شیوۀ داستان‌پردازی در سمک عیّار

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری ادبیات دانشگاه اصفهان

2 استادیارادبیات دانشگاه اصفهان

چکیده

داستان سمک عیّار از قصه‌های بلند عامیانۀ ایرانی اواخر قرن ششم هجری است. فرامرز بن خداداد بن عبدالله کاتب ارجانی، مؤلف آن، داستان سمک عیّار را از قول شخصی به نام صدقه بن ابی القاسم شیرازی به شیوۀ سوم شخص نوشته است. زبانِ این اثر ساده و روان، جمله‌ها ساده و کوتاه و گاه بریده بریده، و قصه‌گو شیوۀ ایجاز را برگزیده است که همۀ آن‌ها از ویژگی‌های نثر گفتاری یا محاوره است.
سمک عیّار اثری حماسی ـ تخیلی است و قهرمان آن مردی است عیّارپیشه به نام سمک. سمک مظهر دلیری و جوانمردی است و در هوشیاری و تدبیر و طرح نقشه‌های زیرکانه بی‌نظیر است. به دلیل تخیلی‌بودن این اثر، شخصیت‌های داستان هم رفتار طبیعی دارند و هم ماوراء طبیعی. این خصیصه از ویژگی‌های قصه‌های عامیانۀ قدیمی است.
گفتار (کتبی و شفاهی) در این داستان به صورت گفتار یک‌طرفه (مونولوگ) و دوطرفه (دیالوگ یا گفت‌وشنود) و به صورت پیام‌های شفاهی و نامه است. گفتار یک‌طرفه به شکل‌های تحسین، نفرین، سوگند، و ... دیده می‌شود و گفتارهای دوطرفه نیز موضوعاتی همچون اقرار، خواستگاری، و مشورت را دربر می‌گیرد.
در این اثر، زمان و مکانْ فرضی و تصوری است و، به سبب هیجان‌انگیزتر جلوه‌دادن، راوی آن را به سرزمین‌های دور و افسانه‌ای منسوب می‌نماید. حوادث داستان، به ظاهر، در چین و ماچین و خاورکوه و هند رخ داده‌اند؛ شاید به این دلیل که به امرای زمان برنخورد. از نام مکان‌هایی چون دشت ماران، قلعۀ شاهک، مرغزار زعفران مشخص است که قصه ایرانی است.
درون‌مایة فکری و اخلاقی و اجتماعی این اثر از لابه‌لای گفتار، کردار، و پندارها در خلال داستان‌های آن مشخص می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Story Development in Samak-e Ayyar

نویسندگان [English]

  • Maryam Iranmanesh 1
  • Seyyed Morteza Hashemi 2
1 Ph.D Candidate of Persian Language and Literature
2 Assistant Professor of Persian Language and Literature, University of Isfahan
چکیده [English]

The story of Samak-e Ayyar is an Iranian long folklore in the late 10th century AD, written by Faramarz ibn Khodadad ibn Abdollah Kateb Arjani, who wrote the story of Samak-e Ayyar by quoting a person named Sadaqeh bin Abi al-Qasem Shirazi in the third person form. The language of this work is simple and fluent; the sentences are simple, short, and sometimes intermittent. The storyteller has adopted brevity method, which is one of the features of spoken or colloquial prose.
This book is a fiction epic, and its hero is a man named Samak. Samak is a symbol of courage and bravery and is unique in wisdom, insight, and designing clever plots. Due to its fictional nature, the characters in the story have natural and supernatural behavior, which is a feature of old folklores.
Discourse (written and oral) in this story is in the form of monologue or dialogue, which is done in the form of oral messages and letters. The monologue is seen in the form of praise, insult, oath, etc; and the dialogues comprise issues such a confession, marriage proposal, consultation, etc.
In this work, time and place is imaginative and due to its showing more excitement, it has been attributed to the mythical far lands. The events of the story are apparently in China, Machin, East Mountain, and India; perhaps because the rulers at the time were not offended, and from the names of places such as Dasht-e Maran, Shahak Castle, Saffron Meadow, etc it is obvious that it is an Iranian story.
Intellectual, ethical and social themes of this work become clear from the inside of discourse, acts and thoughts in the event of the stories.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Samak-e Ayyar
  • folklore
  • spoken prose
  • romance
  • Theme
منابع
ارجانی، فرامرز بن خداد (1385). سمک عیّار، با مقدمه و تصحیح پرویز ناتل خانلری، 5 جلد، تهران: آگاه.
اسکولز، رابرت (1377). عناصر داستان، ترجمۀ فرزانه طاهری، تهران: مرکز.
تمیم‌داری، احمد (1377). داستان‌های ایرانی، تهران: سوره.
حاکمی، اسماعیل (1382). آیین فتوت و جوانمردی، تهران: اساطیر.
دولت‌آبادی، محمود (1357). کلیدر، تهران: تیرنگ.
رستگار فسایی، منصور (1380). انواع نثر فارسی، تهران: سمت.
شمیسا، سیروس (1379). سبکشناسی نثر، تهران: میترا.
شمیسا، سیروس (1387). انواع ادبی، تهران: میترا.
صفا، ذبیح‌الله (1363). گنجینۀ سخن، ج ۱، تهران: امیرکبیر.
صفا، ذبیح‌الله (1368). تاریخ ادبیات در ایران، 4 جلد، تهران: فردوس.
محجوب، محمدجعفر (1342). «مطالعه در داستان‌‌های عامیانۀ فارسی»، کتاب هفته، ش ۷۷.
محجوب، محمدجعفر (1382). ادبیات عامیانة ایران (مجموعه مقالات دربارۀ افسانه‌ها و آداب و رسوم مردم ایران)، به کوشش حسن ذوالفقاری، ۲ جلد، تهران: چشمه.
میرصادقی، جمال (1366). ادبیات داستانی، تهران: شفا.
میرصادقی، جمال (1386). ادبیات داستانی، تهران: سخن.
ناتل خانلری، پرویز (1385). شهر سمک، تمدن و فرهنگ، آیین عیّاری، لغات، امثال و حکم، تهران: آگاه.
یوسفی، غلامحسین (1372). دیداری با اهل قلم، ج ۱، تهران: علمی.