانه پر گنج سخن، قم: دانشگاه قم.
12-رضایی، احمد (1394) مقایسة خواب و رؤیا در متون حماسی و عرفانی،پژوهش های ادبی،سال 12،شمارة 48،صص89-118.
13-سرّامی، قدمعلی(1368) از رنگ گل تا رنج خار؛ تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
14-سروش اصفهانی،میرزا محمدعلی خان اردیبهشت نامه، نسخه ی دستنویس کتابخانه ی ملّی ایران ، ش،11327-5
15-شفیعی کدکنی، محمدرضا، (1389) حماسه ای شیعی از قرن پنجم، ضمیمة آینه میراث،صص93-176.
16-شمشیرگرها ، محبوبه (1389) بررسی سبک­شناسانه حماسه­های دینی در ادب فارسی،فصلنامة تاریخ ادبیات،سال دوم، شمارة 1،صص 133-160.
17-شمیسا، سیروس (1376) انواع ادبی، تهران:فردوس.
18-شمیسا، سیروس (1393) بیان، تهران:میترا.
19-شمیسا، سیروس (1396) شاهِ نامه­ها، تهران:هرمس.
20-شهبازی، اصغر و مهدی ملک­ثابت (1391) الگوی بررسی زبان حماسی ،پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شماره بیست و چهارم،صص143-179.
21-شهبازی، اصغر و مهدی ملک­ثابت (1393) نقد زبان حماسی در حملة حیدری باذل مشهدی، نثر پژوهی ادب فارسی،شمارة 35،صص345-380.
22-شهبازی، اصغر(1393) حماسه سرایی در ادب فارسی ، آینه میراث ،55..183-210.
23-صفا،ذبیح­الله (1361) حماسه های تاریخی و دینی در عهد صفوی، ایران­نامه، شماره 1،صص5-21.
24-صفا،ذبیح­الله(1389) حماسه­سرایی در ایران،تهران: امیر کبیر.
25-طاهری، مرتضی (1391) نگاهی کوتاه به منظومه­های حماسی -مذهبی درشعرفارسی وآغاز آن ها،پژوهش­نامة ادب حماسی،سال هشتم،شمارة 4،صص119-130.
26-فضیلت، محمود (1379)، سبک شناسی حمله ی حیدری راجی کرمانی، مجله ی دانشکده ی ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، زمستان.
27مقامات حسینی ،محمد اکبر اصفهانی قائنی ، نسخه ی دستنویس کتابخانه ی مجلس شورای اسلامی، ش1193.
ناتل خانلری، پرویز (1386) وزن شعر فارسی،تهران: توس.
28-ولک، رنه و آستن واران (1373) نظریة ادبیات، ترجمة ضیاء موحد و پرویز مهاجر،تهران:اندیشه­های عصر نو.
Abrams, M.H (2012) A Glossary of Literary Terms, USA: Wadsworth    - 29
30-Cuddon, J.A (1984) Dictionary of Literary Terms and Literary Theory, london,
Hamilton, P (2003) Historisism, london, Routled-  31-
32-Rapaport, Herman (2011) The Literary Theory Toolkit, Chichester, wileyblackwell.