آسیب‌شناسی و توصیف رهیافت‌های نقدی در تذکرۀ تحفۀ سامی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه ولایت

چکیده

نقد ادبی در فرهنگ ایران تاریخی کهن دارد و با دقّت در آثار کلاسیک از جمله تذکره­ها، رد پای بسیاری از نظریه­های نقدی نوین را می­توان دید. تذکره­ها سوای گزارش­های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، و...، سرشار از اشارات نقدی­اند. نگارنده می­کوشد به منظور نمایش سلیقۀ نقادی و ادبی سام میرزا در تذکرۀ تحفۀ سامی و تبیین گرایش­های ادبی شاعران عصر صفوی، با روش مطالعات کتابخانه­ای به دسته­بندی انواع رهیافت­های نقدی مؤلّف بپردازد و گستره و سبک نگره­های نقدی او را به نمایش بگذارد و آسیب­شناسی کند. نتایج نشان می­دهد که به سبب به کارگیری زبان ادب به جای زبان خبر، کلّی­گویی و ابهام­پراکنی از ویژگی اصلی داوری­های سام میرزا است و نقد صفات شعر، نقد شاعران و اخلاق آن­ها از پربسامدترین رویکردهای نقدی او می­باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

.

نویسنده [English]

  • . .
چکیده [English]

.

تربیت، محمّد علی (1367). دانشمندان آذربایجان، تبریز: بی­نا.
توکلّی فرد، فاطمه (1391). «معرفی، بررسی و تحلیل تذکرة تحفۀ سامی»، آینۀ میراث، پاییز و زمستان 1391، ش 51، صص78-43.
درگاهی، محمود (1377). نقد شعر در ایران (بررسی شیوه­های نقد ادبی در ایران از آغاز تا عصر جامی)، تهران: امیرکبیر.
دیچز، دیوید (1366). شیوه­های نقد ادبی، ترجمۀ غلامحسین یوسفی و محمّد تقی صدقیانی، تهران: علمی.
دهخدا، علی اکبر (1377)، لغتنامه، زیر نظر محمّد معین و سیّد جعفر شهیدی، دوره­ی جدید، چ دوم، تهران: مؤسسه­ی چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
ذوالفقاری، محسن (1377). اصول و شیوه­های نقد ادبی در زبان فارسی، چ اوّل، اراک: کتیبه.
رزمجو، حسین (1372). انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی، مشهد: آستان قدس رضوی.
زرّین­کوب، عبدالحسین (1361). نقد ادبی، دو جلد، تهران: امیرکبیر.
زرّین­کوب، عبدالحسین (1372). آشنایی با نقد ادبی، تهران: سخن.
سام میرزا صفوی (1384). تذکرۀ تحفۀ سامی، تصحیح رکن الدّین همایون فرّخ، تهران: اساطیر.
شمس­الدین محمّد بن قیس رازی (1360). المعجم فی معاییر اشعار العجم، تصحیح محمد بن عبدالوهّاب قزوینی، تهران: زوّار.
صفوی، کورش (1373). از زبان­شناسی به ادبیات (جلد اوّل: نظم)، تهران: چشمه.
صمصام، حمید و فرشید نجّار همایون­فر (1388). درآمدی بر نقد شعر فارسی، تهران: دستان.
ضیف، شوقی (1362). نقد ادبی، ترجمۀ لمیعه ضمیری، تهران: امیرکبیر.
علوی مقدّم، محمّد و رضا اشرف­زاده (1376). معانی و بیان، تهران: سمت.
علوی مقدّم، مهیار (1377). نظریه­های نقد ادبی معاصر (صورتگرایی و ساختارگرایی)، تهران: سمت.
فتوحی رودمعجنی، محمود (1385). نقد ادبی در سبک هندی، تهران: سخن.
گلچین معانی، احمد (1363). تاریخ تذکره­های فارسی، دو جلد، تهران: کتابخانۀ سنایی.
محبّتی، مهدی (1388). از معنا تا صورت، دو جلد، تهران: سخن.
نصرآبادی، میرزا محمّدامین (1378). تذکرۀ نصرآبادی، دو جلد، تهران: اساطیر.
نعمانی، رییس­احمد (1377). «مروری بر تذکره­نویسی فارسی»، کیهان فرهنگی، ش 143، صص 22- 16.
نقوی، علیرضا (1343). تذکره­نویسی فارسی در هند و پاکستان، تهران: علمی.