اَژدَها نماد کدام خشک‌سالی؟

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری زبان و ادب پارسی دانشگاه بیرجند.

چکیده

اَژدَها در داستان­های اسطوره­ای ایران، نماد گجستگی بویژه نماد خشک­سالی است. پژوهش­گران، نبرد پهلوان و اَژدَها را نماد نبردِ ترسالی با خشک­سالی می­دانند. در این جستار انگاره­ای دیگر دربارۀ سرشت برخی اَژدَهایان در داستان­های اساطیری به پیش کشیده­می­شود. چکیدۀ سخن این است که اگرچه اَژدَها در اساطیر، نماد خشکی است؛ در برخی داستان­هایِ اَژدَهااوژنی، گزاره­هایی است که نشان­می­دهد اَژدَها نمادِ خشکیِ سرمایی است نه خشکیِ گرمایی؛ زیرا در آن داستان­ها، اَژدَها با زندانی­کردن آب، بر آن چنبره­­می­زند. با کشته­شدن اَژدَها، آب روان­می­شود و گیاهان سربرمی­آورند و این می­تواند نماد شکستِ کوه­های یخینِ باستانی و آب شدن یخ­ها باشد. گزارش­های فردوسی با یافته­های زمین­شناسان و پژوهندگان گروه جغرافیای طبیعی، بسیار هم­خوان است و نشان­می­دهد که اَژدَها با یخبندان­های دورۀ کواترنری پیوندی استوار دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

.

نویسنده [English]

  • . .
چکیده [English]

.

اوستا (1385). گزارش و پژوهش: جلیل دوستخواه، دو جلد، تهران: مروارید.
اسپرهم، داود (1392). «آز در شاهنامه»، راسخون، 850017rasekhoon. Net/ article/ show/
آیدنلو، سجاد (1382). «نشانه­های سرشت اساطیری افراسیاب در شاهنامه»، پژوهش­‌های ادبی، شمارۀ 2.
اذکایی، پرویز (1365). «ایندرا هندی»، نشریۀ چیستا، شمارۀ 33.
ارداویراف­نامه (1372). ترجمۀ رحیم عفیفی، تهران: توس.
اسماعیل­پور، ابوالقاسم (1393). اسطوره، بیان نمادین، تهران: سروش.
بازرگان، محمّدنوید (1388). «آب و افراسیاب»، پژوهشنامۀ ادب­ حماسی، سال 5، شمارۀ 8.
بهار، مهرداد (1374). جستاری چند در فرهنگ ایران، تهران: فکر روز.
بهار، مهرداد  (1376). پژوهشی در اساطیر ایران، تهران: آگاه.
بهار، مهرداد  (1384). از اسطوره تا تاریخ، تهران: چشمه.
پورداوود، ابراهیم (1336). یادداشت­های گاثاها، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
پورداوود، ابراهیم (1377). یشتها، تهران: اساطیر.
پیرنیا، حسن، و عباس اقبال آشتیانی (1388). تاریخ ایران، چاپ ششم، تهران: بهزاد.
جنیدی، فریدون (1385). زندگی و مهاجرت نژاد آریا، تهران: انتشارات بلخ.
خالقی­مطلق، جلال (1987). «ببربیان، رویین­تنی و گونه­های آن 2»، ایران­نامه، سال­ششم.
رستگارفسائی، منصور (1365). اَژدَها در اساطیر ایران، تهران: توس.
رضایی­دشت­ارژنه، محمود (1388). «بازتاب نمادین آب در گسترۀ اساطیر»، ادبیات عرفانی و اسطوره­شناختی، سال 5، شمارۀ 16.
روایت پهلوی (1367). ترجمۀ مهشید میرفخرایی، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
سرکاراتی، بهمن (1385 الف). «پهلوان اژدرکش در اساطیر و حماسۀ ایران»، سایه­های شکار شده، تهران: طهوری.
سرکاراتی، بهمن (1385 ب). «بنیان اساطیری حماسۀ ملی ایران»، سایه­های شکار شده، تهران: طهوری.
سرکاراتی، بهمن (1385 ج). «رستم یک شخصیت تاریخی یا اسطوره­ای؟»، سایه­های
شکار شده
، تهران: طهوری.
شوالیه، ژان و آلن گربران (1378). فرهنگ­ نمادها، ترجمۀ­ سودابه فضایلی، تهران: جیحون.
شهرویی، سعید (1392). «نگاهی دیگر به ناسازواری میان اَژدَهاکشی رستم و اَژدَهاپیکری درفش وی»، مجلۀ شعرپژوهی، سال 5، شمارۀ 3.
صفا، ذبیح­الله (1383). حماسه­سرایی در ایران، چاپ سوم، تهران: فردوس.
فردوسی، ابوالقاسم (1366). شاهنامه، به کوشش جلال خالقی­مطلق، ج 1، نیویورک: Bibliotheca persica.
فردوسی، ابوالقاسم (1369). شاهنامه، به  تصحیح جلال خالقی­مطلق، ج 2، کالیفرنیا: انتشارات مزدا.
فرنبغ­دادگی (1385). بندهش، گزارنده: مهرداد بهار، چاپ سوم، تهران: توس.
فره­وشی، بهرام (1379). ایرانویج، تهران: دانشگاه تهران.
کریستن­سن، آرتور (1381). نمونه­های نخستین انسان و نخستین شهریار در تاریخ‌
افسانه­­ای ایرانیان
، ترجمۀ ژاله آموزگار و احمد تفضلی، تهران: چشمه.
کزّازی، میرجلال­الدین (1366). «سهراب و سیاووش: گومیچشن و ویچارشن»، چیستا، شمارۀ 45.
کزّازی، میرجلال­الدین (1379). نامۀ باستان، جلد یک، تهران: سمت.
کزّازی، میرجلال­الدین  (1385). نامۀ باستان، جلد دو، تهران: سمت.
کزّازی، میرجلال­الدین (1386). نامۀ باستان، جلد سه، تهران: سمت.
کزّازی، میرجلال­الدین (1387). نامۀ باستان، جلد شش، تهران: سمت.
کزّازی، میرجلال­الدین (1388). «رخش و آذرگشسپ»، زبان و ادب پارسی، دورۀ 13، شمارۀ 41.
کویاجی، جهانگیر کوورجی (1380). بنیادهای اسطوره و حماسۀ ایران، گزارش و ویرایش: جلیل­ دوستخواه، تهران: آگه.
مینوی­خرد (1354). ترجمۀ احمد تفضلی، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
نسرین، عصمت (1374). «ارزش تاریخی شاهنامه»، نمیرم از این پس که من زنده­ام، به ­کوشش غلام­رضا ستوده، تهران: دانشگاه تهران.
نصراصفهانی، محمّدرضا و طیبه جعفری (1388). «کنون زین سپس هفت­خان آورم»، گوهر گویا، سال 3، شمارۀ 4.
نعمت­الهی، فاطمه، و محمدحسین رامشت (1384). «آثار یخساری در ایران»، فصلنامۀ مدرس علوم انسانی، دورۀ 9، شمارۀ 4.
واحددوست، مهوش (1379). نهادینه­های اساطیری در شاهنامۀ­فردوسی، تهران: سروش.
ویدن­گرن، گئو (1377). دین­های ایران، ترجمۀ منوچهر فرهنگ، تهران: آگاهان ایده.
هاشمی، نرگس، علی­رضا عاشوری، منصور علی آبادیان و محمدحسین محمودی قرایی (1394). «مطالعۀ بقایای پستانداران کوچک رسوبات کواترنری غارهای یافته و کانی میکائیل و مفهوم دیرینه­اقلیم­شناسی آن­ها»، فصلنامۀ علوم زمین، سال 24، شمارۀ 95.
هینلز، جان راسل (1387). شناخت اساطیر ایران، ترجمۀ ژاله آموزگار و احمد تفضلی، تهران: چشمه.
یاحقی، محمدجعفر، و فرزاد قائمی (1387). «رمز و نمادپردازی در شاهنامۀ فردوسی»، اسطوره، متن هویت­ساز، تهران: علمی و فرهنگی.
یارشاطر، احسان (1330). «ایندرا»، نشریۀ یغما، سال چهارم، شمارۀ دهم.
یاوری، حورا (1374). روانکاوی و ادبیات، تهران: ایران.
یمانی، مجتبی، علی­اکبر شمسی­پور و مریم جعفری اقدم (1390). «بازسازی برف­ مرزهای پلیوستوسن در حوضۀ جاجرود»، پژوهش­های جغرافیای طبیعی، دورۀ 43، شمارۀ 76.
یمانی، مجتبی، ابراهیم مقیمی، قاسم عزیزی و کاوه باخویشی (1392). «تعیین قلمروهای مورفوکلیماتیک هولوسن در بلندی­های غرب استان کردستان»، پژوهش­های جغرافیای طبیعی، سال 45، شمارۀ 4.