پیوند تصویری می و چهره در دیوان حافظ

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهرکرد

2 کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهرکرد

چکیده

یوری لوتمان، تأثیر شعر را حاصل برخورد نظام­هایی مختلف می­داند که به­طور همزمان در متن عمل می­کنند. البته وی از نظام تصاویر شعر سخن نگفته، ولی این نظام را نیز به دیگر نظام­های مورد نظر لوتمان می­توان افزود. کارکرد این نظام، حاصل پیوند میان تصاویر است. از این منظر، شبکة این تصاویر می­تواند دلالت­هایی معنایی و زیباشناختی نیز داشته باشد. در مقالة حاضر، با بررسی پیوند میان دو تصویر باده و چهره در شعر حافظ، پیچیدگی پیوند میان این دو تصویر در سه سطحِ وابسته­های منفرد، تصاویر ترکیبی و پیوند تصاویر در سطح بیت نشان داده شده است. با تکیه بر این پیوندها، به دلالت­هایی زیباشناختی و معناییِ نو و فراتر از دلالت‌های زبانی در دیوان حافظ می­توان دست یافت. با این نگاه، افزون بر تکنیک­های بلاغی و معنای لغوی ابیات حافظ، تکنیک­ها و معانی ثانوی حاصل از این پیوندهای تصویری را نیز می­توان دریافت. تحلیل این شبکة تصاویر شعری، بر ایدة این­همانی تصاویر در محور جانشینی تکیه داشته است.  

تازه های تحقیق

.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Figurative relations Between Wine and Face in Divan of Hafiz

نویسندگان [English]

  • Alireza Mohamadi kalesar 1
  • Shiva vakili motlagh 2
1 Assistance professor in department of Persian literature and language, Shahr-e Kord University
2 MA in Persian literature and language, Shahr-e Kord University
چکیده [English]

Poem, in Yuri Lotman’s view, is the result of conflict of the various structures which simultaneously work in a text. He has not mentioned the structure of the poetic images but we can add this structure to the other his structures. The function of the structure of the poetic images is the outcome of the connection between various images. Therefore, the net of these images can have meaning and aesthetic implications. Investigating the connection between images of wine and face in the poems of Hafiz, in this paper, we have indicated the complexity of this connection in these three levels: individual relevant images, composed images and the connection of the images in the level of couplets. According to these connections, we can find the new meaning and aesthetic implications in the poems of Hafiz. In addition to the rhetoric techniques and lexical meaning, in this view, we can find the secondary meaning and techniques in Divan of Hafiz. Analyze of this net of poetic images is based on idea of identity of poetic images in the Paradigmatic axis.

کلیدواژه‌ها [English]

  • system of images
  • identity
  • Paradigmatic axis
  • net of Images
  • wine
  • face
افراسیاب پور، علی اکبر (1386)، عرفانِ جمالی، تهران: ترفند.
ایگلتون، تری (1396)، چگونه شعر بخوانیم؟، ترجمة پیمان چهرازی، تهران: آگه.
پایمرد، منصور (1384)، «دل مرکز معنایی شعر حافظ»، سالنامة حافظ‌پژوهی، شمارة 8، صص 54-74.
پورنامداریان، تقی (1392)، گمشدة لب دریا: تأملی در صورت و معنای شعر حافظ، تهران: سخن.
ترکمانی باراندوزی، وجیهه، سعیدی، آلیس و مشایخ، فهیمه (1395)، « تصویر می و متفرّعات آن در ذهن و زبان حافظ»، فصلنامه زیبایی‌شناسی ادبی، شمارة 26، صص 92- 125.
حافظ، محمد شمس الدین (1381)، کلیات دیوان حافظ، تهران: انتشارات یاسین.
حسینی، صالح (1371). «نظم کائناتی کلمات در شعر حافظ»، نشر دانش، شمارة 72، صص4- 10.
حمیدیان، سعید (1390)، شرح شوق، جلد دوم، تهران: نشر قطره.
حمیدیان، سعید (1391)، شرح شوق، جلد سوم، تهران: نشر قطره.
خرمشاهی، بهاء الدین (1383)، حافظ‌نامه، جلد اول، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
زریاب خویی، عباس (1374)، آئینۀ جام، تهران: علمی.
فتوحی ، محمود (1389)، بلاغت تصویر، تهران: سخن.
فرای، نورتروپ (1388)، رمز کل: کتاب مقدس و ادبیات، ترجمۀ صالح حسینی، تهران: نیلوفر.
کاسیرر، ارنست (1378)، فلسفۀ صورت‌های سمبولیک، جلد دوم، ترجمۀ یدالله موقن، تهران: هرمس.
محمدی آسیابادی، علی (1387)، هرمنوتیک و نمادپردازی در غزلیات شمس، تهران: سخن.
مرتضوی، منوچهر ( 1383)، مکتب حافظ، تبریز: ستوده.
مظفری، علیرضا و حبیبی، پریسا (1394)، « تحلیل ژرف ساخت استعارة دختر رز با تأکید بر شعر حافظ»،  فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، شمارة 38. ص 201-235.
مهرگان، آروین (1385)، دیالکتیک نمادها، اصفهان: نشر فردا.
نوشیروان‌جی دهالا، مانک‌جی (1377)، خداشناسی زرتشتی، ترجمۀ دستور رستم شهزادی، تهران: فروهر.
یاحقی، محمدجعفر (1390)، فرهنگ اساطیر و داستان­واره­ها، تهران: فرهنگ معاصر.
یاکوبسن، رومن (1386)، «زبا­شناسی و شعرشناسی»، ترجمة حسین پاینده، زبان­شناسی و نقد ادبی، تهران: نی.

Lotman, Jurij. (1997), The structure of the artistic text, Trans. by Ronald Vroon, Michigan: University of Michigan.