ارتباط بینامتنی دیوان حافظ و آثار روزبهان بقلی

نوع مقاله : علمی-ترویجی

نویسندگان

1 مربی گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه ‌‌آزاد واحد دورود

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه الزهرا

چکیده

ژولیا کریستوا بینامتنیت را گذر از نظام نشانه به نظام‌های دیگر می‌داند. از این زاویه متن نه هم‌چون ذخیره‌‌ای از معانی ثابت، بلکه در مکان تعامل پیچیده‌‌ای بین متن‌های گوناگون قرار می‌گیرد. نظریة بینامتنیت با ژرار ژنت وارد حوزة ساختارگرایی شد. ژنت بر خلاف کریستوا با در نظر گرفتن خاستگاه به دنبال تعین و تثبیت معنا در متون بود. بر این اساس متن معنای خود را از طریق رابطه‌‌اش با دیگر متون آشکار می‌کند. آثار روزبهان از متونی است که با اتکا به آن می‌‌توان معنای برخی از دال‌‌های سیال در دیوان حافظ را تثبیت ‌‌کرد. این پژوهش با مرکزیت عشق و معشوق به تعامل بین حافظ و روزبهان پرداخته ‌‌است. بررسی تصاویر و کنش‌‌هایی که از معشوق ارائه‌‌ می‌شود در نوسان بین تنزیه و تشبیه بنیان‌‌های اساطیری مشترکی را نشان ‌‌می‌‌دهد. از سویی افعال معشوق و برخوردش با عاشق از دو الگو در عشق (حلاج و شیخ صنعان)، که هر دو مورد توجه حافظ و روزبهان بوده‌‌اند، تبعیت‌‌ می‌کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Intertextual Relationship between Hafiz and Roozbahan Baghli’s Works

نویسندگان [English]

  • Kobra Bahmani 1
  • Mahdi Nikmanesh 2
1
2
چکیده [English]

Julia Kristeva believes that intertextuality is passing from one semiotic system to another. From this angle, text is not just a compendium of constant meanings, but intertwined with a complex interaction amongst various texts and reveals its meaning through its relationship with other texts. This paper strives to expand on the relationship and interactions of Hafiz and Roozbahan to draw a comparison based on their concept of love and the beloved’s image. The images and actions presented of the beloved, sway the line between catharsis and simile. On the other hand, the actions of the beloved and his/her treatment of the lover follow two distinct patterns of love which have been the focal point for both poets: The Story of Mansour Hallaj and that of Sheikh San’an. The place of the beloved’s (God’s) manifestation is the world of imagination in step with olfactory, visual and kinesthetic feelings of the time of the events. In this paper, we have also focused on the semiotic systems and the change of the lingual implications in a complex network of textual relationships of Hafiz’s poems and the traditions of the Persian sonnet in the visualization of the beloved.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hafez
  • Roozbahan
  • intertextuality
  • Beloved
  • Genette

مراجع

آشوری، داریوش (1377). عرفان و رندی در شعر حافظ، تهران: نشر مرکز.
آلن، گراهام (1385). بینامتنیت، ترجمة پیام یزدانجو، تهران: مرکز.
ارنست، کارل (1377). روزبهان بقلی، ترجمۀ مجدالدین کیوانی، تهران: مرکز.
بقلی شیرازی، روزبهان (1366). عبهر العاشقین، تصحیح و مقدمة کربن و محمد معین، تهران: منوچهری.
بقلی شیرازی، روزبهان (1385). شرح شطحیات، تصحیح هانری کربن، تهران: طهوری.
پراپ، ولادیمیر (1371). ریشه‌‌های تاریخی قصه‌‌های پریان، ترجمة فریدون بدره‌‌ای، تهران: توس.
پورنامداریان، تقی (1376). «تفسیری دیگر از شیخ صنعان، داستان گذر از عقبة خوش‌نامی»، فرهنگستان، ش 10.
پورنامداریان، تقی (1383). رمز و داستان‌‌های رمزی در ادب فارسی، تهران: علمی و فرهنگی.
پورنامداریان، تقی (1384). گمشدة لب دریا، تهران: سخن.
تودوروف، تزوتان (1391). منطق گفت‌وگویی میخائیل باختین، ترجمة داریوش کریمی، تهران: مرکز.
حافظ، شمس‌‌الدین محمد (1387). دیوان، نسخة محمد قزوینی و قاسم غنی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
حق‌‌شناس، علی‌‌محمد (1387). «حافظ و مولانا، دو هم‌دل یا دو هم‌زبان؟»، نقد ادبی، س 1، ش 2.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1374). از کوچة رندان، تهران: سخن.
ستاری، جلال (1384). مدخلی بر رمزشناسی عرفانی، تهران: مرکز.
شایگان، داریوش (1383). بت‌‌های ذهنی و خاطرة ازلی، تهران: امیرکبیر.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1378). زبور پارسی، نگاهی به غزل‌‌های عطار، تهران: آگه.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1380). صور خیال در شعر فارسی، تهران: آگه.
شمیسا، سیروس (1381). شاهدبازی در ادبیات فارسی، تهران: فردوس.
شمیسا، سیروس (1386). سیر غزل در شعر فارسی، تهران: علم.
طاهری، قدرت‌‌الله و مجید هوشنگی (1388). «نقد بینامتنی سه اثر ادبی»، نقد ادبی، س 1، ش 4.
غزالی، احمد (1376). سوانح العشاق، به کوشش احمد مجاهد، تهران: دانشگاه تهران.
غزالی، احمد و سیف‌‌الدین باخرزی (1377). دو رسالة عرفانی در عشق، به کوشش ایرج افشار، تهران: منوچهری.
غلامحسین‌‌زاده، غریب‌‌رضا (1386). «حافظ و منطق مکالمه، رویکردی «باختینی» به اشعار حافظ شیرازی»، پژوهش زبان‌‌های خارجی، ش 38.
فرخی ‌‌سیستانی، علی ‌‌(1385). دیوان، به کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران: زوّار.
قدمیاری، کرم‌‌علی (1382). «شب قدر غزلیات حافظ»، مجلة ادبیات و زبان‌‌ها، ش 17.
کربن، هانری (1383). تخیل خلاق، ترجمة انشاءالله رحمتی، تهران: جام.
لاهیجی، شمس‌الدین ‌‌محمد (1381). شرح گلشن ‌‌راز، تصحیح محمدرضا برزگر خالقی و کرباسی، تهران: زوّار.
محاسبی، حارث (2008). آداب النفوس، ویلیه: کتاب التوهم، تحقیق عبدالقاهر احد عطا، بیروت: مؤسسة الکتاب الثقافیه.
مرتضوی، منوچهر (1365). مکتب حافظ، تهران: توس.
مک آفی، نوئل (1385). ژولیا کریستوا، ترجمة مهرداد پارسا، تهران: مرکز.
مکاریک، ایرنا ریما (1385). دانش‌نامة نظریه‌‌های ادبی معاصر، ترجمة مهران مهاجر و محمد نبوی، تهران: آگه.
نامور مطلق، بهمن (1390). درآمدی بر بینامتنیت، تهران: سخن.
نزهت، بهمن (1389). «نظریة عشق در متون کهن عرفانی بر اساس آثار دیلمی، غزالی، و روزبهان»، فصل‌‌نامة زبان و ادب پارسی، ش 43.
الیاده، میرچا (1391). اسطوره و واقعیت، ترجمة مانی صالحی علامه، تهران: پارسه.
یوسفی، غلامحسین (1373). فرخی سیستانی، بحثی در شرح احوال و روزگار و شعر او، تهران: علمی.
یونگ، کارل گوستاو (1368). چهار صورت مثالی، ترجمة پروین فرامرزی، تهران: آستان قدس.
 
Papan-Matin, Firoozeh (2006). The univeiling of secrets Kashf alasrar, Boston: Brill.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار