تحلیل فرایند شاعرانه‌ی نظریه‌ی دگرگون‌سازی عمرخیام

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

استادیار زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه ولایت، ایرانشهر

چکیده

این پژوهش مبتنی بر نظریه­ی دگرگون­سازی است. اصولاین نظریه به طرزی گسترده می­کوشد تا با بهره­جویی از شگردهایی از جمله : زبان غیرتخاطبی وتعریضی، اندیشه­های اپیکوری و نوستالژیکی و تمرکز در خوشایند­سازیِ زمان حال،مناسبات فکری مرموز ساختارها و گفتمان­ها را تبیین کند.از سویی مد نظر دارد تاابعاد دلهره­های عمیق اجتماعی انسان اندیش­مند را به عنوان وجدانی آگاه نیز آشکار سازد. از این رو، با چنین نگاهی خیام و رباعیاتش مورد  تامل و خوانش قرار گرفته است. این جستارکوشیده است تا با استفاده از این رویکرد پاسخ این پرسش­ها را با روش مطالعه­ی کتابخانه­ای به شیوه­ی تحلیلی غیر­گزینشی داده­ها بیابد که: آیا می­توان نسبتی معنادار بین رباعیات و اندیشه­های اپیکوری و زبان خوش­باشانه با دگرگون­سازی متصوّر بود؟آیا تمرکز و توجّه خیام به زمان حال می­تواند نقطه­ی ثقلی برای دگرگون­سازی تلقّی شود؟ سرانجام مجموعه­ی یافته­ها مبین این است که خیام با سرودن رباعیات، ضمن  آگاهی بخشی نسبت به اوضاع فکری و فرهنگ سیاسی – دینی، نظام تعامل و روابط پیدا و پنهان سیاست و فقاهت عصرش را یه شیوه­یی خلاف ذهنیت حاکم بر جامعه نقد کرده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

.

نویسنده [English]

  • . .
چکیده [English]

.

-آنژل، پاسکال. (1386). «فلسفه­ی تحلیلی در فرانسه». ترجمه­ی منوچهر بدیعی. ارغنون شماره­ی 7/8. تهران: فرهنگ و ارشاد اسلامی.صص397-403.
- ابراهیمی دینانی، غلامحسین.(1392). دفتر عقل و آیت عشق.ج اول.تهران: طرح نو.
-اسکارپیت، روبر. (1387). جامعه­شناسی ادبیات. ترجمه­ی مرتضی کتبی. تهران: سمت.
-بابک­معین، مرتضی. (1389). زیبایی­شناسی نفی در آثار مالارمه. تهران: علم.
- باقری خلیلی، علی اکبر(1388)."مبانی عیش و خوش دلی در غزلیات حافظ".فصل نامه­ی پژوهش­های ادبی. سال6. شماره 24.صص9-34.
-بلخی، جلال­الدین محمّد. (1369). مثنوی. تصحیح و تحلیل محمّد استعلامی. دفتر اوّل و پنجم. تهران: زوّار.
-بودون، ریمون و فرانسوا بوریکو. (1385). فرهنگ جامعه­شناسی انتقادی. ترجمه­ی عبدالحسین نیک­گهر. تهران: فرهنگ معاصر.
-بوردیو، پی­یر. (1390). تمایز، نقد اجتماعی قضاوت­های ذوقی. ترجمه­ی حسن چاوشیان. تهران: ثالث.
-بویل، ج.آ. (1380). تاریخ ایران کمبریج. ترجمه­ی حسن انوشه. ج 5. تهران: امیرکبیر.
-بهرام­پور. شعبان­علی. (1379). «درآمدی بر تحلیل گفتمان، گفتمان و تحلیل گفتمانی». (مجموعه­ی مقولات). به اهتمام محمّدرضا تاجیک. تهران: فرهنگ گفتمان. صص 38-19.
-پوینده، محمّد­جعفر. (1377). «درآمدی بر جامعه­شناسی ادبیات» (مجموعه­ی مقالات). چاپ اوّل. تهران: نقش­جهان.
-تنکابنی و بیداد. (1382). شناخت مفاهیمِ سازگار با توسعه در فرهنگ و ادب فارسی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
-تنهایی، حسین. (1393). نگاهی جامعه­شناختی بر اشعار فروغ فرخ­زاد. تهران: بهمن­برنا.
-حدیدی، جواد. (1373). از سعدی تا آراگون. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
-حق­شناس، محمّد­علی، حسین سامعی و نرگس انتخابی.(1386). فرهنگ معاصر هزاره انگلیسی-فارسی. تهران: فرهنگ معاصر.
-خیام، عمر­بن­ابراهیم. (1385). رباعیات. تصحیح و تحشیه­ی محمّد­علی فروغی و قاسم غنی. تهران: اساطیر.
-راشد­محصل، محمّدضا. (1385). «پیش­گفتار، خیام­شناخت» (مجموعه مقالات). دفتر نخست. چاپ اوّل. تابستان. دانشگاه فردوسی مشهد.
-رویانی، جواد. (1379). مقدّمه­ی مترجم، خروش خم­ها، نقدی بر رباعیات خیام. پاراماهان یوگاندا. تهران: روزگار.
-ریچاردز، آی.ا. (1375). اصول نقد ادبی. ترجمه­ی سعید حمیدیان. تهران: علمی و فرهنگی.
-سارتر، ژان­پل. (1356). ادبیات چیست؟. ترجمه­ی ابوالحسن نجفی و مصطفی رحیمی. تهران: کتاب زمان.
-شفیعی­کدکنی، محمّدرضا. (1366). صور خیال در شعر فارسی. تهران: آگاه.
-صفا، ذبیح­الله. (1336). تاریخ علوم عقلی در تمدّن اسلامی. ج 1. تهران: دانشگاه تهران.
_______. (1368). تاریخ ادبیات ایران. ج 1. خلاصه­ی جلد اوّل و دوم. تهران: ققنوس.
-صرفی، محمدرضا.(1388)."بررسی کارکردهای نمادین زمان در شعر عرفانی با تکیه در دیوان حافظ. شماره25.صص93-113.
-غیاثی، محمّد­تقی. (1382). نقد روان­شناختی متن ادبی. تهران: نگاه.
- فروغی، محمدعلی و قاسم غنی.(1385). مقدمه­ی رباعیات عمر خیام. تهران: اساطیر.
-فولادوند، محمّدمهدی. (1378). خیام­شناسی. تهران: مؤسسه­ی فرهنگی الست­فردا.
-قنبری، محمّد­رضا. (1385). عطار و خیام. در مجموعه مقالات خیام­شناخت. گرد­آورنده محمّدرضا راشد­محصل. مشهد: دانشگاه فردوسی.صص53-66.
-گرمس، آلژیر داس ژولین. (1389). نقصانِ معنا. ترجمه و شرح حمید­رضا شعیری. تهران: علم.
-گلدمن، لوسین. (1377). درآمدی بر جامعه­شناسی ادبیات. گزیده و ترجمه­ی محمّدجعفر پوینده. تهران: نقش­جهان.
-________. (1382). نقد تکوینی. ترجمه­ی محمّد­تقی غیاثی. تهران: نگاه.
-لوویت، کارل. (1389). از هگل تا نیچه. انقلاب در اندیشه­ی سده­ی نوزدهم. ترجمه­ی حسن مرتضوی. مشهد: نیکا.
ماگفال، هالدین. (بی­تا). سه یار دبستانی، خیام، نظام­الملک، حسن صباح و پیدایش فرقه­ی اسماعیلیه. ترجمه­ی عبدالله وزیری و اسدالله طاهری. تهران:کتاب فروشی فروغی.
-مقدادی، بهرام. (1378). فرهنگ اصطلاحات نقد ادبی از افلاطون تا عصر حاضر. تهران: فکرروز.
- مکاریک،ایرنا ریما.(1388).دانش­نامه­ی نظریه­های ادبی معاصر. ترجمه­ی مهران مهاجر و محمد نبوی.تهران:آگه.
- مولوی، جلال الدین محمد.(1369).مثنوی. تصحیح و تحلیل و توضیح محمد استعلامی. دفتراول و پنجم.تهران: زوار.
-نصر، سیّد­حسن. (1382). سه حکیم مسلمان. ترجمه­ی احمد آرام. تهران: علمی و فرهنگی.
-یکانی، علی­اصغر. (1385). «نادره­ی ایّام، حکیم عمر­خیام و رباعیات او در خیام­شناخت». (مجموعه مقالات). گرد­آورنده محمّدرضا راشد­محصل. مشهد: دانشگاه فردوسی.صص85-105.
-یوحنان، جان­دی. (1385). گستره­ی شعر پارسی در انگلستان و امریکا. ترجمه­ و تحقیق احمد تمیم­داری. تهران: روزنه.