تحلیل اسطورة سیمرغ در شاهنامة فردوسی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی ، واحد ساوه ،دانشگاه آزاد اسلامی ، ساوه ، ایران.

2 استادیار زبان و ادبیات فارسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران

چکیده

 
سیمرغ یکی از پرندگان اساطیری است که در متون دینی زرتشتیان و سپس در حماسه‌های ایرانی حضور دارد. در میان متون حماسی، سیمرغ در شاهنامه کارکردی فعالتر و پررنگتر دارد و اساساً پرداخت بیشتری دربارة آن صورت گرفته است. در مقالة حاضر سعی بر آن شده است که به بازتاب ویژگی‎های اساطیری سیمرغ در شاهنامة فردوسی پرداخته شود. این مهم نیز با مطالعه در متون دینی زرتشتی، مانند اوستا، وندیداد، گزیده‌های زادسپرم و ترسیم سیمای سیمرغ و تطبیق آن با شاهنامه محقق شده است. در شاهنامه سیمرغ دارای دو چهرة کلی اهورایی و اهریمنی است. جنبة اهورایی سیمرغ نیز شامل کارکردهای درمانگری، توتمیستی و حمایت‌کنندگی و خبرآوری است. جنبة اهریمنی که در میان متون حماسی انحصاراً در شاهنامه از آن یادشده، در واقع نوعی از صورت تحول‎ یافتة کارکرد توتمیستی این پرنده یا شکل تغییریافته‎ای از دوگانگی رفتاری و شخصیتی او است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

.

نویسندگان [English]

  • . . 1
  • . . 2
1 .
2 .
چکیده [English]

.

  1. اسدی توسی، ابونصر علی (1317)؛ گرشاسب‎نامه، به اهتمام حبیب یغمایی، چ اول، تهران، بروخیم.
  2. اسلامی ندوشن، محمدعلی (1369)؛ داستان داستانها، چ سوم، تهران، دستان.
  3. اوستا (1374)؛ گزارش و پژوهش جلیل دوستخواه، 2ج، چ دوم، تهران، مروارید.
  4. بهار، مهرداد (1375)؛ پژوهشی در اساطیر ایران، چ اول، تهران، آگاه.
  5. حافظ، شمس‌الدین محمد (1362)؛ دیوان، تصحیح پرویز ناتل خانلری، چ دوم، تهران، خوارزمی.
  6. رستگار فسایی، منصور  (1369)؛ فرهنگ نام‌های شاهنامه، ج1، چ اول، تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  7. رستگار فسایی، منصور (1381)؛ فردوسی و هویت‌شناسی ایرانی، چ اول، تهران، طرح نو.
  8. زادسپرم پسر جوان جم (1385)؛ ورزیدگی‌های زادسپرم، تصحیح و ترجمه محمدتقی راشدمحصل، چ‎دوم، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  9. سلطانی گردفرامرزی، علی (1372)؛ سیمرغ در قلمرو فرهنگ ایران، تهران، مبتکران.

10. شایگان، داریوش (1355)؛ بت‌های ذهنی و خاطره ازلی، چ اول، تهران، امیرکبیر.

11. شعبانلو، علی‌رضا (1391)؛ «بازتاب اسطوره آفرینش آیین زروانی در داستان اکوان دیو»، فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، سال هشتم، شمارة 26، صص 109-128).

12. صفا، ذبیح الله (1369)؛ حماسه سرایی در ایران، چ پنجم، تهران، امیرکبیر .

13. عفیفی، رحیم (1374)؛ اساطیر و فرهنگ ایرانی، تهران، توس.

14. فرامرزنامه (1394)، به کوشش ماریولین فان‎زوتفِن و ابوالفضل خطیبی، چ اول، تهران، میراث مکتوب.

  1. 15.   فردوسی، ابوالقاسم (1988)؛ شاهنامه، به تصحیح جلال خالقی مطلق، شمارة 1، نیویورک، Bibliotheca Persia.

16. فرنبغ‌دادگی (1369)؛ بندهش، گزارش مهرداد بهار، چ دوم، تهران، توس.

17. کریستن‌سن، آرتور (2535)؛ آفرینش زیانکار در روایات ایرانی، ترجمه احمد طباطبائی، چ اول، تبریز، موسسه تاریخ و  فرهنگ ایران.

18. کزازی، میر جلال‎الدین (1368)؛ از گونه‏ای دیگر، چ اول، تهران، مرکز.

19. کزازی، میر جلال‎الدین (1388)؛ مازهای راز، چ سوم، تهران، مرکز.

20. کوپر، جی‌سی (1379)؛ فرهنگ مصور نمادهای سنتی، ترجمه ملیحه کرباسیان، چ دوم، تهران، فرشاد.

21. مجمل‌التواریخ (1317)؛تصحیح ملک‏الشعرای بهار، چ اول، تهران، کلالة خاور.

22. محجوب، محمد جعفر (1371)؛ آفرین فردوسی، چ اول، تهران، مروارید.

23. مختاری، محمد (1369)؛ اسطورۀ زال، چ اول، تهران، آگه.

24. مسکوب، شاهرخ (1374)؛ تن پهلوان و روان خردمند(مجموعه مقالات)، تهران، طرح نو.

25. مینوی خرد (1354)؛ ترجمه تفضلی، تقی، چ سوم، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.

26. هفت منظومه حماسی (1394)، تصحیح و تحقیق رضا غفوری، چ اول، تهران، میراث مکتوب.

27. هینلز، جان (1386)؛ شناخت اساطیر ایران، ژاله آموزگار و احمد تفضلی، چ دوم، تهران، کتابسرای بابل و چشمه.

28. یشت‏ها(1347)؛ ترجمه و تفسیر ابراهیم پورداود، ج 1، چ دوم، تهران، طهوری.