نشانه‌های اساطیری گیو در شاهنامه

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

استادیار، دانشگاه شهید باهنر کرمان

چکیده

شواهد زیادی در شاهنامه و متون دورۀ میانه وجود دارد که نشان می‌دهد گیو، پهلوان بزرگ شاهنامه سرشتی ایزدینه دارد و ریشه‌های او به عصر کهن هندوایرانی باز می‌گردد. ویو، ایزد باد، از خدایان ارتشتار هندوایرانی است که در فرهنگ ایرانی دو پاره شد و پارۀ نیک آن وایِ وه نام گرفت. در برخی از داستان‌های شاهنامه که گیو در آنها نقش اصلی دارد مانند آوردن کیخسرو از توران به ایران، تسخیر دژ بهمن و نبرد کاس‌رود نشان می‌دهد که این شباهت‌ها فراتر از یک رابطۀ تصادفی است و ریشه در سرشت یگانۀ ویو و گیو دارد. در این داستان‌ها، پارة دیگر ویو، وای بد به صورت بادهای سرد و مرگزا، اهریمن و افراسیاب در برابر گیو قرار می‌گیرد. همچنین، قوانین حاکم بر تحولات واجی نشان می‌دهد که واژة ویو در گذر زمان می‌تواند به واژۀ گیو دگرگون شود که خود تأییدی بر فرض این پژوهش است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

.

نویسنده [English]

  • . .
Assistant professor, Shahid Bahonar university of Kerman
چکیده [English]

.

1-     آذرانداز، عباس؛ باقری، معصومه (1394). «نگاهی زیباشناختی به صفت­های هنری سرودهای مانوی». مجموعه مقالات دومین همایش بین‌المللی زبان‌ها و گویش‌های ایرانی. تهران: مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی.
2-     آذرانداز، عباس (1396). «درآمدی بر زیبایی­شناسی یشت­ها». تهران: نامۀ فرهنگستان، ویژه‌نامه زبان‌ها و گویش‌های ایرانی، 1397، ش 7.
3-     آیدنلو، سجاد ( 1382). « نشانه های اساطیری افراسیاب در شاهنامه». فصلنامه پژوهش های ادبی، ش2، پاییز و زمستان.
4-     آیدنلو، سجاد (1386). از اسطوره تا حماسه: هفت گفتار در شاهنامه پژوهی. مشهد: جهاد دانشگاهی.
5-     آیدنلو، سجاد ( 1390) « افراسیاب». فردوسی و شاهنامه سرایی: گزیده‌ای از مقالات دانشنامه زبان و ادب فارسی. به سرپرستی اسماعیل سعادت. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
6-     ابوالقاسمی، محسن (1375). دستور تاریخی زبان فارسی. تهران: سمت.
7-     ادهم، نیما ( 1392). «بررسی تطبیقی اهریمنان خشکی در شاهنامه فردوسی و حماسه رامایانا». فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، س 9، ش 32.
8-     اصفهانی، حمزه (بی تا). تاریخ سنی ملوک الارض و الانبیاء. برلین.
9-     بازرگان، محمد نوید ( 1388) «آب و افراسیاب». پژوهشنامه ادب حماسی، س5، ش8..
10- باقری حسن کیاده، معصومه (1388). «اکوان دیو و وای اسطوره باد». مجله مطالعات ایرانی، سال هشتم، شماره شانزدهم.
11- باقری حسن کیاده، معصومه و رستگاری نژاد، سحر (1392). «وایوپرستی بر مبنای رام یشت». هفت آسمان، سال 15، شماره 59.
12- باقری، مهری (1380). واج‌شناسی تاریخی زبان فارسی. تهران: قطره.
13- بهار، مهرداد (1387). پژوهشی در اساطیر ایران. تهران: آگه.
14- بویس، مری (1377). تاریخ کیش زرتشت، ترجمۀ همایون صنعتی­زاده. تهران: صفی‌علیشاه.
15- خالقی مطلق، جلال (1390).«گیو». فردوسی و شاهنامه سرایی:  گزیده‌ای از مقالات دانشنامه زبان و ادب فارسی. به سرپرستی اسماعیل سعادت.
16- خلف تبریزی، محمد حسین (1342). برهان قاطع. به اهتمام محمد معین. تهران: ابن سینا.
17- روایت پهلوی (1390). ترجمه مهشید میرفخرایی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
18- فرنبغ دادگی (1378). بندهش، ترجمه مهرداد بهار، تهران: توس.
19- طبری، محمدبن جریر (1388). تاریخ طبری. ابوالقاسم پاینده. تهران: اساطیر.
20- فردوسی، ابوالقاسم (1386). شاهنامه. به کوشش جلال خالقی مطلق و همکاران.تهران: مرکز دایره­المعارف بزرگ اسلامی.
21- کریستن سن، آرتور (1381). کیانیان، ترجمه ذبیح الله صفا. تهران: علمی و فرهنگی.
22- ماهیار نوابی، یحیی (1374). یادگار زریران. تهران: فروهر.
23- مجمل التواریخ و القصص (1318). به کوشش محمدتقی بهار. تهران.
24- مینوی خرد ( 1364). ترجمه احمد تفضلی. تهران: توس.
25- نامورمطلق، بهمن ( 1392). درآمدی بر اسطوره شناسی: نظریه ها و کاربردها. تهران: سخن.
26- نیبرگ، هنریک ساموئل (1383). دین­های ایران باستان، ترجمۀ سیف­الدین نجم­آبادی. کرمان: دانشگاه شهیدباهنر کرمان.
27- هانزن، کورت هاینریش (1374). شاهنامۀ فردوسی ساختار و قالب، ترجمۀ کیکاووس جهانداری. تهران: فرزان روز.
28- یشت­ها (1377). ترجمۀ ابراهیم پورداوُد، تهران: اساطیر.
28- A ogmadaecha (1982). Kaikhusroo, M. JamaspAsa. Wien: O stereischen Akademie der Wissenschaften.
29-Bartholomae, C. (1961). Altiranisches wörterbuch. Berlin: Verlag von karl.
30-KHaleghi Motlagh, Djalal.(2001)." Gēv". Encyclopaedia Iranica.Vol. X. Edited by Ehsan Yarshater. NewYork: Bibliotheca Persica Press. Pp 577-578.
31-Dātestān ī Dēnīg. (1985). Mahmoud, Jaafari Dehaghi. Paris: Studia Iranica.
32-Gershevitch. Ilya (1959). the Avestan Hymn to Mitra. Cambridge: Cambridge University press.
33-Macdonell, A. A. (1917). A Vedic Reader. Oxford: Clarendon Press.
34-Panaino, Antonio (1995), Tištrya, Part I: The Avestan Hymn to Sirus. Roma: Istitto Italiano per il medio ed estremo oriente.