بازشناسی و تحلیل نمودهای گروتسک در داستان‌های هفت‌پیکر نظامی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار زبان و ادبیات دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.

10.30465/cpl.2023.7652

چکیده

شاخص‌ترین مؤلفه‌های سبک گروتسک، نظیر احساس ترس، تمسخر نهفته، اشکال عجیب و غریب و تعجب‌آور، زشت‌نمایی‌های آراسته به زیور ظاهری و... به شیوه‌ای هدفمند و حساب‌شده در داستان‌های هفت‌گنبد قابل  مشاهده است. نشانه‌های برجسته‌ای از نگاهِ جدیدِ دو منتقد حوزۀ زیبایی‌شناسیِ زشتی، یعنی کایزر و باختین که ضمن کاستنِ جنبه‌های منفی هنر گروتسک و تغییر در معیارهای متعارف زیبایی، این سبک را نوعی از زیبایی‌شناسی زشتی دانسته‌است، در داستان‌های هفت‌پیکر، از نمود معناداری برخوردار است. در این داستان‌ها، برخی مسائل جسمی و روحی واپس رانده شده از زندگی انسان به همراه زشتی‌ها‌ و پلیدی‌های آن  به شیوه‌ای پیچیده، اعجاب­آور، متناقض و غیرمنتظره به تصویر کشیده‌ می‌شود که این ظرافت‌ها، از جنبه‌های کمترپرداخته‌شدۀ این اثرادبی به شمار می‌رود. در این پژوهش، ضمن بهره­گیری از مطالعات کتابخانه­ای و اسنادی و به روش تحلیل کیفی و با در نظر داشتن دیدگاه کایزر، مقولۀ گروتسک و مؤلفه­های شاخص آن را در داستان‌های هفت­پیکر، بازشناسی، طبقه­بندی و تحلیل کرده­ایم. دستاوردهای پژوهش نشان می‌دهد که نظامی در این داستان‌ها توانسته است، با مهارتی شگفت، در محتوا و شکل اثر، زشتی‌ها و پلیدی‌ها را به شیوه­ای نزدیک به ویژگی‌های یک اثر گروتسک بنمایاند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Recognition and analysis of grotesque manifestations in the stories of the Nezami Haft Peykar

نویسندگان [English]

  • Shirzad Tayefi 1
  • Somayyeh Ghorbanpour delivand 2
1 Associate Professor of Language and Literature, Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran
2 PhD student in Language and Literature, Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran
چکیده [English]

In the stories of Haft Peykar, one can see the most significant components of the grotesque style, such as the feeling of fear, latent ridicule, strange and surprising shapes, ugly adornments adorned with ornaments, and so on. The adaptation of the Haft Peykar narrative section to the grotesque components, especially the grotesque, which the new view of the two critics in this field, namely Kaiser and Bakhtin, reduces its negative aspects and, while changing the conventional standards of beauty, considers this style as a kind of ugly aesthetics, with a significant clarity. In this stories, some physical and mental issues that have been pushed back from human life, along with its ugliness and filth, are portrayed in complex, astonishing, contradictory and unexpected ways.  In this research, while using library and documentary studies and using qualitative analysis method and taking into account Kaiser's view, we have categorized, and analyzed the grotesque category and its index components in Haft-Peykar stories. The findings of the research show that Nezami in these stories has been able, with amazing skill, in the content and form of the work, to show the ugliness and filth in ways close to the characteristics of a grotesque work.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Nezami Haft peykar
  • grotesque
  • fear feeling
  • Wolfgang Kaiser
  • Mikhail Bakhtin

مراجع

آدامز، جیمز لوتر و یتس، ویلسون(1395). گروتسک در هنر و ادبیات. ترجمۀ آتوسا راستی. چاپ سوم. تهران: قطره.
اسکلیئوس، اوله مارتین(1394). فلسفۀ ادبیات. ترجمۀ محمد نبوی. تهران: آگه.
ایگلتون، تری(1396). چگونه شعر بخوانیم. ترجمۀ پیمان چهرازی. تهران: آگه. 
بری، مایکل (1385). تفسیر مایکل بری بر هفت‌پیکر نظامی. ترجمۀ جلال علوی‌نیا. تهران: نی
تامسون، فیلیپ(1384 ). گروتسک در ادبیات. ترجمۀ غلامرضا امامی. شیراز: نوید شیراز.
ریپکا، یان(1348). «هفت شاهدخت نظامی (هفت‌پیکر)». ترجمۀ سیدمحمد غروی. زبان و ادب فارسی دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، شمارۀ 92، صص 353-379.
زرین­کوب، عبدالحسین(1380). پیر گنجه در جستجوی ناکجا­آباد: درب‍ارۀ‌ زن‍دگ‍ی‌، آث‍ار و ان‍دی‍ش‍ۀ‌ ن‍ظام‍ی‌. چاپ پنجم. تهران: سخن.
سبزیان، سعید و کزّازی، میرجلال­الدین(1388). فرهنگ نظریه و نقد ادبی: واژگان ادبیات و حوزه‌های وابسته. تهران: مروارید.
شربتدار، کیوان و انصاری، شهره(1391). «گروتسک و ادبیات داستانی؛ بررسی مفهوم گروتسک و کاوش معنایی آن در داستان‌های کوتاه شهریار مندنی‌پور». ادبیات پارسی معاصر، سال دوم، شمارۀ دوم، صص 105-121.
طایفی، شیرزاد و پورشبانان، علیرضا(1391). شخصیت‌های نمایشی در هفت­پیکر نظامی.تاریخ ادبیات، شمارۀ 3/96، صص 89-104.
فتوحی، محمود (1385). بلاغت تصویر. تهران: سخن.
قاسمی‌پور، قدرت(1400). « نقدی بر شرح خسرو و شیرین نظامی، چاپ استاد وحید دستگردی». کهن‌نامه ادب پارسی. سال 12. شمارۀ دوم . صص 321-356.
کوش، سلینا(۱۳۹۶). اصول و مبانی تحلیل متون ادبی. ترجمۀ حسین پاینده. تهران: مروارید.
گروندن، ژان(1391). هرمنوتیک. ترجمۀ محمدرضا ابوالقاسمی. چ دوم. تهران: ماهی.
محمدی فشارکی، محسن، خدادادی، فضل­الله و افشارنیا، یوسف(1392) «بررسی و تحلیل عناصر ساختاری گروتسک در برخی داستان‌های فارسی و خارجی». مطالعات و تحقیقات ادبی، شمارۀ 17، صص 89-110.
مکاریک، ایرنا ریما(1393). دانش­نامۀ نظریه‌های ادبی معاصر. ترجمۀ مهران مهاجر و محمد نبوی. چاپ پنجم. تهران: آگه.
موذنی، علی­محمد و نظری، ماه(1388). «تحلیل داستان گنبد فیروزه‎‌ای از هفت‌پیکر نظامی و افسونگری نفس اماره». فصلنامۀ تخصصی زبان و ادبیات فارسی، شمارۀ 1، صص 112-136.
موسویان، شاهرخ(1400). «بررسی برخی خطاهای وحید دستگردی در شرح خسرو و شیرین». کهن‌نامه ادب پارسی. سال 12. شمارۀ اول. صص 361-383.
مینوی، مجتبی(1334). «هفت‌پیکر نظامی». مجلۀ یغما، شمارۀ 90، صص 433-438.
نظامی گنجه­ای، الیاس بن یوسف(1393). هفت­پیکر. با تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی. به کوشش سعید حمیدیان. چاپ دوازدهم. تهران: قطره.
ولک، رنه(1388). تاریخ نقد جدید، ترجمۀ سعید ارباب شیرانی. چاپ سوم. تهران: نیلوفر.
یاحقی، محمدجعفر و بامشکی، سمیرا(1388). «تحلیل نماد غار در هفت­پیکر نظامی». متن­شناسی ادب فارسی، شمارۀ 4، صص 43-58.
 
References
Adams, James Luther and Yates, Wilson (2016). Grotesque in Art and Literature. Translated by Rasti, Atoosa. 3rd edition, Tehran, Qatre
Scleios, Ole Martin (2016). Philosophy of literature. Translated by Muhammad Nabavi. Tehran: Agah.
Eagleton, Terry (2018). How to read poetry. Translated by Peyman Chehrazi. Tehran: Agah.
Barry, Michael (2007). Michael Berry Commentary on Nezami Haft peykar. Translated by Jalal Alavi. Tehran: Ney
Thomson, Philip (2007). Grotesque in Literature. Translated by Gholamreza Emami. Shiraz: Navid Shiraz. Ripka, Jan (1989).  Nezami Seven princesses (seven bodies). Translated by Seyed Mohammad Gharavi. Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, University of Tabriz, No. 92, pp. 353-379.
Zarrinkoob, Abdul Hussein (2001). Pir Ganjeh in Search of Nowhere: About Life, Works and Military Thought, Fifth Edition, Tehran: Sokhan
Sabzian, Saeed and Kazazi, Mir Jalaluddin (2009). Dictionary of Literary Theory and Criticism: Vocabulary of Literature and Related Fields. Tehran: Morvarid.
Sharbatdar, Keyvan and Ansari, Shohreh (2012). Grotesque and fiction; Investigating the concept of grotesque and exploring its meaning in Shahriar Mandanipour short stories. Contemporary Persian Literature, Second Year, Second Issue, pp. 105-121
Taifi, Shirzad and Pourshbanan, Alireza (2012). Dramatic characters in Nezami Haft Peykar- History of Literature, No. 963, pp. 89-10.
Kush, Selena (2017). Principles and foundations of literary texts analysis. Translated by Hussein Payende. Tehran: Morvarid.
Grunden, Jean (2013). Hermeneutics. Translated by Mohammad Reza Abolghasemi. Second edition. Tehran: Mahi.
Fotouhi, Mahmoud (2006). Image rhetoric. Tehran: Sokhan
Qasemipour, Qodrat (1400). "A Critique of the Description of Khosrow and Shirin Nezami, published by Vahid Dastgerdi". Ancient Persian Literature. Year 12. Second issue. Pp. 321-356.
Mohammadi Fesharaki, Mohsen, Khodadadi, Fazlollah and Afsharnia, Yousef (2013) Investigation and analysis of grotesque structural elements in some Persian and foreign stories. Literary Studies and Research, No. 17, pp. 89-110.
Mekarik, Irna Rima (2014). Encyclopedia of Contemporary Literary Theories. Translated by Mehran Mohajer and Mohammad Nabavi۔ Fifth Edition. Tehran: Anke
Mo’azzeni, Ali Mohammad and Nazari, Mah (2009). Analysis of the story of the turquoise dome of the Nezami, Haft Peykar and the charm of the sensuality, specialized quarterly of Persian language and literature, No. 1, pp. 112-136.
Mousavian, Shahrokh (1400). "Investigation of some mistakes of Vahid Dastgerdi in the description of Khosrow and Shirin". Ancient Persian Literature. Year 12. First issue. Pp. 361-383.
Minavi, Mojtaba (1336). Haft Peykar Nezami - Yaghma Magazine, No. 90, pp. 433-438
Nezami Ganje’i, Elias Ibn Yusuf (2014).  Haft Peykar. Edited by Hassan Vahid Dastgerdi۔ By the efforts of Saeed Hamidian. Twelfth edition. Tehran: Qatre
Welak, René (2009). History of New Criticism, translated by Saeed Arbab Shirani, third edition. Tehran: Niloufar.
Yahaghghi, Mohammad Ja’far and Bameshki, Samira (2009). Analysis of the cave symbol in the Haft Peykar Nezami of the textbook of Persian literature, No. 4, pp. 43-58.
 

فایل ها

همرسانی

ارجاع به این مقاله

آمار