بررسی تطبیقی نقش اسطوره‌ای «آب» در داستان کوراوغلو با شاهنامة فردوسی و روایات شفاهی آن

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تبریز

2 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

چکیده

اساطیر و حماسه ارتباطی تنگاتنگ با هم دارند، از این‌رو برای شناخت آثار حماسی باید عناصر اسطوره‌ای را نیک شناخت. یکی از این عناصر اسطوره‌ای که رمز هستی است و با اساطیر آفرینش، پیوندی ناگسستنی دارد، اسطورة «آب» است. این عنصر که به عنوان یکی از عناصر متضاد چهارگانة جهان مادی در نزد اکثر ملل، مظهر جاودانگی و تداوم حیات است، دارای نقش اسطوره‌ای گشته است. در داستان کوراوغلو نقش اسطوره‌ای آب در کنار کوه وآتش برجسته است. اسبان اسطورهای برآمده از آب، گذر از آب، قوشابولاغ که قهرمان داستان را فره‌مند می‌کند و او را قدرت بازو، نعرة پهلوانی و هنر خنیاگری می‌بخشد با آب حیات ارتباط دارد، اگرچه نمود دیگر آب حیات را در آخر داستان می‌بینیم که کوراوغلو با خوردن آن به چهل تنان می‌پیوندد. نقش مشترک آب در داستان کوراوغلو و شاهنامۀ فردوسی و روایت‌های شفاهی آن حماسی ملی ملت‌های ترک زبان، نشان از ارتباط تنگاتنگ و ظریف فرهنگ‌ها با یکدیگر دارند. این مقاله به مقایسة اسطورة آب در داستان حماسی کوراوغلو و شاهنامۀ فردوسی و روایت‌های شفاهی می‌پردازد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

.

نویسندگان [English]

  • . . 1
  • . . 2
1 .
2 .
چکیده [English]

.

  1. قرآن مجید
  2. آموزگار، ژاله، 1374، تاریخ اساطیری ایران، چاپ چهارم، تهران: سمت.
  3. الیاده، میرچا، 1372، رساله در تاریخ ادیان، ترجمة جلال ستاری، تهران: سروش.
  4. ــــــــــ، 1375، مقدس و نامقدس، م. نصرالله زنگویی، تهران: سروش.
  5. انجوی شیرازی، سیدابوالقاسم، 1363، فردوسی نامه، تهران: علمی.
  6. اوزون، انور، 1388، کوراوغلو در ادبیات ملل، تألیف و ترجمه داریوش عاشوری، تبریز، انتشارات ندای شمس.
  7. اوستا، 1384، گزارش و پژوهش جلیل دوستخواه، 2 ج، چاپ نهم، تهران: مروارید.
  8. بهار،محمد تقی، 1376، پژوهشی در اساطیر ایران، تهران، آگاه
  9. ـــــــــــ، 1386، از اسطوره تا تاریخ، گردآورنده و ویراستار ابوالقاسم اسماعیل‌پور، چاپ پنجم، تهران: نشر چشمه.
  10. ـــــــــــ، 1387، ادیان آسیایی، چاپ هفتم، تهران، نشر چشمه.
  11. تهماسب، محمدحسن، 1382، کوراوغلو، کؤچورن: م. کریمی، تهران: انتشارات اندیشة نو.
  12. خالقی مطلق، جلال، 1381، سخن‌های دیرینه، به کوشش علی دهباشی، تهران: نشر افکار.
  13. رئیس‌نیا، رحیم، 1366، کوراوغلو در افسانه و تاریخ، تبریز، انتشارات نیما.
  14. رستگار فسایی، منصور، 1383، پیکره‌گردانی در اساطیر، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات ایرانی.
  15. رسمی، سکینه، 1379، نوای غیب در پردة راز، تهران: انتشارات بازشناسی اسلام و ایران.
  16. رسمی، سکینه، عاتکه رسمی، 1395، منظومۀ کوراوغلو، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی و بنیاد پژوهشی شهریار.
  17. رضی، هاشم، 1346، فرهنگ نام‌های اوستا، تهران: فروهر.
  18. ژیران، فلیکس، گ. لاکوئه، لوئی ژوزف دلاپورت، 1375، اساطیر آشور و بابل، ترجمة ابوالقاسم اسماعیل‌پور، تهران: فکر روز.
  19. ساندرزمان، ک.، 1378، گیلگمش، ترجمة داود منشی‌زاده، تهران، جاجرمی.
  20. سرکاراتی، بهمن.، 1385، سایه‌های شکار شده، تهران: طهوری.
  21. سیوطی، جلال‌الدین، 2010، الدرالمنثور، بیروت، دارالفکر.
  22. شوالیه، ژان، آلن گربران، 1378، فرهنگ نمادها، ترجمة سودابه فضایلی، تهران: جیحون.
  23. عناصری، جابر، 1387، شناخت اساطیر ایران براساس طومار نقالان، چاپ اول، تهران: سروش.
  24. فردوسی، ابوالقاسم، 1384، شاهنامه، چاپ مسکو، به تصحیح سعید حمیدیان، تهران
  25. کریستی، آنتونی، 1373، شناخت اساطیر چین، ترجمة محمدحسین باجلان فرخی، تهران: اساطیر.
  26. کوپر، جی. سی.، 1379، فرهنگ مصور نمادهای سنتی، ترجمة ملیحه کرباسیان، تهران: فرشاد.
  27. گورین، ویلفرد، ال؛ ارل. جی. لیبر؛ جان. ار. ویلینگهام، لی، ورگان. 1377، راهنمای رویکردهای نقد ادبی، ترجمه‌ی زهرا میهن‌خواه، چاپ سوم، تهران: انتشارات اطلاعات.
  28. واحددوست، مهوش، 1379، نهادینه‌های اساطیری در شاهنامه، تهران: صدا و سیما.
  29. ورمازرن، مارتن یوزف، 1372، آیین میترا، ترجمة بزرگ نادرزاد، تهران: چشمه.
  30. یونگ، کارل گوستاو، 1378، انسان و سمبل‌هایش، ترجمة محمود سلطانیه، تهران، جام.
    1. Karakurt, Deniz, Agustos 2011, Tūrk Sōylence Sōzlūgū, Agiklamali ansiklipedik mitoloji sōzlūgv, Turkiye
    2. Buyuk yildirim, Ayşe, 2013, Kulturumuzde ve Edebiyatimizda su

مقاله‌ها

  1. اسماعیل پور، ابوالقاسم، 1381، تیرما، سیزه شو (جشن تیرگان و اسطوره تیشتر) نامة علوم انسانی، دورة1، شمارة1.
  2. خالقی مطلق، جلال، 1361، فرامرزنامه، ایران‌نامه، اوّلین شماره.
  3. رسمی، عاتکه، 1392، بررسی تطبیقی داستان‌های رستم و کوراوغلو، فصلنامة فرهنگ و ادبیات عامه، دورة 1، شمارة 2.
  4. ـــــــــــــــــــ، 1393، بررسی ویژگی‌های رخش رستم و قیرات کوراوغلو، همایش پیوندهای ادبی و زبان ایران و ترکیه.
  5. رسمی، عاتکه، رسمی، سکینه، 1394، بررسی تطبیقی آموزه‌های اخلاقی در شاهنامه فردوسی و داستان کوراوغلو، پژوهشنامة حماسی، شمارة 1.
  6. ـــــــــــــــــــــــــــــ، 1394، پیوند عشق و حماسه در شاهنامة فردوسی و داستان کوراوغلو، نشریة اسطوره‌شناختی و عرفان دانشگاه آزاد، شمارة 11.
  7. ــــــــــــــــــــــــــــ، 1395، مقایسه نبرد پدر و پسر در داستان‌های «رستم و سهراب» و «کوراوغلو و کرداوغلو»، فصلنامة فرهنگ و ادبیّات عامّه، سال چهارم، شمارة 11.
  8. شرکت مقدم، صدیقه، 1388، مطالعة ادبیات تطبیقی، نشریه تطبیقی مکتب‌های ادبیات، سال سوم، شماره12.
  9. شریفیان، مهدی، اتونی، بهزاد، 1390، کهن نمونة آب و کارکرد آن در اسطوره و حماسه، فصلنامه علمی پژوهشی زبان و ادب فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج، سال سوم، شماره 9.
  10. طغیانی، اسحاق، قربانی، رحمان، 1390، بررسی و تحلیل بازتاب اساطیری آب در شاهنامه فردوسی، کهن‌نامة ادب پارسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال دوم، شمارة اول، بهار و تابستان.
  11. عدنانی، مسعود، 1379، اسطورة آب و بازتاب آن در داستان رستم و اسفندیار، مجلة چیستا، مهر 1379، شمارة 171.
  12. محسنی‌نیا، ناصر، امیری‌فر، عاطفه، 1393، از هیرمند تا تیبر، رمزگشایی اسطوره‌ای آب در شاهنامه و انه اید، نشریه علمی- پژوهشی ادب و زبان دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه کرمان، سال 17، شمارة 35.
  13. یاحقی، محمدجعفر، 1388، تحلیل نقش نمادین آب و نمودهای آن در شاهنامة فردوسی براساس روش نقد اسطوره‌ای، جستارهای ادبی، دورة 42، شمارة 2.