بررسی ترجمۀ ضرب‌المثل‌های کهن پارسی: ارتقاء مدل بیکمن و کالو از رهگذر فرهنگ امثال سخن انوری

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

استادیار ترجمه، گروه زبان و ادبیات انگلیسی، دانشکده زبانهای خارجی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

ترجمۀ ضرب­المثل امری چالش­برانگیز است. جستار حاضر با تمرکز بر ضرب­المثل­های کلاسیک فارسی موجود در فرهنگ امثال سخن انوری (1384)، در پی بررسی مؤثرترین راهبردهای ترجمه ضرب­المثل است. برای نیل به این هدف، ابتدا مثل­هایی از پیکرۀ مذکور بصورت تصادفی استخراج و ترجمه معنایی-تحت­الفظی آنها نگاشته شد. سپس، با جستجو در دوفرهنگ تک­زبانۀ انگلیسی فرهنگ امثال آکسفورد و امثال آمریکایی، تلاش شد برای هر یک، معادل­های بومی-منظورشناختی یافت شود. مدل به­کار رفته در این نوشتار، بر اساس راهبردهای پیشنهادی بیکمن و کالو (1974) است. طبق یافته­ها، به­کارگیری راهکارهای تلفیقی، از کارآمدترین راهبردهای ترجمه ضرب­المثل است. در این میان، راهبرد «جایگزینی با معادل بومی» و کاربرد ترجمه تحت­الفظی در پرانتز یا پانویس، جزو مؤثرترین راهبردها معرفی شده است، زیرا علاوه بر فراهم آوردنِ اطلاعات فرهنگ-محور برای مخاطبان، سبب درکِ روشنِ مفهوم مثل نیز می­شود. همچنین، در این پژوهش راهبرد جدیدی به نام «جایگزین­سازی» ارائه شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Translation of Proverbs in Classical-Persian Literature: Enhancing Beekman and Callow’s Model via Sokhan Dictionary of Proverbs

نویسنده [English]

  • Mahmoud Afrouz
Assistant Professor; Department of English Language and Literature; University of Isfahan, Isfahan, Iran
چکیده [English]

Translating proverbs is sometimes a challenging task. The present paper aims at investigating the most productive strategies of rendering Persian proverbs into English. Therefore, as the first step, a compilation of classical Persian proverbs were selected from Anvari’s (2004) Sokhan Dictionary of Proverbs and their literal-semantic translations were provided. The proverbs’ counterparts in English were also extracted from monolingual dictionaries including The concise Oxford dictionary of proverbs and A dictionary of American proverbs. A mixed procedure was recognized to be more fruitful than the isolated use of each procedure proposed by Beekman and Callow (1974). Replacing the source-text proverb with its equivalent target-language proverb and referring to its literal translation and meaning in a footnote can be a highly productive procedure. This procedure would provide the target-language readership with enough information and never hinders the fluency of reading the source-text. The results also confirmed the undeniable importance of context while rendering proverbs and, finally, the new procedure called “substitution” was proposed by the researcher.

کلیدواژه‌ها [English]

  • translating proverbs
  • Anvari’s Sokhan Proverb Dictionary
  • Classical-Persian-Proverbs
  • Beekman and Callow’s (1974) model
  • literal-semantic translation

مراجع

ابراهیم­شریفی، شیلر و ولی­پور، علیرضا. (1396). بررسی جنبه­های فرهنگی-قومی پایدارهای مقایسه­ای (تشبیهات مثل­گونه) توصیف­کننده ظاهر در زبان­های روسی و فارسی. جستارهای زبانی، 8(2)، 127-147.
اسکندری، مهنوش، و سعیدی، علی. (1396). تأملی در ترجمه ضرب­المثل­ها از زبان روسی به فارسی. دومین کنفرانس­بین­المللی ادبیات وزبان­شناسی.
افروز، محمود. (1395). بررسی تطبیقی-تحلیلی نقش مترجمان بومی و غیر بومی در حفظ هویت ملی. مطالعات زبان و ترجمه، 49(1)، 41-55.
افروز، محمود. (1399). ارتقاء الگوی کارمن والرو گارسس (1994) از رهگذر بررسی ترجمه‌های انگلیسی شاهکار سورئالیستی هدایت. ادبیات پارسی معاصر، 10 (2)، 51-74.
امانی، رضا؛ رضائی، زهرا و خوشناموند، زهرا. (1396). روش­شناسی و ارزیابی ترجمه­های قرآن کریم در برگردان ضرب­المثل­های اخلاقی قرآن، همراه با ترجمه­های پیشنهادی (بررسی موردی ترجمه­های دهلوی، فولادوند و فیض­الاسلام). مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی، 1(4)، 1-23.
امیرشجاعی، آناهیتا و قریشی، محمدحسین. (1395). بررسی نشانه­ای - فرهنگی و تغییر ایدئولوژی در ترجمه (براساس تحلیل­گفتمان­انتقادی) مطالعة موردی: پیرمرد و دریا، اثر ارنست­همینگوی. زبان پژوهی، 8(19)، 7-32.
انوری، حسن. (1384). فرهنگ ­امثال ­سخن. تهران: سخن.
تقوی، علی، و رادفر، ابوالقاسم. (1389). تأثیر و حضور شاهنامه در برخی از هنرهای ایرانی. کهن‌نامه ادب پارسی، 1(2)، 1-13.
رادفر، ابوالقاسم، و پاک‌‌نهاد، محمد. (1392). وحدت «ساختاری ـ واژگانی» جمله‌‌های همسانی (پیوسته)، یکی از الگوهای نحوی موسیقی‌‌آفرین در مثنوی. کهن‌نامه ادب پارسی، 4(2)، 47-67.
رادفر، ابوالقاسم. (1393). فرهنگ‌نویسی فارسی در هند جنوبی (دکن). کهن‌نامه ادب پارسی، 4(4)، 57-70.
طالبی دستنایی، مهناز؛ حق بین، فریده؛ و افراشی، آزیتا. (1395). بررسی استعارۀ خشم در زبان نابینایان­مطلق­مادرزاد در مقایسه با همتای بینایشان. زبان پژوهی، 8(20)، 85-98.
عرفت پور، زینه. (1398). کار‌کرد برخی حیوانات در ضرب‌المثل‌های عربی و فارسی. کهن‌نامه ادب پارسی، 10(1)، 1-29.
قهرمانی، سوسن و پورصدوقی، ساره. (1395). جنگ تحمیلی پنهان: دزفول این بار در محاصره کلمات غریب. زبان پژوهی، 8(21)،80-115.
نیازی، شهریار و نصیری، حافظ. (1388). ارزش فرهنگی ترجمه ضرب­المثل­ها وکنایات (عربی-فارسی). زبان­پژوهی، 1(1)، 167-184.
ولی­پور، علیرضا و ابراهیم­شریفی، شیلر. (1398). بررسی تداخل زبانی-فرهنگی در کاربرد پایدارهای مقایسه­ای. پژوهش­های زبانشناختی در زبان­های خارجی، 9(1)، 255-267.
ولی­پور، علیرضا و قریشی، شکوه. (1394). مقایسه وتطبیق ساختارهای گرامری در ترجمه­های روسی قرآن بر مبنای آیه­هایی از سوره­های قرآن کریم. پژوهش­های زبانشناختی در زبان­های خارجی، 5(1)، 5-17.
Afrouz, M., & Mollanazar, H. (2016). “Rendering the Islamic Concepts of the Holy Qur’an: Towards a More Comprehensive Model.” Translation Studies Quarterly, 13(52), 61-76.
Afrouz, M. (2019). “How Different Muslim Translators Render the Holy Qur’an into English? The Case Study of Sunni, Shia and “neither Sunni nor Shia” Translators.” SKASE Journal of Translation and Interpretation, 12(1). 1-14.
Afrouz, M. (2020). “Assessing equivalents selected by translators’ of ‘The Blind Owl’ based on componential analysis and semantic load of the words proposing a new analytical model based on data analysis.” Journal of Language Research, 12 (37), 9-37.
Afrouz, M. (2021). “Self-edition hypothesis: The case of multiple self-edited versions of modern literary texts”, FORUM, 19(1), 1–23.
Afrouz, M., & Shahi, M. (2020) Translation after Wittgenstein. Perspectives, 28(1), 159-161.
Baker, M. (2018). In Other Words (3rd ed). London: Routledge.
Bassnett, S. (2002). Translation Studies. London: Routledge.
Beekman, J. & Callow, J. (1974). Translating the word of God. New York: The Zondervan Cororation for Summer Institute of Linguistics.
Crystal, D. (1992). An encyclopedic dictionary of language and languages. Oxford: Blackwell Publications.
Delahanty D. J. & Peel, B. (1979). The Development of Metaphor and Proverb Translation in Children Grades 1 through 7. The Journal of Educational Research, 73(2), 116-119.
Gibbs, R. W. (2001). Proverbial themes we live by. Poetics, 29(3), 167-188.
Hervey, S., & Higgins, I. (1992). Thinking translation. London & New York: Routledge.
Lunde, P. and Wintle, J. (1943). A dictionary of Arabic and Islamic proverbs. London: Routledge and Kegan Paul.
Martha Njui, M. (2019). Linguistic Interpretation of Proverbs in the Kenyang Language. Journal of Language Teaching and Research, 10(3), 421-426.
Mieder, W., Stewart, A. K. and Harder K. B. (1992). A dictionary of American proverbs. New York and Oxford: Oxford University Press.
Mollanazar, H. (2018). Principles and methodology of translation. Tehran: SAMT.
Parvaz, Z., and Afrouz, M. (2021). “Methods of Translating Metonymies in The Masnavi: Boosting Larson’s (1984) Model.” Translation Studies, 19 (75), 6-22.
Shehab, E. & Daragmeh, A. (2015). A Context-based Approach to Proverb Translation: The Case of Arabic into English Translation. Translation Review, 90(1), 51-68.
Simpson, J. (1992). The concise Oxford dictionary of proverbs. Oxford and New York: Oxford University Press.
Whmeier, S. (1995). Oxford advanced learner's dictionary of current English. Oxford: Oxford University Press.

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار