دمی با نامة نامی: معرفی، تصحیح، و نسخه‌‌شناسی منشآت خواندمیر

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار ادبیات فارسی، پیام نور مشهد

2 کارشناس ارشد زبان فارسی پیام نور مشهد

چکیده

غیاث‌الدین بن همام‌الدین معروف به «خواندمیر»، مورّخ، منشی، شاعر، و نویسندۀ عصر تیموری، نوۀ دختری «میرخواند»، مؤلف کتاب روضة‌الصفا، است. نامة نامی ترسّل منشیانه‌ای است زیبا و خواندنی با نثری آمیخته به نظم، شامل دیباچه، نُه فصل، و هر فصل شامل چندین بخش که در نسخ موجود با نام سطر و لفظ تقسیم گردید. خواندمیر این نامه‌‌ها را در چهل‌ و ‌شش یا چهل ‌و هفت ‌سالگی، یعنی 925 یا 927 قمری، زمانی که مقیم هرات بود، برای اشخاص دیوانی ‌ـ اعم از طبقات اعلی و اشراف ـ و طبقات عمومی جامعه به مناسبت‌های مختلف به نگارش درآورده است. نامة نامی بر اساس شش نسخه تصحیح شده است. نسخة اساس، به شمارة 3411 متعلق به کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران، با قدمت بسیار، غلط کم‌تری داشت.
نامة نامی، این اثر گران‌قدر، به واسطة امتیازاتی همچون شیوایی نامه‌ها و داشتن اطلاعاتی دربارة علایم و اصطلاحات نگارشی تصحیح شد. این کتاب از منظر تاریخی نیز در روشن‌کردن زوایای تاریک تاریخ عصر تیموری و صفوی و نام‌بردن از اشخاصی همچون سلطان‌حسین بایقرا و فرزندان او و کمال‌الدین بهزاد برای پژوهشگران حائز اهمیت خاصی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Glance at NamehNami: Introducing Correction and Codicology of Khandmir’s Epistolary

نویسندگان [English]

  • Hassan Bassak 1
  • Hosnieh Asadi Lari 2
چکیده [English]

Ghiyath ad-Din bin Humam ad-Din known as “Khandamir” was a historian, scribe, poet and writer during Timurid era. He was the grandson of “Mir Khand”, author of the book “Rawzat as-Safa”. “Nameh Nami” is a beautiful and interesting epistolary with a prose mixed with poetry. It includes a preface and nine chapters, each containing several parts, which are classified as Satr (line) and Lafz (phrase) in present editions. Khandmir wrote these letters when he was 46 or 47 years old; that is, during the years 925 AH or 927 AH, when he was residing in Herat. He wrote these letters for bureaucratic features including aristocratic and common classes of the society on a variety of occasions. Nameh Nami has been compiled in six versions; the original version has the least number of mistakes, and is kept at the Central Library of the University of Tehran with the registration number 3411.
Correction of Nameh Nami was done to revive this valuable piece of work. In addition, it contains such merits as fluent letters and information on writing signs and expressions. The book is also of paramount importance to researchers in terms of its historical significance, since it illuminates the dark angles of the history of Timurid and Safavid era. It also touches on such figures as Sultan Hussein Bayqara, his sons and Kamaleddin Behzad.

کلیدواژه‌ها [English]

  • correction
  • NamehNami
  • Ghiyath ad-Din bin Humam ad-Din
  • Khandmir
  • origins
  • Timurid era
قرآن کریم (1390). ترجمة محمدمهدی فولادوند، قم: نشتا.
آریان، قمر (1362). کمالالدین بهزاد، تهران: هنر و فرهنگ.
آژند، یعقوب (1386). کمالالدین بهزاد، تهران: امیرکبیر.
افشار، ایرج و محمدتقی دانش‌پژوه (1344). نشریة کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران، دفتر چهارم، تهران: دانشگاه تهران.
افشار، ایرج و محمدتقی دانش‌پژوه (1348). نسخة خطی نشریة کتابخانة مرکزی و اسناد دانشگاه تهران، دفتر ششم، تهران: دانشگاه تهران.
افشار، ایرج و محمدتقی دانش‌پژوه (1353). نسخة خطی نشریة کتابخانة مرکزی و اسناد دانشگاه تهران، دفتر هفتم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
انوشه، حسن (1376). دانشنامة ادب فارسی، تهران: سازمان چاپ و انتشارات فرهنگ و ارشاد اسلامی.
براون، ادوارد (1339). از سعدی تا جامی، ترجمة علی‌اصغر حکمت، تهران: ابن سینا.
بهار، محمدتقی (1376). سبکشناسی یا تاریخ تطور نثر فارسی، ج ۳، تهران: مجید.
جعفریان، رسول (1386). از یورش مغولان تا زوال ترکمانان، تهران: کانون اندیشة جوان.
خبرزاده، علی (1370). نثر پارسی در آیینة تاریخ، ج ۲، تهران: آموزش و پرورش انقلاب اسلامی.
خواندمیر، غیاث‌الدین‌ بن همام‌الدین (1362)، تاریخ حبیب‌السیر فى اخبار افراد البشر، تصحیح محمد دبیرسیاقى، تهران.
خواندمیر، غیاث‌الدین‌ بن همام‌الدین (1372). مآثرالملوک، تصحیح میرهاشم محدث، تهران: خدمات فرهنگی رسا.
خواندمیر، غیاث‌الدین‌ بن همام‌الدین (1378). مکارمالاخلاق، تصحیح محمداکبر عشیق، تهران: آینة میراث.
خواندمیر، غیاث‌الدین‌ بن همام‌الدین، نسخة خطی نامة نامی، به شمارة 3411، محفوظ در کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران.
دانش‌پژوه، محمدتقی و اسماعیل حاکمی (1348 ‏- ‏1353). فهرست میکروفیلم‌های کتابخانة مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران، ج 2، تهران: دانشگاه تهران.
دانش‌پژوه، محمدتقی و اسماعیل حاکمی (1362). دفتر یازده و دوازده نسخه‌های خطی، تهران: چاپ دانشگاه تهران.
راوندی، مرتضی (1374). تاریخ اجتماعی ایران، ج ۸، تهران: نگاه.
صفا، ذبیح‌الله (1356). خلاصة تاریخ اجتماعی، سیاسی، و فرهنگی ایران، تهران: امیرکبیر.
فراهانی منفرد، مهدی (1381). پیوند سیاست و فرهنگ در عصر زوال تیموریان و ظهور صفویان. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
گلچین‌معانی، احمد (1346). فهرست کتب خطی کتابخانة آستان قدس رضوی، ج 7، بخش ۲، انتشارات ادارة کتابخانه.
معین، محمد (1360). فرهنگ فارسی، تهران: امیرکبیر.
منزوی، احمد (۱۳48 - ۱۳50). فهرست نسخه‌های خطی فارسی، ج 3، تهران: مؤسسة فرهنگی منطقه‌ای.
نوایی، عبدالحسین (1324). رجال کتاب حبیب‌السیر، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.