واقع‌نمایی حکایات کرامات؛ تعلیل کرامات و ادله واقع‌نمایی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

استادیار پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی

چکیده

درونمایة بیشتر حکایات صوفیه، کرامات مشایخ است. حجم عظیمی از تذکره‌ها و مناقب‌نامه‌های عرفانی و برخی دیگر از متون صوفیانه را می‌توان تحت عنوان «حکایات کرامات» گنجاند. حکایات کرامات همواره عرصة رد و قبولِ گروه‌های گوناگون بوده است. منکران کرامات نمی‌توانند دلایل عقلی و نقلی و انبوه گزارش‌های موجود از وقوع کرامات را در این حکایات، نادیده بگیرند. مثبِتان نیز نباید به دلایل عقلی و اقناعی اکتفا کرده، باید به فکر پذیرش و باورپذیریِ این پدیده‌ها از سوی مخاطبانی باشند که خود اهل سلوک و کرامات عرفانی نیستند. یکی از مهم‌ترین مباحث حول موضوع حکایات کرامات، واقعیت موجود در این حکایات است که ثمرات مهمی را در ارائة یک نوع واقع‌گرایی خاص و بومی در عرصة هنر و ادبیات در پی خواهد داشت. در این پژوهش پس از تعلیل کرامات، ثابت می‌شود که این پدیده‌ها قابلیت واقع‌نمایی را دارند و راه برای واقع‌نمایی چنین پدیده‌هایی هموار است. نظرات صوفیه در تعلیل کرامات بیان شده، مراد از واقع‌نمایی مشخص گشته، ادلة برون‌متنی و درون‌متنیِ واقع‌نماییِ این حکایات بررسی شده است. اثبات امکان واقع‌نمایی کرامات، به پذیرشِ وجودِ سطحی از واقعیت در حکایات کرامات می‌انجامد هرچند این واقعیت عرفانی به خوبی تبیین نشده، به ظاهر در تضاد با واقعیت‌های مادی باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Realization of the anecdotes of graces (Kirāmāt); The Causation of the Kirāmāt and the reasons for the realization

نویسنده [English]

  • Mohammad Roodgar
Assistant Professor, Department of Islamic mysticism, Research Institute of Imam Khomeini and Islamic Revolution
چکیده [English]

The most part of the motif of Sufi anecdotes is the Kirāmāt of elders. A huge volume of mystical biographies and the books of virtues and some other Sufi texts can be included as " the anecdotes of Kirāmāt". The anecdotes of Kirāmāt have always been the scene of rejection and acceptance by various groups. The deniers of Kirāmāt cannot ignore the rational and traditional reasons and massive reports of the occurrence of the Kirāmāt in these anecdotes. As well as those who prove the Kirāmāt should not rely on rational and persuasive arguments, rather, they must seek the acceptance and credibility of these phenomena by audiences who have not experienced the mystical paths and Kirāmāt. One of the most important issues in the anecdotes of Kirāmāt is the reality in them which will have important consequences for the presentation of a particular and indigenous realism in the field of art and literature. In this research, after the causation of the Kirāmāt, it is proved that these phenomena are capable of realization and the way for realization such phenomena is smooth. The Sufi's views on the causation of the Kirāmāt have been clarified, the mean of realization is specified, and the external and internal arguments for the realization of these anecdotes have been examined. The proof of the possibility of realization of the Kirāmāt means accepting the existence of a kind of reality in the anecdotes of Kirāmāt, although this mystical fact has not yet been well explained, it seems to contradict material realities.

کلیدواژه‌ها [English]

  • '' The Kirāmāt of al-ulīāʾ ''
  • "The anecdotes of Kirāmāt ''
  • '' The causation of the Kirāmāt ''
  • '' Realization''
ابن‌سینا، حسین‌بن عبدالله (1332). اشارات و تنبیهات، به کوشش احسان یارشاطر، تهران: انجمن آثار ملی.
ابن‌عربی،  محمدبن علی (بی‌تا، الف). الفتوحات المکیة فی معرفة الاسرار المالکیة و الملکیة، بیروت: دار صادر.
ــــــــــ (بی‌تا، ب).  مواقع النجوم و مطالع اهلّة الأسرار و العلوم، بیروت: المکتبة العصریه.
ابن‌فارس (1411ق). مقاییس اللغه، بیروت: دار الجیل.
ابن‌منوّر، محمدبن منوّربن ابی‌سعد (1386). اسرار التوحید فی مقامات الشیخ ابوسعید، تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، چ7، تهران: آگاه.
ابوسعید ابوالخیر،فضل‌الله بن احمدبن محمد (1385). چشیدن طعم وقت (مقامات کهن و نویافته بوسعید)، مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی، چ1، تهران: سخن.
استعلامی، محمد (1388). حدیث کرامت: پاسخی منطقی به پرسش‌ها، تهران: سخن.
بدوی، عبدالرحمن (1367). شهید عشق الهی رابعه عدویه، ترجمه محمد تحریرچی، تهران: مولی.
بقلی شیرازی، روزبهان (1360). شرح شطحیات، تصحیح هنری کربن، تهران: انجمن ایران‌شناسی فرانسه.
جامی، عبدالرحمن‌بن احمد (1382). نفحات الأنس من حضرات القدس، تصحیح محمود عابدی، چ4، تهران: اطلاعات.
خرگوشی، عبدالملک بن محمد (1999م). تهذیب الاسرار فی علم التصوف، تصحیح بسام محمد بارود، ابوظبی: المجمع الثقافی.
رودگر، محمد (1396). رئالیسم عرفانی، مقایسه تذکره‌نگاری تصوف با رئالیسم جادویی با تأکید بر آثار مارکز، تهران: سوره مهر.
ــــــــــ (1397). «کرامات اولیا، بازشناسی و بازتعریف»، پژوهش‌های عرفانی، س1، ش1.
ــــــــــ (1395). «شگرد باورپذیری در حکایات عطار در مقایسه با داستان‌های مارکز»، پژوهش‌های ادبیات تطبیقی، دوره4، ش4.
سرّاج، عبدالله‌بن علی (1382). اللّمع فی التصوف، تصحیح رینولد آلن نیکلسون، ترجمه مهدی محبتی، تهران: اساطیر.
سلمی، ابوعبدالرحمن (1369). مجموعه آثار ابوعبدالرحمن سلّمی، گردآوری نصرالله پورجوادی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
صادقی شهپر، رضا (1389). «صور نوعیه کرامات اولیا در میان معجزات و قصص انبیا»، فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، س6، ش19.
صفا، ذبیح‌الله (1385). تاریخ ادبیات ایران، ج1[خلاصه ج1 و 2]، تلخیص سیدمحمد ترابی، چ9، تهران: فردوس.
عطار نیشابوری، محمدبن ابراهیم (1387). الهی‌نامه، مقدمه و تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.
ــــــــــ ، تذکرة الاولیاء (1372). تصحیح محمد استعلامی، چ7، تهران: زوار.
علامه حلی، حسن‌بن یوسف (1407ق). کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، تصحیح و تعلیق استاد حسن‌زاده آملی، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
قدردان قراملکی، محمدحسن (1381). معجزه در قلمرو عقل و دین، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
قشیری، عبدالکریم بن هوازن (1381). رساله قشیریه، ترجمه ابوعلی حسن‌بن احمد عثمانی، تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر، چ7، تهران: علمی و فرهنگی.
گوستاویونگ، کارل (1382). «واقعیت و فراواقعیت»، ترجمه سیدمحمد آوینی، هنرهای تجسمی، ش20.
نصیرالدین طوسی، محمدبن محمد (1363). تصوّرات یا روضة التسلیم، تصحیح و.ایوانف، تهران: جامی.
نورالدین عتر، محمد الحلبی (1416ق). علوم قرآن الکریم، چ6، دمشق: مطبعة الصباح.
هجویری، علی‌بن عثمان (1384). کشف المحجوب، تصحیح محمود عابدی، چ2، تهران: سروش.