1
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه رازی کرمانشاه
2
دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه رازی کرمانشاه
چکیده
حافظ به دلیل انتقاد از اوضاع نابسامان زمانه، از شاعران مخالف‌خوانی محسوب می‌شود که با بهره‌گیری از امکانات زبانی، به دفاع از هنجارهای اخلاقی و اجتماعی پرداخته است. هدف این مقاله، بررسی و تحلیل نقش دستوری «منادا» در مخالفخوانیهای اجتماعی حافظ است که با استفاده از شیوۀ توصیفی ـ تحلیلی انجام گرفته است. نتیجۀ این تحقیق نشان می‌دهد که حافظ مهمترین شگرد خود را در استفاده از منادا با ایجاد دو گروه: مناداهای محبوب و مناداهای منفور به کار بسته است؛ او ابتدا با استفاده از منادا موجب جلب توجه مخاطب می‌شود و سپس به کمک جملههای دارای نقش ترغیبی (امری، خبری، پرسشی، التزامی، شرطی و بازدارنده) که پس از منادا قرار میگیرند، به انتقال پیام و انگیزش مخاطب میپردازد؛ با توجه به اینکه جملات پس از منادا معمولاً حامل پیام مهمی از سوی گوینده هستند، حافظ نقش ترغیبی زبان را در این گونه از جملات که بیشتر دارای درون‌مایه‌های سیاسی- اجتماعی هستند، در خدمت مبارزۀ بیامان با ریا و ریاکاران قرار داده است.
)