ویژگی‌های آوایی و صرفی مشترک قرآن قدس با برخی متون کهن و گویش‌های ایرانی نو

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

2 دانش آموخته دکتری تخصصی فرهنگ و زبان‌های باستانی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

قرآن قدس یکی از متون قابل توجه دورة رشد و تکوین زبان فارسی (قرن 4 و 5) است، زبان آن آمیزه‌ای از فارسی، عربی و عناصر گونه‌ای-گویشی قلمداد می‌شود و از نظر آوایی و صرفی ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارد. با توجه به ارتباطی که این متن با زبان فارسی میانه دارد و اینکه بسیاری از صاحبنظران مکان نگارش آن را جایی در حوالی سیستان می‌دانند، هدف از انجام این پژوهش مقایسة برخی از ویژگی‌های آوایی و صرفیاین قرآن مترجَم با فارسی میانه، متون پازند، متون فارسی-یهودی و برخی از گویش‌های ایرانیِ رایج در جنوب شرقی ایران بوده است. نتایج برآمده از بررسی داده‌های موجود که عموماً به صورت کتابخانه‌ای به دست آمده‌اند، نشان می‌دهند که این اثر در برخی ویژگی‌های آوایی چون تحول /w/ آغازی و میانی، عدم تحول /d/ میان‌واکه‌ای و تحول /h/ آغازین با متون پازند و در مواردی گویش‌های بلوچی، رودباری، سیستانی و کرمانی مشابهت دارد،  برخی ویژگی‌های صرفی آن، چون تکواژ موصولی نانوشتة «-ِ»، پسوند مصدرساز «-ِشت» و تمایز معنایی دو حرف اضافة «ب/ بد» و «بی» در متون فارسی-یهودی نیز مشاهده می‌شود و واژه‌هایی از فارسی میانه را نیز در خود حفظ کرده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Common Phonetic and Morphological Features of the Quran-e Qods with Some Ancient Texts and Modern Iranian Dialects

نویسندگان [English]

  • Yusof Mohammadnezhad Alizamini 1
  • Behjat Ghasemzadeh 2
1 Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Institute of Humanities and Cultural Studies
2 PhD student in Ancient Culture and Languages.Institute for Humanities and Cultural Studies
چکیده [English]

Quran-e Qodsis one of the remarkable texts of the period of growth and development of the Persian language (4th and 5th centuries). Its language is considered to be a mixture of Persian, Arabic and dialectal-variety elements and has unique features in terms of phonetics and morphology. Due to the connection between this text and the Middle Persian language and the fact that many experts consider its place of writing to be somewhere near Sistan, the purpose of this study was to compare some phonetic and morphological features of this Quran with Middle Persian, Pazand texts, Persian-Jewish texts and some common Iranian dialects in southeastern Iran. The results of  analyzing the available data, which are generally obtained through library-based method, show that this text in some phonetic features such as change of beginning and middle /w/, lack of transformation of intermediate / d / and change of  beginning / h / with Pazand texts and in some cases with Baluchi, Rudbari, Sistani and Kermani dialects are similar, some of its morphological features, such as the unwritten monosyllabic  morpheme of “e” the infinitive suffix of "-ešt", and the semantic distinction of the two propositions of "b / bad" and "bi" can also be seen in Persian-Jewish texts; also some words from Middle Persian have been retained.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quran-e Qods
  • Middle Persian
  • Pazand texts
  • Persian-Jewish texts
  • Baluchi language
  • Rudbari dialect
  • Sistani dialect

مراجع

آموزگار، ژاله (1386). زبان، فرهنگ، اسطوره (مجموعه مقالات)، تهران: معین.
ابوالقاسمی، محسن (1375). دستور تاریخی زبان فارسی، تهران: سمت.
ابوالقاسمی، محسن (1373). ماده‌های فعل‌های فارسی دری، تهران: ققنوس.
ارانسکی، یوسیف (1378). زبان‌های ایرانی، ترجمة علی‌اشرف صادقی، تهران: ققنوس.
اشمیت، رودیگر (1385). راهنمای زبان‌های ایرانی، ترجمه زیر نظر حسن رضایی باغبیدی، ج 2، تهران: ققنوس.
باقری، مهری (1383). واج‌شناسی تاریخی زبان فارسی، تهران: قطره.
تفضلی، احمد (1376). تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، تهران: سخن.
رواقی، علی (1364). قرآن قدس، تهران: مؤسسة فرهنگی شهید علی رواقی.
صادقی، علی‌اشرف (1357). تکوین زبان فارسی، تهران: چاپخانة مرکز تولید انتشارات دانشگاه آزاد ایران.
صادقی، محسن و راشد محصل، محمدتقی (1390). «نمونه واژه‌های قرآن قدس در گویش‌های خراسان جنوبی»، مجلة زبانشناسی و گویش‌های خراسان، دانشگاه فردوسی مشهد، س 3، ش 4.
صدیقی‌نژاد، سپهر، مطلبی، محمد (1397). «مطالعة تاریخی سه جفت آوای خاص درگونة رودباری قلعه‌گنج»، مجلة زبان فارسی و گویش‌های ایرانی، س 3، ش 5.
صلاحی‌مقدم، سهیلا (1392). «بررسی دو ترجمة آغازین، با دو گویش از قرآن»، پژوهش‌های ادبی-قرآنی، ش 2.
عمادی حائری، سید محمد (1386). قرآن فارسی کهن، تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب.
قاسم‌زاده، بهجت (1397). واج شناسی تاریخی و ساخت ارگاتیو فعل در چند گویش بلوچی، پایان‌نامة دکتری فرهنگ و زبان‌های باستانی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
کارگر برزی، مریم (1389). بررسی زبانی برگردان قرآن قدس (ج1)، پایان‌نامة کارشناسی ارشد فرهنگ و زبان‌های باستانی، کرمان: دانشگاه شهید باهنر.
لازار، ژیلبر (1384). شکل‌گیری زبان فارسی، ترجمة مهستی بحرینی، تهران: هرمس.
محمدی خمک، جواد (1390). واژه‌نامة سگزی، تهران: سروش.
ناتل خانلری، پرویز (1377). تاریخ زبان فارسی، 3 ج. تهران: فردوس.
ناتل خانلری، پرویز (1395). دستور تاریخی زبان فارسی، چاپ دهم، تهران: توس.
نوروزی، حامد (1394). «دستور فارسی-یهودی متقدم»، زبان‌ها و گویش‌های ایرانی (ویژه‌نامة فرهنگستان)، س 4. ش 5.
نیک‌روش، حمیدرضا (1394). بررسی آوایی و صرفی ترجمة قرآن قدس و مقایسة آن با ترجمة سورة مائده، ترجمة تفسیر طبری، و تفسیر تاج التراجم، پایان‌نامة کارشناسی ارشد زبان‌شناسی، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
Elfenbien, joseph (1989). “Baluchi”, compendium linguarum Iranicarum, Wiesbaden, pp.350-362.
Filiponne, Ella (2011). “The language of the Qoran-e Qods and its Sistanic dialectical background”, M. Maggi and P. Orsatti (Eds.), The Persian Language in History, Wiesbaden, Germany: Dr. Ludwig Reichert Verlag.
Kent, Roland Grubb (1953). Old Persian, New Haven.
Korn, Agnes. (2005). Towards a Historical Grammer of Balochi, Wiesbaden.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار