پیوند اسب و قهرمان در روایتهای اساطیری و حماسی ایران

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

استاد گروه آموزشی زبان و ادبیات فارسی.دانشگاه ارومیه ،ارومیه، ایران

چکیده

 آشنایان و شیفتگان ادبیات حماسی ـ اساطیری ایران، به قطع و یقین متوجه پیوستگی راز آمیز قهرمانان این نوع ادبی با اسب­شان شده­اند. در نگاه نخست چنان می­نماید که اسب قهرمانان حماسی و اساطیری برای تناسب­یابی با سواران و صاحبان خود توانایی­های متفاوت با دیگر نمونه­های نوع خویش دارند. این اسبها با شعور استثنایی خود موفق به برقراری ارتباط عاطفی و فکری با سوار خود شده­اند و گاه چنان وانمود شده­است که در پیش بینی شرایط مخاطره آمیز، از صاحبان انسانی خود پیش و بیش افتاده­اند. نویسندة این مقاله با کنار هم نهادن تمام شواهد مربوط به نحوة پیوستگی قهرمانان حماسی و اساطیری با اسب­شان، رابطة ژرفتری در این پیوستگی که بر بنیاد باورها و اعتقادات فرهنگی اقوام سازندة آن داستان و روایتها شکل گرفته، یافته­است. به نظر می­رسد در این پهنه از ادبیات، اسب هر قهرمان تجسد و تجسم نام آن قهرمان است 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Connection between Heroes and Their Steeds in Iranian Epic and Mythological Narratives

نویسنده [English]

  • Alireza Mozaffari
Professor of Persian Language and Literature Department, Urmia University, Urmia, Iran.
چکیده [English]

Scholars and lovers of Persian epic-mythological literature are definitely familiar with the mysteries connection between epic heroes and their steeds. At the first glance, it seems that steeds of epic and mythological heroes possess some distinctive talents and gifts in compatibility with their riders and owners, in contrast to common horses. With their exceptional perception, these horses are able to make emotional and mental relations with their riders, and sometimes they seem to outrun their human owners for prediction of hazardous situations. Juxtaposing all the clues about connections between epic-mythological heroes and their horses, the author finds a more profound relation that is based on cultural and ideological beliefs of the people describe stories and narratives. It seems that, in this field of literature, the horse of any hero is an embodiment and representation of the name of its hero.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Myth
  • Epic
  • Horse
  • Hero
  • Rostam
  • Rakhsh
  • Behzad. Shabdiz. Golgoun
آیدنلو. سجاد. از اسطوره تا حماسه. انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد. چاپ اول: 1386.
اسماعیل پور. ابوالقاسم. «رستم و ایندرا». مجموعه مقالات همایش هزارة شاهنامه. به کوشش محمد جعفر یاحقی. فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی. چاپ اول: 1392.
الیاده. میرچا. رساله در تاریخ ادیان. ترجمه جلال ستاری. انتشارات سروش. چاپ اول: 1372.
امید سالار. محمود. «رخش». فردوسی و شاهنامه سرایی. به سرپرستی اسماعیل سعادت. فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی. چاپ اول:1390.
باقری. مهری. «تعبیر و گزارش افسانة سیاوش در رابطه با مراسم مخصوص قربانی اسب» نامة انجمن. سال یازدهم.شماره اول. بهار 1393.دوره پیاپی38.
بهار.مهرداد. از اسطوره تا تاریخ. نشر چشمه. چاپ ششم: 1387.
پورداوود. یشتها.انتشارات اساطیر.چاپ اول:1377
جعفری. محمود. «اسب و باران سازی در اساطیر ایران باستان». مطالعات ایرانی. شماره4. پاییز 1382.
خاقانی شروانی. دیوان خاقانی شروانی. به تصحیح سید ضیاءالدین سجادی. انتشارات زوار. چاپ سوم: 1368.
خطیبی. ابوالفضل. «رستم و سهراب». دانشنامة زبان و ادب فارسی. به سرپرستی اسماعیل سعادت. فرهنگستان زبان و ادب فارسی. ج3. 1388.
دهخدا. علی اکبر. لغت نامه دهخدا. مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران. چاپ اول از دورة جدید:1372.
دوستخواه. جلیل. اوستا. انتشارات مروارید. چاپ پنجم: 1379.
رضی. هاشم. دانشنامه ایران باستان. انتشارات سخن. چاپ اول: 1381.
سایت خبرگزاری میراث فرهنگی. «کشف نخستین گورستان اسب­های تول تالش». کد خبر 51088. جمعه 12 تیر1394. به آدرس: www.chn.ir›Nsite›fulstory.oct8,2005.
سجادی راد. سیده صدیقه ـ سجادی راد. سید کریم. «بررسی اهمیت اسب در اساطیر ایران و سایر ملل». پژوهشنامه ادب حماسی. سال نهم. شمارة شانزدهم. پاییز و زمستان 1392.
صالح پور. زینت. «اسب در فرهنگ ایرانی». نجوای فرهنگ. شماره4. تابستان1386.
طغیانی. اسحاق ـ جعفری. طیبه. «رویکردی اساطیری و روان شناختی به تولد نمادین شیدیز در خسرو و شیرین نظامی». بوستان ادب. دوره اول. شماره اول. بهار 1388.
فردوسی. ابوالقاسم. شاهنامه. جلال خالقی مطلق. دفتر دوم. مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی. چاپ اول:1386.
قائمی. فرزاد. یاحقی. محمد جعفر. «اسب، پر تکرار ترین نمایة جانوری در شاهنامه و نقش آن در تکامل کهن الگوی قهرمان». فصلنامة زبان و ادب پارسی. شماره42. زمستان1388. صص9ـ26.
قزوینی. یادداشتهای قزوینی. بکوشش ایرج افشار. ج2ـ1. انتشارات علمی. چاپ سوم: 1363.
قلیزاده. خسرو. «اسب در اساطیر هند و اروپایی». مجله مطالعات ایرانی مرکز تحقیقات فرهنگ و زبان ایران. دانشگاه شهید باهنر کرمان. سال هشتم. شمارة شانزدهم.
قلیزاده .خسرو. دانشنامة اساطیری جانوران و اصطلاحات وابسته. انتشارات کتاب پارسه. چاپ اول:1392.
کزازی. میرجلال الدین. «خسرو وشیرین». دانشنامة زبان و ادب فارسی. به سرپرستی اسماعیل سعادت. فرهنگستان زبان و ادب فارسی. ج3. 1388.
گریمال.پیر. فرهنگ اساطیر یونان و رم.ترجمه احمد بهمنش.انتشارات امیر کبیر.چاپ چهارم:1378
مظفری. علیرضا. «رستم و هیرمند». زبان و ادب فارسی. سال 53. شماره220. پاییز و زمستان1389.
منصوری. یدالله ـ حسن زاده. جمیله. ریشه شناسی افعال فارسی. فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی. چاپ اول. 1387.
نظامی گنجوی. خسرو و شیرین. به تصحیح حسن وحید دستگردی. به کوشش سعید حمیدیان. نشر قطره. چاپ چهارم: 1382.
نولدکه. تئودور. تاریخ ایرانیان و عربها در زمان ساسانیان. ترجمة عباس زریاب. انتشارات انجمن آثار ملی.1358.
واحددوست. مهوش. نهادینه­های اساطیری در شاهنامه فردوسی. انتشارات سروش. چاپ اول: 1379.
هینلز. جان راسل. شناخت اساطیر ایران. ترجمه باجلان فرخی. انتشارات اساطیر. چاپ چهارم: 1393.
یاحقی. محمد جعفر. فرهنگ اساطیر و اشارات داستانی در ادبیات فارسی. انتشارات سروش ـ مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی. چاپ اول: 1369.