بررسی استعاره‌های «عشق» و «معشوق» در دوبیتی‌های عامیانه‌ی منطقه‌ی خراسان بر بنیاد نظریه‌ی استعاره‌ی شناختی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد.

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد.

چکیده

استعاره‌ی شناختی نه تنها به بررسی زبان می‌پردازد بلکه در نگاهی کلان‌تر چگونگی کارکردهای ذهن بشر در درک مفاهیم، فرایند مفهوم‌سازی در ذهن و بازتاب‌های آن در زبان را بررسی می‌کند. این نظریه می‌تواند به عنوان ابزاری مناسب در بررسی‌های ادبی مورد استفاده قرار گیرد و پژوهشگر را در رسیدن به شناختی عمیق‌‌تر از متون و آفرینندگان آنها یاری رساند. ادبیات شفاهی و ترانه‌های عامیانه بخش‌هایی از ادبیات و فرهنگ این سرزمین هستند که کمتر مورد توجه و بررسی جدی قرار گرفته‌اند.  در این مقاله به بررسی استعاره‌های  «عشق» به عنوان یکی از مفاهیم بنیادی زندگی بشر در دوبیتی‌های عامیانه‌ی منطقه‌ی خراسان می‌پردازیم. این بررسی، چگونگی برداشت و درک عامه از مفهوم «عشق» و «معشوق» را به خوبی نشان می‌دهد و مشخص می‌کند که این مفاهیم بر اساس کدام حوزه‌های مفهومی توسط عامه دریافت می‌شوند. تبیین و تحلیل این استعاره‌ها و مصادیق آنها تاثیر فرهنگ، اقلیم و ایدئولوژی سرایندگان را در نوع استعاره‌ها آشکار می‌نماید. همچنین نتایج این بررسی، سلسله مراتب استعاری و نظام حاکم بر این استعاره‌ها را مشخص می‌کند.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

.

نویسندگان [English]

  • . . 1
  • . . 2
چکیده [English]

.

ابن سینا، ابوعلی شیخ الرئیس (بی تا). القانون فی الطب، دار صادر بیروت
احمد پناهی سمنانی، محمد (1376).  ترانه و ترانه سرایی در ایران، انتشارات سروش
 
افشار(سیستانی)، ایرج (1378).  شناخت استان خراسان، انتشارات هیرمند
بلعمی، ابوعلی محمد بن محمد (1341). تاریخ بلعمی، تصحیح محمد تقی بهار، به کوشش محمد پروین گنابادی، انتشارات وزارت فرهنگ
بهنام، مینا، «استعاره‌ی مفهومی نور در دیوان شمس»، نقد ادبی، 1389، دوره‌3، ش 10، صص 114-91
حافظ، خواجه شمس الدین محمد (1362). دیوان، تصحیح و توضیح پرویز ناتل خانلری، انتشارات خوارزمی
خاقانی شروانی، افضل الدین بدیل بن علی نجار (1382). دیوان، انتشارات زوار
ذوالفقاری، حسن (1388). فرهنگ بزرگ ضرب المثل‌های فارسی، انتشارات معین
رازی، شمس‌الدین محمد بن قیس (1335). المعجم فی معاییر الاشعار العجم، تصحیح محمد بن عبدالوهاب قزوینی، انتشارات دانشگاه تهران
سازمان جهاد کشاورزی استان‌های خراسان شمالی، رضوی و جنوبی، http://nkj.ir/ و http://koaj.ir/modules/showframework.aspx  و http://pr.kj-agrijahad.ir/. (دسترسی 25 مرداد 1393)
سعدی، شیخ مصلح‌الدین (1375). کلیات، تصحیح محمد فروغی، انتشارات میلاد
سیپک، ییری (1384). ادبیات فولکلور ایران، ترجمه محمد اخگری، انتشارات سروش و مرکز تحقیقات، مطالعات و سنجش برنامه‌ای
شکورزاده، ابراهیم (1369).  ترانه‌های روستایی خراسان، نشر نیما
شوالیه، ژان و گربران، آلن (سال‌های مختلف). فرهنگ نمادها، ترجمه و تحقیق سودابه فضایلی، دوره‌ی 5 جلدی، انتشارات جیحون
فضایلی، سودابه (1384).  فرهنگ غرایب، نشر افکار و پژوهشکده‌ی مردم شناسی
قادری، سلیمان، «استعاره، بدن و فرهنگ: مفهوم پردازی دل و جگر و چشم در بوستان سعدی»، نقد ادبی، پاییز 1392، س6، ش23، صص 105-123
لیکاف،جرج، «نظریه‌ی معاصر استعاره»، ترجمه فرزان سجودی، چاپ شده در استعاره؛ مبنای تفکر و ابزار زیبایی آفرینی، به کوشش فرهاد ساسانی (1390). انتشارات سوره مهر،  صص 135-230
میهن دوست، محسن (1380).  کله فریاد، نشر گل آذین
ناصح، محمد مهدی (1373).  شعر دلبر، انتشارات محقق
همایونی، صادق (1379).  ترانه‌های محلی فارس، بنیاد فارس شناسی
هینلز، جان ( 1385). شناخت اساطیر ایران، ترجمه ژاله آموزگار و احمد تفضلی، نشر چشمه
Lakoff, George, “The Contemporary Theory of  Metaphor” , in Ortony, Andrew, Metaphor and Thought, Cambridge University Press. 1998. p.p 202-251
Lakoff, George and Jonson, Mark, Metaphors we live by, London, the university of chicago press, 2003
Lakoff, George and Espenson, Jane and Goldberg, Adele, Master metaphor list, University of Colifornia, Berkeley, 1991
Lakoff, George and Turner,  Mark , More than cool reason: A field guide to poetic metaphor, Chicago University Press, 1989 
Kӧvecses, Zoltan, “Metaphor and Emotion”, Cmbridge Handbook of metaphor and thought, edited by Reymond W.Gibbs, JR, Cambridge University Press, 2008, p 380-396 
Kӧvecses, Zoltan,, Metaphor in culture; Universality and variation, Cambridge University Press, 2005