آینه؛ جنگ‌ابزاری ناشناخته در آوردگاه

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استاد پژوهشگاه علوم انسانی

2 دانشجوی دکتری ادبیات دانشگاه زنجان

چکیده

در میان ابزارهای نبرد، که از روزگاران دیرین در آثار پارسی بر جای مانده است، آینه از جمله ابزاری است که پژوهشگران کم‌تر بدان توجه کرده‌‌اند و در فرهنگ‌‌ها نیز اطلاع چندان کاملی دربارۀ آن نیامده است. در این پژوهش سعی کرده‌‌ایم تعاریف، کاربرد، و سابقۀ استفاده از آینه را، با توجه به مآخذ متعدد، بیان کنیم و در پایان نشان دهیم که بی‌‌توجهی به این کاربرد از آینه چگونه برخی از شارحان متون را دچار اشتباه کرده است. پس از بررسی متون، مشخص شد که تقریباً، از سدۀ چهارم تا سیزدهم هجری، آینه در آوردگاه ابزاری بوده که بر پیشانی فیل و اسب بسته می‌‌شده برای بازتاباندن نور در دیدگان هماورد. علاوه بر آن، یکی از انواع طبل‌‌ها و زنگ‌‌های جنگی بوده که بر پشت فیل گذاشته یا از گردن آن آویخته می‌‌شد. گاه نیز نوعی زره بر تن جنگ‌جویان بود؛ هم برای محافظت بیش‌تر و هم برای بازتاباندن نور در دیدگان مبارز.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Mirror, an Unknown Weapon in the Battlefield

نویسندگان [English]

  • Taqi Pour-Namdarian 1
  • Masoumeh Samkhaniani 2
1 Professor, Research Center for Humanities and Cultural Studies
2 Ph.D Candidate of Persian Language and Literature, University of Zanjan
چکیده [English]

Of the weapons that have remained in Persian literary texts since a long time ago, mirror is a tool neglected by researchers. There is also no thorough information on it in dictionaries and encyclopedias. In this study, attempt has been made to discuss the definitions, functions, and history of using mirror in various sources. It is shown at the end of the article that neglecting this function of the mirror has led interpreters of texts to the wrong direction. After studying the texts, it was found that mirror was a tool in the battlefield between the 10th and 19th centuries, and was fastened on the forehead of the elephant and horse to reflect the light on the eyes of the enemies. In addition, it was a type of drums and war bells that were put on the back of an elephant or hung from its neck. It was sometimes a type of armor on the body of fighters for further protection and reflection of light in the eyes of the enemies.

کلیدواژه‌ها [English]

  • mirror
  • elephant mirror
  • four mirrors
  • war armor

مراجع

منابع
آصف، محمدهاشم (1352). رستم‌التواریخ، تصحیح محمد مشیری، تهران: چاپخانۀ سپهر.
احمد بن ابی یعقوب (1347). تاریخ یعقوبی، ترجمۀ محمد آیتی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
استعلامی، محمد (1387). نقد و شرح قصاید خاقانی، ج 1 و 2، تهران: زوار.
اسدی طوسی (1317). گرشاسب‌‌نامه، تصحیح حبیب یغمایی، تهران: طهوری.
ایران‌شاه بن ابی‌الخیر (1370). بهمن‌‌نامه، تصحیح رحیم عفیفی، تهران: علمی.
بیغمی، مولانا حاجی محمد بن شیخ احمد بن مولانا علی بن حاجی محمد (1341). داراب‌نامه، تصحیح ذبیح‌الله صفا، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
بیهقی، ابوالفضل (1387). تاریخ بیهقی، به کوشش خلیل خطیب‌رهبر، تهران: مهتاب.
بیهقی، ابوالفضل (1390). تاریخ بیهقی (دیبای دیداری)، به کوشش محمدجعفر یاحقی و مهدی سیدی، تهران: سخن.
پورنامداریان، تقی (1390). شرح و تأویل داستان‌‌های سهروردی: عقل سرخ، تهران: سخن.
خاقانی شروانی (1388). دیوان اشعار، به کوشش ضیاءالدین سجادی، تهران: زوار.
دهخدا، علی‌اکبر (1337). لغت‌‌نامه، تهران: دانشگاه تهران.
سمسار، محمدحسن (1342). «آیینه و سرگذشت آن»، مجلۀ مردم و هنر، ش 14.
سمسار، محمدحسن (1343). «اهمیت اسب و تزیینات آن: دورۀ اشکانیان»، مجلۀ مردم و هنر، ش 25.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1385). شاعر آینه‌‌ها؛ بررسی سبک هندی و شعر بیدل، تهران: آگاه.
طبری، ابی‌جعفر بن محمد بن جریر (1339). ترجمۀ تفسیر طبری، به اهتمام حبیب یغمایی، ج 5، تهران: چاپخانۀ دولتی ایران.
طبری، ابی‌جعفر بن محمد بن جریر (1967). تاریخ طبری، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، مصر: دارالمعارف مصر.
طبری، ابی‌جعفر بن محمد بن جریر (1972). جامع البیان فی التفسیر القرآن، ج ۱ و ۲، لبنان: دارالمعرفه.
فرامرز بن خداداد بن ارجانی (1385). سمک عیار، تصحیح پرویز ناتل خانلری، تهران: نشر آگاه.
فردوسی، ابوالقاسم (1968). شاهنامه، به اهتمام م. ن. عثمانوف، زیر نظر ع. نوشین، ج 7، مسکو: ادارۀ انتشارات دانش، آکادمی علوم اتحاد شوروی.
کزازی، میرجلال‌الدین (1388). گزارش دشواری‌های دیوان خاقانی، تهران: مرکز.
گردیزی، ابن محمود (1347). زین‌الاخبار، تصحیح عبدالحی حبیبی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
مبارکشاه، محمد بن منصور بن سعید (1348). آداب الحرب و الشجاعۀ، تصحیح احمد سهیلی خوانساری، تهران: اقبال؛ سپهر.
محمد پادشاه متخلص به شاد (1335). فرهنگ آنندراج، به کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران: انتشارات کتابخانۀ خیام.
معدن‌‌کن، معصومه (1387). جام عروس خاوری، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
معین، محمد (1353). فرهنگ معین، تهران: امیرکبیر.
ملاح، حسینعلی (1363). منوچهری دامغانی و موسیقی، تهران: هنر و فرهنگ.
منوچهری دامغانی (1338). دیوان اشعار، به کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران: سپهر.
نظامی گنجوی (1335 الف). اقبال‌نامه، تصحیح وحید دستگردی، تهران: چاپخانة شرق.
نظامی گنجوی (1335 ب). شرف‌نامه، تصحیح وحید دستگردی، تهران: چاپخانة شرق.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار