تحلیل انتقادی گفتمان قصیده‌ای از سنایی غزنوی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه شهید باهنر کرمان

چکیده

تحلیل گفتمان انتقادی شامل نظریه‌ها و روش‌هایی است برای مطالعۀ تجربی روابط میان گفتمان و تحولات اجتماعی و فرهنگی قلمروهای گوناگون اجتماعی. تحلیل‌گران انتقادی گفتمان بر آن‌اند که متن‌های ادبی، مثل سایر متن‌ها، در خدمت ارتباط‌اند، بنابراین، آن‌ها را نیز می‌توان با نگرش و روش انتقادی تحلیل نمود. در این پژوهش یکی از قصاید مشهور سنایی غزنوی، بر اساس روش تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف، در سه سطح توصیف، تفسیر، و تبیین بررسی شده ‌است. نتایج حاصل از این بررسی نشان ‌می‌دهد سنایی، با ترکیب‌بندی ابعاد گفتمان‌های مسلط روزگار خود، در قالب ژانری ازپیش‌موجود، ساختار و نظم گفتمانی موجود و مسلط روزگار خود را بازتولید کرده ‌است. بنابراین، قصیدۀ سنایی، به منزلة رخدادی ارتباطی، فقط بازتابی از کردار اجتماعی روزگار او نیست، بلکه، با بازتولید نظم گفتمانی، به حفظ وضع موجود کردار و نظم اجتماعی کمک ‌می‌کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Critical Discourse Analysis of an Ode by Sana’i Ghaznavi

نویسنده [English]

  • Najmeh Hosseini Sarvari
Assistant Professor, Shahid Bahonar University of Kerman
چکیده [English]

Critical discourse analysis includes theories and methods for experimental study of relations among social and cultural discourse and developments of various social territories. Critical discourse analysts maintain that literary texts, as in other texts, serve relations; thus, they can be analyzed using critical approach and method. In this study, a well-known ode by Sanai Ghaznavi is investigated on the basis of Fairclough's critical discourse analysis method at three levels of description, interpretation, and explanation. The results of this study show that, by mixing dimensions of discourses that were dominant at his time, Sanai reproduced, in a pre-existing framework, the structure and order of the discourse dominant at his time; thus, Sanai's ode, as a natural phenomenon, is not only a reflection of his time's social behavior, but also a contribution to the maintenance of the existing social behavior and order by producing discourse order.

مراجع

منابع
آجودانی، ماشاءالله (1384). مشروطۀ ایرانی، تهران: اختران.
ابن‌ فورک‌، محمد (1987). مجرد مقالات‌ الشیخ‌ ابی ‌الحسن‌ الاشعری‌، به‌ کوشش‌ دانیل‌ ژیماره‌، بیروت‌.
اشعری، ابوالحسن علی ‌بن اسماعیل (بی‌‌تا). مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلین، به کوشش هلموت ریتر، بیروت: دار احیاء‌ التراث العربی.
پنکیوک، الستر (1378). «گفتمان‌های قیاس‌ناپذیر»، ترجمۀ سید علی‌اصغر سلطانی، فصلنامۀ علوم سیاسی، ش 4.
تایسن، لُیس (1387). نظریه‌های نقد ادبی معاصر، ترجمۀ مازیار حسین‌زاده و فاطمه حسینی، ویراستة حسین پاینده، تهران: نگاه امروز؛ حکایت قلم نوین.
جامی، عبدالرحمان (1336). نفحات‌الانس من حضرات ‌القدس، تصحیح مهدی توحیدی‌پور، تهران: کتاب‌فروشی محمودی.
رزمجو، حسین (1370). انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی، مشهد: آستان قدس رضوی.
رضانژاد (نوشین)، غلامحسین (1367). اصول علم بلاغت، تهران: الزهرا.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1362). ارزش میراث صوفیه، تهران: امیرکبیر.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1363). جست‌وجو در تصوف ایران، تهران: امیرکبیر.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1367). سیری در شعر فارسی، تهران: نوین.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1375). از گذشتۀ ادبی ایران، تهران: الهدی.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1384). روزگاران، تهران: سخن.
سجادی، سیدضیاء‌الدین (1372). مبانی عرفان و تصوف، تهران: سمت.
سنایی غزنوی، ابوالمجد مجدود بن ‌آدم (بی‌‌تا). دیوان، به اهتمام مدرس رضوی، تهران: کتابخانۀ سنایی.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1389). تازیانه‌های سلوک، تهران: آگه.
شمیسا، سیروس (1383). بیان و معانی، تهران: فردوس.
شهرستانی، محمد بن ‌عبدالکریم (1993). الملل و النحل، تحقیق علی حسن فاعور و امیر علی مهنا، بیروت: دارالمعرفه.
صفا، ذبیح‌الله (1362). تاریخ ادبیات در ایران، ج 2، تهران: فردوسی.
عمیدزنجانی، عباس‌علی (1390). مبانی اندیشۀ سیاسی در اسلام، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
فاولر، راجر (1390). زبان‌شناسی و رمان، ترجمۀ محمد غفاری، تهران: نی.
فاولر، راجر و دیگران (1386). زبان‌شناسی و نقد ادبی، ترجمۀ مریم خوزان و حسین پاینده، تهران: نی.
فرکلاف، نورمن (1387). تحلیل انتقادی گفتمان، ترجمۀ گروه مترجمان، تهران: دفتر مطالعات و توسعۀ رسانه‌ها.
فروزانفر، بدیع‌الزمان (1387). سخن و سخنوران، تهران: زوار.
فیرحی، داوود (1378). قدرت، دانش، و مشروعیت در اسلام، تهران: نی.
ماهرویان، هوشنگ (1385). تبارشناسی استبداد ایرانی ما، تهران: بازتاب نگار.
محجوب، محمدجعفر (بی‌تا). سبک خراسانی در شعر فارسی، تهران: فردوس؛ جام.
مشکور، محمدجواد (1376). سیر کلام در فرق اسلامی، تهران: شرق.
مصلی‌نژاد، عباس (1387). «تحلیل فرهنگ سیاسی در ایران معاصر بر اساس رهیافت گفتمانی»، مجلة مطالعات سیاسی دانشکدة حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، ش 1.
مهدی‌زاده، محمد (1387). رسانه‌ها و بازنمایی، تهران: دفتر مطالعات و توسعة رسانه‌ها.
یاحقی، محمدجعفر و پرهام، مهدی (1387). «طلیعۀ شعر زهد در زبان فارسی»، نامۀ فرهنگستان، ش 38.
یارمحمدی، لطف‌الله (1383). گفتمان‌شناسی رایج و انتقادی، تهران: هرمس.
یارمحمدی، لطف‌الله (1385). ارتباطات از منظر گفتمان‌شناسی انتقادی، تهران: هرمس.
یورگنسن، ماریان و فیلیپس، لوئیز (1389). تحلیل گفتمان، ترجمة هادی جلیلی، تهران: نی.
 
Fairclough, Norman (1989). Language and Power, London: Longman.
Fairclough, Norman (1992). Discourse and Social Change, London: Polity Press.
Fairclough, Norman (1995). Critical Discourse Analysis, London: Longman.
Fowler, Roger (1996). Linguistic criticism, (second edition), Oxford: Oxford University Press.
Halliday, M. A. K. (1985). An Introduction to Functional Grammar, London: Edword Arnold
Simpson, Paul (1993). Language, Ideology and Point of View, London: Arnold.
Van Dijk, T. A. (1993). Discourse, Power and Access, in C. R.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار