«عناصر مضمون آفرین در پنجاه غزل برگزیده از بیدل‌«

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری،گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد علوم وتحقیقات ، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 استاد گروه زبان وادبیات فارسی، دانشکده ادبیات فارسی وزبانهای خارجی . دانشگاه علامه طباطبایی(ره)

چکیده

  بیدل دهلوی  شاعر معروف سبک هندی ، به منظور مضمون آفرینی، از هر شیء یا پدیده ای که در طبیعت می‌دیده بهره گرفته است تا اصول عرفانی، ارزشهای ‌اخلاقی و سنت‌های‌عاشقانه را که همواره در متون ادبی موضوع سخن بوده است  با تصاویری متنوع، بازآفرینی نماید. تداعی معانی در این میان نقش بسزایی دارد  و شبکه‌هایی از تصاویر را ایجاد می‌کند که  از سنت‌های شعری سبک هندی است، دراین مقاله به معرفی سه گروه از عناصر مضمون آفرین در پنجاه غزل از بیدل و شیوۀ مضمون آفرینی شاعر از آنها پرداخته ایم.گروه نخست، عبارتند از اشیاء نوساخته مانند آینه‌های شیشه‌ای، ظروف‌چینی، عینک، تفنگ- گروه دوم، عناصر عمومی شامل پدیده‌هایی مانند آبله و حباب یا شیئی مانند بوریاست  گروه سوم؛عناصرهنری مانند سواد ، تصویر، نسخه. نگاه ژرف اندیش و تخیل نیرومند شاعر، به کشف روابطی پنهانی میان اشیاء و پدیده‌ها می‌انجامد که شاعر را به استفاده از اسلوب معادله، ناگزیر می‌سازد، آینه در گروه نخست از این بن‌مایه ها  بیشترین بسامد را دارد، در گروه دوم؛ بوریا و درگروه سوم هنر نقاشی داری بیشترین بسامد است. کوشش بیدل در مضمون آفرینی بر ارشاد وتهذیب استوار است وبر وارستگی تاکید ویژه دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

.

نویسندگان [English]

  • . . 1
  • . . 2
1
2
چکیده [English]

.

احتشامی(هونه‌گانی)، خسرو.سیاوش احتشامی هونه گانی(1390)، مجری معانی(تعریف نگاری واژه های هنری و صناعتی در متون عصرصفوی)، تهران: سورۀ مهر.
بیدل دهلوی، ابوالمعانی میرزاعبدالقادر(1389). کلیات .خسته، خال محمد و خلیل الله خلیلی، به اهتمام بهمن خلیفه بناروانی،(ج1/1،2/1)،تهران: طلایه.
حسن پور آلاشتی، حسین(1384) طرز تازه (سبک شناسی غزل سبک هندی)،تهران: سخن.
 خرمشاهی، بهاءالدین(1388). دیوان حافظ،تهران: فرزان روز.
خرمی، حسین(1384). ضرب المثل های منظوم، تهران: امام عصر (عج).
دهخدا، علی اکبر(1373). لغت‌نامه،ج: 7،5 تهران:موسسۀ انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
رادفر،ابوالقاسم. هیواحسن پور(1392). چراغ‌های مرده نقدی بر تصحیح دیوان بیدل دهلوی از اکبر بهداروند، کهن نامه ادب‌پارسی،دوره شماره 1.
زمانی، کریم (1389)، شرح جامع مثنوی‌ معنوی. دفتراول،تهران: اطلاعات
سجادی، سید جفعر(1379)، فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی،تهران: طهوری.
شفیعی کدکنی، محمد رضا (1371)، شاعر آینه‌ها، تهران: آگه.
طباطبایی، سید مهدی (زمستان1393)، بن‌مایۀ حباب و شبکۀ تصویرهای آن در غزلیات عبدالقادر بیدل دهلوی، فصلنامۀ متن پژوهی ادبی، دورۀ 18، شمارۀ ‌62‌.
غلامرضایی، محمدرضا(1381)،سبک شناسی شعرپارسی از رودکی تا شاملو.تهران: جامی
قلیچ خانی، حمید رضا.(1389)،اصطلاحات نسخه پردازی در دیوان بیدل دهلوی.مرکز تحقیقات فارسی، را یزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران.
قلیچ خانی، حمید رضا.(1392)،زر افشان( فرهنگ اصطلاحات و ترکیبات خوشنویسی،کتاب آرایی و نسخه پردازی)، تهران: فرهنگ معاصر.
کاظمی، محمد کاظم(1388)،گزیدۀ غزلیات بیدل، تهران: عرفان (محمد ابراهیم شریعتی افغانستانی).
کشانی، خسرو(1371)،اشتقاق پسوندی در زبان فارسی امروز،تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
کلینی رازی، ابو جعفر محمد بن یعقوب بن اسحاق(1302)،اصول‌کافی، ج3، (نسخۀ خطی) مشهد: کتابخانه جامع گوهرشاد.
 گلچین معانی، احمد (1373)، فرهنگ اشعار صائب، ج1،2، تهران: امیرکبیر .
مایل هروی، نجیب (1379)،تاریخ نسخه‌پردازی و تصحیح انتقادی نسخه‌های خطی، تهران: کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
وحیدیان کامیار، تقی(1385)،مضمون آفرینی و نکته پردازی در غزل (از قرن نهم به بعد)مجله شعر.شماره46.
هجویری، ابوالحسن علی بن عثمان(1386)،کشف المحجوب، تصحیح: محمودعابدی، تهران: سروش 
هروی، حسینعلی(1386)، شرح غزل‌های حافظ،تهران: فرهنگ نشرنو.