فرهنگ‌نویسی فارسی در هند جنوبی (دکن)

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

هیئت علمی دانشگاه آزادواحد جیرفت

.

چکیده

پیوند دیرینۀ ایران و شبه قارّۀ هندوپاکستان به زمان‌های دور می‌رسد. اسناد و مدارکی از دورۀ هخامنشی در دست است و تصاویر غارهای اجانتا در جنوب هند حکایت از ارتباط ایران و هند در دورۀ ساسانی دارد.
با نفوذ و گسترش اسلام در ایران در دوران حکومت سلطان محمود غزنوی و لشکرکشی‌‌های او به هند، اسلام به همراه زبان فارسی و تصوّف وارد آن سرزمین پهناور شد و به مرور ایّام با تشکیل حکومت‌‌هایی از مسلمانان و بعضاً ایرانی‌‌زبان فارسی در شبه قارّۀ هند گسترش یافت، تا جایی که زبان فارسی در حدود چند قرن زبان دین و سیاست و فرهنگ و ادب و هنر گردید.
به دنبال عمیق شدن ریشه‌‌های زبان فارسی در سرزمین هند و فهم معارف اسلامی و متون ادبی و حیات اجتماعی دانستن زبان فارسی در سرزمین هند یک نیاز حیاتی شد تا جایی که بساط درس و یادگیری و تألیف کتاب‌‌های دستور زبان فارسی و تدوین فرهنگ‌‌های مختلف فارسی از مهّم‌‌ترین کارها به شمار می‌‌آمد. از این رو نوشتن فرهنگ‌‌های لغت در سراسر شبه قارّه به‌ویژه در حیدرآباد و بعضی ایالات دیگر رونق گرفت چون فراگیری زبان بیشتر معلول دو امر است: 1. دانستن لغات و 2. آگاهی از دستور زبان ـ در این دو مسئله است که می‌بینیم هند در تألیف این دو موضوع حدّاکثر آثار را حدّاقل تا سال 1965 میلادی دارد. تألیف فرهنگ‌‌های اساسی و بعضاً متفاوت در دکن گویای این مسئلۀ مهّم است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Lexicography in South India (Deccan)

نویسنده [English]

  • Abolqasem Radfar
Academic Board Member in Islamic Azad University, Jiroft Branch
چکیده [English]

The longtime relations between Iran and the Indian Subcontinent and Pakistan date back to the ancient times. Evidence from the Achaemenid era as well as images of Ajanta caves in south India unravel the relations between Iran and India during the Sassanid era. After Islam was spread in Iran during the government of Sultan Mahmood Ghaznavi, and after his army's attack on India, Islam entered this large land along with Persian language and Sufism. With the passage of time, Muslim, and sometimes Iranian, governments were formed, as a result of which the Persian language was spread in the Indian Subcontinent, so extensively that it became the language of religion, politics, culture, literature, and art for centuries. After the roots of Persian were strengthened in India, and understanding Islamic teachings, literary texts and social life became important, knowing Persian turned into a vital necessity in India. Thus, teaching and learning Persian, as well as writing Persian grammar books and developing numerous Persian dictionaries became significant occupations. Then, writing dictionaries all over the Indian Subcontinent, particularly in Hyderabad and some other statesthrived. Learning a language is possible as a result of acquisition of the following two areas: 1. knowing vocabulary, and 2. knowing grammar. We can see that India wrote the maximum number of works on these two areas at least until 1965. Writing basicdiction aries and sometimes different one sin Deccan reveals this important point.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Persian language
  • dictionary and lexicography
  • the spread of a language
  • South India (Deccan)
منابع
اخترحسن، 1973. قطب‌‌شاهی دورکا فارسی ادب، حیدرآباد، انتخاب پریس (اردو).
البسطامی، علی‌‌بن طیفور [بی‌‌تا]. حدایق السلاطین فی کلام الخواقین، تصحیح شریف‌‌النساء انصاری، دهلی، ناشر: شریف‌‌النساء انصاری [بی‌‌تا].
تربیت، محمّد علی، 1314. دانشمندان آذربایجان، تهران.
جلالی نائینی، محمّدرضا. هند در یک نگاه، تهران، شیرازه، چاپ اول، 1375.
حکمت، علی اصغر، 1337. سرزمین هند، تهران، دانشگاه تهران.
دانشنامۀ جهان اسلام، 1379. زیر نظر غلامعلی حدّاد عادل، تهران، بنیاد دایرۀ‌‌المعارف اسلامی، ج 5.
دانشنامۀ زبان و ادب فارسی در شبه قاره، 1384. زیر نظر فرهنگستان زبان و ادب فارسی، تهران، جلد اوّل، فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
دائرۀ‌‌المعارف بزرگ اسلامی، 1367. زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، ج 1، تهران، مرکز دائرۀ‌‌المعارف بزرگ اسلامی.
دبیرسیاقی، محمّد، 1368. فرهنگ‌‌های فارسی و فرهنگ‌‌گونه‌‌ها، تهران، اسپرک.
رادفر، ابوالقاسم، «غارهای اجانتا»، یادنامۀ استاد دکتر محمّد کریم پیرنیا، به کوشش اکبر قلمسیاه، یزد، بنیاد مرحوم پیرنیا و دانشگاه یزد، 1381، صص 699 - 708.
رضیه اکبر 1982. نظم و نثرِ فارسی در زمان قطب‌‌شاهی حیدرآباد، سیما پبلشرز ایندُبک پروموترس.
سید عبدالله، 1372. ادبیات فارسی در میان هندوان، ترجمۀ محمّد اسلم‌‌خان، تهران، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
شمسایی، الهام، 1384. «ارمغان آصفی» در: دانشنامۀ زبان و ادب فارسی در شبه قارّه، زیر نظر فرهنگستان زبان و ادب، ج 1، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، صص 375 - 376.
شهریار نقوی، حیدر، 1341. فرهنگ‌‌نویسی فارسی در هند و پاکستان، تهران، وزارت فرهنگ.
صفا، ذبیح‌‌الله، 1362. تاریخ ادبیات در ایران، ج 5، بخش 1، تهران، شرکت مؤلّفان و مترجمان ایران.
کرمی، مجتبی، 1373. نگاهی به تاریخ حیدرآباد دکن، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌‌المللی وزارت امور خارجه.
مصاحب، غلامحسین، 1345. دایرۀ‌‌المعارف فارسی، جلد اوّل، تهران، فرانکلین.
معصومی، محسن 1389. فرهنگ و تمدن ایرانی ـ اسلامی دکن در دورۀ بهمنیان، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
میرانصاری، علی، 1383. «برهان قاطع» در: دائرۀ‌‌المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، ج 12، مرکز دائرۀ‌‌المعارف بزرگ اسلامی: 57 - 58.
نوّاب عزیز جنگ بهادرخان، 1325. آصف‌‌اللغات، حیدرآباد دکن، عزیز‌‌المطابع.