ضرورت تصحیح مجدد دیوان جمال‌الدین محمدبن عبدالرزاق اصفهانی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.

چکیده

دیوان جمال‌الدین محمدبن عبدالرزاق اصفهانی تاکنون سه مرتبه تصحیح شده است. هر یک از تصحیح‌ها علاوه بر نقاط قوت، ضعف‌هایی دارد. این مسئله، سبب طرح این پرسش است که ضرورت تصحیح دیوان جمال‌الدین عبدالرزاق چیست؟ تصحیح‌های پیشین، بر اساس تعداد نسخه‌های محدود، بی‌نام و نشان یا بدون تاریخ انجام شده است. همین مسئله باعث شده اشعار دیگر شاعران به نام جمال‌الدین عبدالرزاق ثبت شود. بنابراین، لازم است تا اشعار دیوان او از میان نسخه‌های خطی که به وی منسوب است شناسایی شود. برای تبیین ضرورت تصحیح مجدد دیوان جمال‌الدین عبدالرزاق با روش توصیفی-تحلیلی ابتدا نسخ مربوط به وی شناسایی و معرفی شد، سپس بر اساس 27 نسخه خطی، فهرست محتوایی اشعار او تهیه و سرانجام بر اساس فهرست محتوایی، تصحیح ادیب نیشابوری، وحید دستگردی و حمیدرضا قانونی نقد شد. سپس، گفته شد تصحیح‌های سه گانه از دیوان عبدالرزاق اصفهانی چه نقص‌هایی دارد. سرانجام، با ارائه دلایل علمی از جمله نبود یا نقص نسخه بدل، ارائه نکردن شناسنامه‌ای از نسخه‌های استفاده شده، جداسازی یک شعر از یک بدنه و ارائه آن در دو قالب مجزا، تکرار یک شعر در دیوان، اشتباه در شناخت نسخه، آوردن شعر شاعران دیگر، ضرورت تصحیح مجدد دیوان جمال‌الدین عبدالرزاق اصفهانی بیان شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Necessity of re-correcting Jamaluddin Mohammad Ibn Abdul Razzaq Isfahani’s collection (Divan)

نویسندگان [English]

  • Ali Kameli 1
  • Gholamreza MastaliParsa 2
1 Ph.D. Student of Persian Language and Literature, Allameh Tabataba’I University,Tehran, Iran.
2 Associate Professor of Persian Language and Literature, Department of Foreign Languages and Literature, Allameh Tabataba’I University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Jamal Al-Din Mohammad Ibn Abdul Razzaq Isfahani ‘s collection (Divan) have been corrected for three times. Each of this correction have weaknesses in addition to its strengths. This issue cause asking this question that what is the necessity of correcting Jamal Al-Din Mohammad Ibn Abdul Razzaq Isfahani ‘s collection? Prior studies have been done based on the limited in number, nameless, or undated copies. As a matter of fact, the lyrics of other poets are recorded by Jamaluddin’s name. Therefore, it is necessary to identify real collection among manuscripts attributed to him. in order to explain the necessity of re - correction of Abdul Razzaq Isfahani ‘s collection by descriptive - analytical method, first copies were identified and introduced, then based on 27 handed manuscripts the content list of his poems was prepared and finally based on content list the corrections of Adib Neyshabouri, Vahid Dastgerdi and Hamid Reza Qanuni were criticized. Then it mentioned what are deficiencies of other three corrections of Abdul Razzaq Isfahan’s divan. Finally, by presenting scientific reasons such as; not available or defecting of the copy, not mentioning the reference in used copies, separating a poem from a context and presenting it in two separate formats, repeating a poem in Divan, misrepresenting the copy, quoting poems of other poets; the need to re-correct Jamal al-Din Abdul Razzaq Isfahani ‘s Divan was stated.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Jamaluddin Mohammad Ibn Abdul Razzaq Isfahani
  • Critical Correction
  • Adib Neyshabouri
  • Vahid Dastgerdi
  • Hamid Reza Qanuni

مراجع

اخسیکتی، اثیرالدین (1337). دیوان اثیرالدین اخسیکتی، تصحیح رکن الدین همایون فرخ، تهران: کتاب فروشی رودکی.
اخسیکتی، اثیرالدین (1398). دیوان اثیرالدین اخسیکتی، تصحیح محمود براتی خوانساری، تهران: سخن.
اوحدی بلیانی، تقی الدین محمد (اوحدی حسینی دقاقی بلیانی اصفهانی) (1389). عرفات العاشقین و عرصات العارفین، تهران: میراث مکتوب، جلد دوم. 
جرفادقانی، نجیب (1371). دیوان نجیب جرفادقانی (گلپایگانی)، به کوشش احمد کرمی، تهران: سلسله نشریات ما.
حسینی، سیدمحمدتقی (1393). فهرست دست نویس‌های فارسی کتابخانه حکیم اوغلو استانبول، تهران: منشور سمیر.
درایتی، مصطفی (1389). فهرستواره دست نوشته‌های ایران (دنا)، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، جلد پنجم.
درایتی، مصطفی (1390). فهرستگان نسخه های خطی ایران (فنخا)، تهران: سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، جلد پانزدهم.
رضی‌الدین نیشابوری، محمد (1381). دیوان رضی الدین نیشابوری، تصحیح ابوالفضل وزیر نژاد، مشهد: انتشارات محقق.
روشن، محمد (1387). فهرست نسخ خطی کتابخانه جمعیت فرهنگ رشت، تهران: میراث مکتوب.
شروانی، جمال خلیل (1375). نزهه المجالس، تصحیح محمد امین ریاحی، تهران: علمی، چاپ دوم.
شمیسا، سیروس (1386). سیر غزل در شعر فارسی، تهران: علم، ویراست 2.
عبدالرزاق اصفهانی، جمال‌الدین، نسخه خطی شماره 24269 کتابخانه آستان قدس رضوی.
عبدالرزاق اصفهانی، جمال‌الدین، نسخه خطی شماره 10312 کتابخانه آستان قدس رضوی.
عبدالرزاق اصفهانی، جمال‌الدین، نسخه خطی شماره 6087 کتابخانه آستان قدس رضوی.
عبدالرزاق اصفهانی، جمال‌الدین، نسخه خطی شماره 483 کتابخانه جمعیت فرهنگ رشت.
عبدالرزاق اصفهانی، جمال‌الدین، نسخه خطی شماره 5/670 کتابخانه حکیم اوغلی ترکیه.
عبدالرزاق اصفهانی، جمال‌الدین، نسخه خطی شماره 1/16 ط کتابخانه مجلس.
عبدالرزاق اصفهانی، جمال‌الدین، نسخه خطی شماره 2193 کتابخانه مجلس.
عبدالرزاق اصفهانی، جمال‌الدین، نسخه خطی شماره 2391 کتابخانه مجلس.
عبدالرزاق اصفهانی، جمال‌الدین، نسخه خطی شماره 962 کتابخانه مجلس.
عبدالرزاق اصفهانی، جمال‌الدین، نسخه خطی شماره K134 کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران.
عبدالرزاق اصفهانی، جمال‌الدین، نسخه عکسی شماره 108 کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران.
عبدالرزاق اصفهانی، جمال‌الدین، نسخه خطی شماره 9824 کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران.
عبدالرزاق اصفهانی، جمال‌الدین، نسخه خطی شماره 6136 کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران.
عبدالرزاق اصفهانی، جمال‌الدین، نسخه خطی شماره 156 (حکمت) کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران.
عبدالرزاق اصفهانی، جمال‌الدین، نسخه خطی شماره 10252 کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران.
عبدالرزاق اصفهانی، جمال‌الدین، نسخه خطی شماره 5114 کتابخانه ملک.
عبدالرزاق اصفهانی، جمال‌الدین، نسخه خطی شماره 5307 کتابخانه ملک.
عبدالرزاق اصفهانی، جمال‌الدین، نسخه خطی شماره 5368 کتابخانه ملک.
عبدالرزاق اصفهانی، جمال‌الدین، نسخه خطی شماره 5447 کتابخانه ملک.
عبدالرزاق اصفهانی، جمال‌الدین، نسخه خطی شماره 11474 کتابخانه ملی ایران.
عبدالرزاق اصفهانی، جمال‌الدین، نسخه خطی شماره 13411 کتابخانه ملی ایران.
عبدالرزاق اصفهانی، جمال‌الدین، نسخه خطی شماره 10189 کتابخانه ملی ایران.
عبدالرزاق اصفهانی، جمال‌الدین، نسخه خطی شماره 16778 کتابخانه ملی ایران.
عبدالرزاق اصفهانی، جمال‌الدین، نسخه خطی شماره 7618 کتابخانه ملی ایران.
عبدالرزاق اصفهانی، جمال‌الدین، نسخه خطی شماره 921 کتابخانه ملی ایران.
عبدالرزاق اصفهانی، جمال‌الدین، نسخه خطی شماره 9844 کتابخانه ملی ایران.
عبدالرزاق اصفهانی، جمال‌الدین، نسخه خطی شماره 286 کتابخانه فردوسی کالج Wadham.
عبدالرزاق اصفهانی، جمال‌الدین [بی‌تا]. دیوان اشعار، به اهتمام و تصحیح ادیب نیشابوری، تهران: کانون کتاب.
عبدالرزاق اصفهانی، جمال‌الدین (1320). دیوان کامل استاد جمال‌الدین محمدبن عبدالرزاق اصفهانی، تصحیح و حواشی حسن وحیددستگردی، تهران: چاپخانه ارمغان.
عبدالرزاق اصفهانی، جمال‌الدین (1362). دیوان کامل استاد جمال‌الدین محمدبن عبدالرزاق اصفهانی، تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی، تهران: کتابخانه سنایی، چاپ دوم.
فروزانفر، بدیع الزمان (1387). سخن و سخنوران، تهران: زوار.
قاسمی‌پور، قدرت. (1400). «نقدی بر شرحِ خسرو و شیرین نظامی، چاپ استاد وحید دستگردی». کهن‌نامه ادب پارسی، سال 12 شماره (2)، 356-321.
قانونی، حمیدرضا (1382). تصحیح دیوان جمال الدین عبدالرزاق اصفهانی، رساله دکتری به راهنمایی جمشید مظاهری، اصفهان: دانشگاه اصفهان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، گروه زبان و ادبیات فارسی.
قانونی، حمیدرضا؛ مظاهری، جمشید (1384). «نگرشی نو به زبان و شعر جمال‌الدین عبدالرزاق اصفهانی»، مجله علمی – پژوهشی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، دوره دوم، شماره چهل و یکم، تابستان، صص 250 – 229.
کمال‌الدین اسماعیل اصفهانی، نسخه خطی شماره 276د کتابخانه جمعیت فرهنگ رشت.
کمال‌الدین اسماعیل اصفهانی (1348). دیوان خلاق المعانی ابوالفضل کمال‌الدین اسماعیل اصفهانی، به اهتمام حسین بحرالعلومی، تهران: کتاب فروشی دهخدا.
کمال‌الدین اسماعیل اصفهانی (1396). کلیات خلاق المعانی کمال‌الدین اسماعیل اصفهانی، تصحیح سیدمهدی طباطبایی با مقدمه سیدعلی محمد سجادی، تهران: خاموش، دو جلد.
مشار، خانبابا (1343). مؤلفین کتب چاپی فارسی و عربی از آغاز چاپ تا کنون، [بی‌جا]، چاپخانه رنگین، جلد پنجم.
منزوی، احمد (1350). فهرست نسخه‌های خطی فارسی، تهران: مؤسسه فرهنگی منطقه‌ای، جلد سوم.
میرانصاری، علی (1394). فهرست نسخه‌های خطی فارسی و عربی کتابخانه فردوسی، کالج وادام (Wadham) دانشگاه آکسفورد: (مجموعه میناسیان). تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب.‏‫
نظمی تبریزی (1363). دویست سخنور (تذکره الشعرای منظوم و منثور)، پخش کتاب کلهر، چاپ دوم.
کهن‌نامه ادب پارسی
دوره 14، شماره 1 - شماره پیاپی 36
بهار و تابستان
شهریور 1402
صفحه 267-309

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار