وادی مجهول (بررسی نمادهای حکایت شاه و کنیزک از رهگذر تطبیق آن با داستان‌های شیخ سمعان، سیذارتا و داستان زندگی مولانا)

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور

2 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران شرق، دانشگاه آزاداسلامی، تهران، ایران.

چکیده

حکایت شاه و کنیزک یکی از محوری‌ترین حکایت‌های مثنوی است که با توجه به قرار گرفتنش بعد از نی‌نامه و نیز تأکید خود مولانا بر اهمیت آن، بسیار مورد توجه مفسران مثنوی قرار گرفته است. قاطبه‌ی مولوی‌پژوهان این حکایت را داستانی نمادین دانسته‌اند که مولانا در قالب آن تلاش کرده به موضوع پراهمیت آفرینش و کمال انسان اشاره کند. در این مقاله با روش تحلیل- مقایسه‌ای تلاش شده با بهره‌گیری از چند داستان عرفانی دیگر همچون حکایت شیخ سمعان از عطار، رمان سیذارتا اثر هرمان هسه شرق‌شناس شهیر آلمانی و همچنین روایت زندگی مولانا و دیدار او با شمس تبریزی، ضمن ارائه‌ی تفسیری نو از نمادهای حکایت شاه و کنیزک، به بررسی موضوع جایگاه دنیا در رسیدن به کمال از منظر مولانا نیز پرداخته شود.
مطابق تفسیر ارائه‌شده در این مقاله به نظر می‌رسد به‌عکس آن‌چیزی که تفکر صوفیانه‌ی منحط، درباب کناره‌گیری و عزلت از دنیا به مخاطبانش القا می‌کند، از نگاه تفکر اصیل اسلامی، دنیا به منزله‌ی مزرعه و متجری است که آدمی برای رسیدن به بهشتی صدچندان بهتر و بالاتر از بهشتی که در آغاز در آن سکنی داشته، بدان هبوط کرده است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

.

نویسندگان [English]

  • . . 1
  • . . 2
چکیده [English]

.

1- اسپرهم، داود (1389). «نقد حال مولانا، جستاری در نقد و تحلیل داستان پادشاه و کنیزک»، مجله‌ی مولانا پژوهی، سال اول، شماره‌ی دوم.
2- ابن ابی‌جمهور احسایی (1403). عوالی اللآلی، به همت آیت‌الله حاج شیخ مجتبی اراکی، قم، انتشارات سیدالشهدا.
3- تدین، مهدی (1384). «تفسیر و تأویل نخستین مثنوی»، مجله‌ی دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، دوره‌ی دوم، شماره‌ی 41.
4- رنجبر، ابراهیم (1390). «تحلیل داستان شاه و کنیزک در مثنوی معنوی»، نشریه‌ی گوهر گویا، دوره‌ی اول، شماره‌ی 3.
5- زرین‌کوب، عبدالحسین (1378). پله‌پله تا ملاقات خدا، تهران، انتشارات علمی.
6- -------، -------- (1368). سرّ نی، تهران، انتشارات علمی.
7- -------، -------- (1384). نردبان شکسته، تهران، نشر سخن.
8- زمانی، کریم (1384). شرح جامع مثنوی معنوی، تهران، انتشارات اطلاعات.
9- سروش، عبدالکریم (1378). اوصاف پارسایان، تهران، مؤسسه‌ی فرهنگی صراط.
10- ----، ------- (1379). قمار عاشقانه، تهران، مؤسسه‌ی فرهنگی صراط.
11- سلماسی‌زاده، جواد (2536). شرح چهار تمثیل مثنوی معنوی، تبریز، انتشارات دانشگاه تبریز.
12- طغیانی، اسحاق (1371). «سمبولیسم در کلام مولوی و تحلیل داستان شاه و کنیزک»، فصل‌نامه‌ی دانشکده‌ی علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس، دوره‌ی اول، شماره‌ی 8.
 13- عطار نیشابوری (1381). منطق الطیر، به اهتمام سید صادق گوهرین، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
14- فروزانفر، بدیع‌الزمان (1377). شرح مثنوی شریف، تهران، انتشارات زوار.
15- مشاوری، زهره. نصراصفهانی، محمدرضا. هاشمی، سیدمرتضی (1391). «مقایسه‌ی تحلیلی رمان سیذارتا با حکایت شیخ صنعان»، نشریه‌ی ادبیات تطبیقی، دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، سال سوم، شماره‌ی 6.
16- مولوی (1383). کلیات شمس تبریزی، مطابق نسخه‌ی تصحیح‌شده‌ی بدیع‌الزمان فروزانفر، تهران، انتشارات صدای معاصر.
17- ---- (1381)؛ مثنوی معنوی، به اهتمام دکتر توفیق ه. سبحانی، تهران، انتشارات روزنه.